Nhiều dự án giao thông gặp khó do giá vật liệu xây dựng tăng, nhà thầu đối diện cảnh thua lỗ nặng

Theo khảo sát mới đây của cơ quan chức năng Hà Nội, giá cát xây dựng đầu năm 2025 chỉ ở mức 188.000 - 207.000 đồng/m³, đến tháng 6 tăng lên 286.000 - 345.000 đồng/m³ và hiện đầu tháng 8 đã vượt 450.000 đồng/m³. Song song đó, giá xi măng, sắt thép... cũng tăng khoảng 20% so với đầu năm.

Giá trúng thầu một đằng, giá mua một nẻo

Các doanh nghiệp xây dựng cho biết giá vật liệu trong hồ sơ trúng thầu và hợp đồng thấp hơn rất nhiều so với giá thực tế, đặc biệt là các loại cát, đá, đất đắp nền... Trong khi chi phí vật liệu chiếm tới 40 - 60% giá thành công trình, việc không được điều chỉnh giá khiến nhiều đơn vị rơi vào cảnh lỗ nặng hoặc buộc phải dừng thi công.

Thêm vào đó, giá công bố của Sở Xây dựng Hà Nội hiện được dùng để lập dự toán, song thường chậm cập nhật và không phản ánh đúng thị trường. Nguồn cung vật liệu khan hiếm cũng làm tình hình thêm căng thẳng.

Theo Luật Xây dựng, địa phương có nhiệm vụ công bố giá vật liệu xây dựng. Ảnh: V.LONG

Theo UBND Hà Nội, trên địa bàn gần như không còn mỏ vật liệu; nguồn cung cát vàng, cát xây phải nhập từ Hòa Bình, Phú Thọ, trong khi mỏ đất đắp duy nhất tại Sơn Tây đang ưu tiên cho dự án Vành đai 4.

Chính quyền TP thừa nhận, nhà thầu khi mua vật liệu thực tế phải trả giá cao hơn nhiều so với hóa đơn VAT do đơn vị cung cấp phát hành. Một số doanh nghiệp vật liệu còn khai báo giá thấp để giảm thuế, trong khi cơ quan quản lý không thể đối chiếu dữ liệu hóa đơn do quy định bảo mật.

Chính quyền TP nhận định nguyên nhân chính là sự mất cân đối giữa cung - cầu vật liệu cùng khung pháp lý lỗi thời. Hiện chưa có hướng dẫn cụ thể về cách khảo sát, thu thập dữ liệu và xác định giá vật liệu sát thực tế. Việc công bố giá chủ yếu dựa vào báo giá của doanh nghiệp cung cấp, thiếu cơ chế kiểm chứng độc lập.

Ngoài ra, công tác quy hoạch và thanh tra mỏ vật liệu bị buông lỏng, dẫn đến tình trạng một loại vật liệu có nhiều mức giá khác nhau. Nhiều dự án do vướng mặt bằng, thi công kéo dài khiến chi phí vật liệu tăng mạnh, trong khi hợp đồng trọn gói hoặc đơn giá cố định lại không được phép điều chỉnh giá.

Cần cơ chế "công bố giá" sang "cập nhật giá thị trường"

Để tháo gỡ, UBND TP Hà Nội vừa kiến nghị Thủ tướng, Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính hàng loạt giải pháp. Trong đó, TP đề xuất quy hoạch tổng thể mỏ vật liệu vùng Thủ đô, đồng thời cho phép điều chỉnh giá hợp đồng trọn gói và đơn giá cố định khi phát sinh yếu tố khách quan như chậm mặt bằng.

Với Bộ Xây dựng, Hà Nội đề nghị ban hành hướng dẫn cụ thể về phương pháp xác định, công bố giá vật liệu; giao các tổ chức, cá nhân chủ động xây dựng và công khai giá, cơ quan nhà nước thực hiện hậu kiểm.

Với Bộ Tài chính, TP kiến nghị cho phép cơ quan thuế chia sẻ dữ liệu hóa đơn giá trị gia tăng với địa phương để làm cơ sở đối chiếu, thu thập giá thực tế.

Đáng chú ý, Hà Nội đề xuất chuyển từ cơ chế “công bố giá” sang “cập nhật giá thị trường”. Theo đó, doanh nghiệp sẽ tự đăng tải giá bán trên cổng thông tin của Bộ Tài chính, cơ quan chức năng cấp tỉnh và xã chịu trách nhiệm kiểm tra, hậu kiểm.

VIẾT LONG