Nhiễm trùng đường tiểu ở trẻ: Dấu hiệu, nguyên nhân, biến chứng và điều trị

Các bậc cha mẹ cần nhận biết sớm dấu hiệu của nhiễm trùng tiết niệu ở trẻ để trẻ được điều trị thích hợp và ngăn chặn các biến chứng.

1. Nguyên nhân khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng đường tiểu

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu. Đường tiết niệu gồm bể thận, niệu quản (dẫn nước tiểu đi từ thận đến bàng quang) và bàng quang. Khi vi khuẩn thâm nhập vào đường tiết niệu, gây viêm sẽ xảy ra tình trạng nhiễm trùng đường tiểu (viêm bể thận nếu gây viêm ở bể thận, hoặc viêm bàng quang nếu gây tổn thương ở bàng quang).

Viêm đường tiết niệu chủ yếu là do vi khuẩn gây ra như: E.Coli, Klebsiella, Pseudomonas Aeruginosa và Enterococci. Những vi khuẩn trong ruột có thể gây nhiễm trùng khi chúng xâm nhập vào những cơ quan khác của cơ thể hoặc các vi khuẩn nằm xung quanh hậu môn cũng có thể qua niệu đạo vào bàng quang.

Ở bé gái, đường niệu đạo (dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài cơ thể) ngắn hơn và gần hậu môn hơn so với bé trai, do đó vi khuẩn dễ dàng đi vào niệu đạo hơn, gây viêm bàng quang. Bên cạnh đó, ở các bé gái sơ sinh hoặc nhỏ hơn 6 tháng, các bà mẹ thường có thói quen vệ sinh bộ phận sinh dục từ sau ra trước, vô tình đưa vi khuẩn từ hậu môn lên lỗ tiểu và âm hộ, gây viêm nhiễm.

Nhiễm trùng đường tiểu thường gặp ở các bé trai bị hẹp bao quy đầu, làm cho nước tiểu thường xuyên bị ứ lại gây viêm. Ngoài ra, việc trẻ mang bỉm không đúng quy cách cũng có thể gây nhiễm trùng đường tiểu, nhất là khi cả phân và nước tiểu lẫn lộn với nhau tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

Nhiễm trùng đường tiểu là một bệnh lý thường gặp, gây ảnh hưởng tới sinh hoạt và sức khỏe của trẻ.

2. Dấu hiệu nhận biết

Tùy từng trường hợp trẻ mà có các biểu hiện nhiễm trùng đường tiết niệu khác nhau. Nếu ở trẻ sơ sinh thì sẽ có thể nóng sốt hoặc ngược lại chỉ là hạ thân nhiệt dưới 36 độ, trẻ bú kém, nôn mửa, tiêu chảy hoặc đơn thuần là vàng da kéo dài… Nếu có những biểu hiện này, thì phải đưa trẻ tới bệnh viện vì có khả năng trẻ đã bị bệnh nhiễm trùng đường tiểu.

Nếu ở trẻ nhỏ dưới 2 - 3 tuổi sẽ có biểu hiện sốt kéo dài không rõ nguyên nhân, biếng ăn hoặc chỉ đơn thuần là không tăng cân.

Ở trẻ lớn hơn, triệu chứng của bệnh thể hiện rõ hơn: Trẻ muốn đi tiểu mà không đi được hoặc trẻ thường xuyên tiểu són, tiểu lắt nhắt, tiểu gắt. Kiểm tra nước tiểu của trẻ, phát hiện có màu đục, thậm chí có trẻ tiểu ra máu. Một số trường hợp có thể kèm theo sốt, đau bụng, đau hông lưng. Ðái dầm ở một đứa trẻ từ trước tới nay tiểu bình thường cũng có thể là một triệu chứng của nhiễm trùng đường tiểu.

3. Biến chứng nhiễm trùng đường tiểu

Tùy từng trẻ có thể có các biến chứng khác nhau, nhưng đa số nhiễm trùng đường tiểu là bệnh gây nguy hiểm do biến chứng thường gặp là sẹo thận. Nếu không được phát hiện và điều trị dứt điểm bệnh sẽ nặng hơn.

Sau mỗi đợt nhiễm trùng đường tiểu nặng hoặc nhiễm trùng tiểu tái phát nhiều lần, trẻ sẽ bị tổn thương ở thận dưới dạng sẹo thận dẫn đến suy thận mạn sau này. Ở một số trẻ có thể gây áp xe quanh thận, nhiễm trùng huyết, tăng huyết áp, suy thận cấp.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu.

4. Chẩn đoán và điều trị nhiễm trùng tiểu ở trẻ-Về chẩn đoán nhiễm trùng đường tiểu ở trẻ

Sau khi nghi ngờ các bác sĩ sẽ có xét nghiệm nước tiểu và siêu âm bụng. Cận lâm sàng khác các bác sĩ sẽ tổng phân tích tế bào máu, CRP, cấy máu: Khi có nghi ngờ nhiễm trùng huyết. Chụp bàng quang - niệu quản ngược dòng (VCUG) có bất thường trên siêu âm hệ niệu, nhiễm trùng tiểu có sốt kèm không, do E. Coli hoặc có tăng huyết áp, chậm tăng trưởng.

- Về điều trị nhiễm trùng tiểu ở trẻ

Nguyên tắc điều trị là điều trị nhiễm trùng, điều trị dị tật tiết niệu nếu có và điều trị phòng ngừa. Cụ thể lựa chọn kháng sinh: Nhắm tới nhóm vi khuẩn thường gặp là E. Coli và tùy thuộc vào tình hình đề kháng kháng sinh.

Cần nhớ rằng phải luôn thực hiện nghiêm chỉnh y lệnh dùng thuốc của bác sĩ. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu bạn cho trẻ uống kháng sinh liều thấp trong một thời gian dài để phòng ngừa nhiễm trùng tiểu.

Trường hợp này được chỉ định cho những trẻ còn mang bỉm, thường xuyên bị nhiễm trùng tái phát hay dị dạng đường tiết niệu. Tuy nhiên, cần biết rằng trẻ vẫn có thể bị nhiễm trùng tiểu ngay khi đang sử dụng kháng sinh liều thấp dự phòng.

Nguyên tắc điều trị là điều trị nhiễm trùng, điều trị dị tật tiết niệu nếu có và điều trị phòng ngừa.

5. Phòng nhiễm trùng đường tiểu ở trẻ

Để phòng ngừa nhiễm trùng đường tiểu ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ em gái, sau mỗi lần đi tiêu, đi tiểu nên vệ sinh và lau chùi đúng cách, không lau từ sau ra trước, do lỗ tiểu ở phía trước và hậu môn nằm phía sau. Động tác làm vệ sinh phải lau từ trước ra sau để không đưa vi khuẩn từ đường tiêu hóa vào đường niệu. Các bà mẹ nên thường xuyên kiểm tra tã lót và nên thay tã ngay sau khi trẻ đi tiêu, đi tiểu. Cho trẻ nhỏ uống đủ nước.

Đối với trẻ lớn hơn cần nhắc nhở trẻ không nên nhịn tiểu và nhịn uống nước, nhất là tình trạng nắng nóng như hiện nay việc uống nước vô cùng quan trọng. Bởi nước tiểu gồm các chất cơ thể cần thải ra ngoài, khi bị ứ trong bàng quang các chất này sẽ là môi trường cho vi khuẩn dễ xâm nhập vào cơ thể và gây nhiễm trùng đường tiểu.

Ngoài ra, uống nhiều nước sẽ giúp thận thải tốt các chất bã… Nhiễm trùng đường tiểu nếu phát hiện sớm có thể được điều trị khỏi bằng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ. Những trẻ có dị dạng đường tiểu, dị dạng bàng quang khiến nước tiểu trào ngược lên thận, có thể phải cần đến can thiệp phẫu thuật để điều chỉnh lại.

Tóm lại: Nhiễm trùng đường tiểu là bệnh phổ biến và hầu hết các ca thường rất dễ điều trị. Cần chẩn đoán và điều trị sớm bởi vì nếu không điều trị, tình trạng nhiễm trùng cứ tái đi tái lại sẽ dẫn đến các vấn đề lâu dài khác. Trẻ từng bị nhiễm trùng đường tiểu thường dễ bị nhiễm trùng lại. Hãy đưa trẻ đi bác sĩ nếu trẻ bị sốt và đã từng bị nhiễm trùng đường tiểu để được thăm khám, tư vấn và điều trị kịp thời.

Mời độc giả xem thêm video:

BS Nguyễn Hoàng