Nhiều gia đình bất ngờ khi phát hiện điều này về máy lọc không khí

Trong bối cảnh đại dịch và ô nhiễm đô thị khiến nhu cầu về không khí sạch tăng cao, hàng loạt công nghệ lọc không khí ra đời và nhanh chóng thành “món đồ phải có” của nhiều gia đình. Tuy nhiên, khoảng cách giữa lời hứa của nhà sản xuất và bằng chứng khoa học đang đặt ra những câu hỏi lớn về hiệu quả thực sự của sản phẩm này.

Lời hứa công nghệ và khoảng trống kiểm nghiệm

Một nghiên cứu công bố trên Annals of Internal Medicine cho thấy, trong số gần 700 công trình khoa học được rà soát, chỉ khoảng 8% có thử nghiệm trên người. Hơn 90% còn lại dừng ở mức phòng thí nghiệm trống hoặc thử trên động vật.

Con số này tạo nên một “khoảng trống” đáng ngại trong khi sản phẩm lại được đưa ra thị trường với những lời quảng cáo mạnh mẽ.

Máy lọc không khí đang là thiết bị nhiều gia đình sử dụng.

Các công nghệ phổ biến như bộ lọc HEPA, đèn cực tím hay thiết kế thông gió thông minh đều được quảng bá có khả năng loại bỏ vi khuẩn, virus. Tuy nhiên, giới khoa học nhấn mạnh rằng “giảm bụi, giảm vi sinh vật trong không khí” không đồng nghĩa với giảm nguy cơ mắc bệnh. Đây chính là khoảng cách giữa kỳ vọng tiếp thị và thực tế.

Thậm chí, sự khác biệt thể hiện rõ ở từng công nghệ. Trong 44 nghiên cứu về phương pháp oxy hóa quang xúc tác, công nghệ tạo ra hóa chất để tiêu diệt vi sinh vật chỉ có một nghiên cứu kiểm tra hiệu quả ngăn ngừa lây nhiễm ở người. Với 35 nghiên cứu về công nghệ plasma, con số này bằng 0. Hơn 40 nghiên cứu khác về các bộ lọc nano cũng không có thử nghiệm nào trên thực tế.

Điều đó đồng nghĩa, khi người dùng bỏ ra hàng chục triệu đồng để mua máy lọc, họ chủ yếu đặt niềm tin vào lời quảng cáo thay vì một nền tảng khoa học vững chắc. Với các nhà sản xuất, “bài toán” marketing nhiều khi đi trước xa so với thực nghiệm.

Trên thị trường Việt Nam hiện nay, giá máy lọc không khí khá đa dạng, trải dài từ phân khúc phổ thông đến cao cấp. Các mẫu mini hoặc cầm tay có giá từ khoảng 900.000 đồng, trong khi những dòng thông minh, trang bị nhiều tính năng hiện đại có thể lên tới gần 8 triệu đồng. Nhiều thương hiệu quen thuộc như Sharp, Daikin, Karofi hay Fujihome đều tung ra sản phẩm phù hợp với từng nhu cầu sử dụng.

Chẳng hạn, một số model cơ bản dành cho phòng nhỏ chỉ dao động từ 2 đến 3 triệu đồng, trong khi các thiết bị cao cấp tích hợp thêm chức năng tạo ẩm, cảm biến bụi mịn hoặc công nghệ lọc đa tầng lại có giá từ 6 đến 8 triệu đồng.

Ở phân khúc tầm trung, mức giá phổ biến khoảng 3 đến 5 triệu đồng, được nhiều gia đình lựa chọn nhờ cân đối giữa chi phí và hiệu quả. Nhìn chung, người tiêu dùng có thể tìm thấy máy lọc không khí với mức giá chỉ từ dưới 1 triệu đồng cho đến gần 9 triệu đồng, đáp ứng đa dạng nhu cầu từ cơ bản đến chuyên sâu.

Sự an tâm “tạm bợ”?

Một vấn đề khác ít được nhắc tới là tác dụng phụ. Nhiều công nghệ lọc không khí, ngoài mục tiêu diệt khuẩn, còn tạo ra các chất phụ như ozone, formaldehyde hay gốc hydroxyl. Đây đều là những hợp chất có thể gây hại nếu con người hít phải.

Trong 112 nghiên cứu tập trung vào các công nghệ có nguy cơ sinh ra sản phẩm phụ, chỉ 14 nghiên cứu thực sự kiểm tra tác động này. Tỷ lệ thấp bất ngờ, đặc biệt nếu so với quy trình thử nghiệm nghiêm ngặt trong lĩnh vực dược phẩm, nơi bất kỳ tác dụng phụ nào cũng phải được đánh giá kỹ lưỡng trước khi đưa thuốc ra thị trường.

Điều này đặt ra câu hỏi: phải chăng máy lọc không khí đang đi theo lối mòn của nhiều sản phẩm công nghệ tiêu dùng, ưu tiên tốc độ ra mắt và doanh thu, hơn là chứng minh độ an toàn?

Các nhà khoa học cảnh báo, nếu thiếu các thử nghiệm lâm sàng với người thật, chưa thể kết luận máy lọc có thực sự bảo vệ sức khỏe như kỳ vọng.

Khoảng cách giữa khoa học và thị trường khiến người tiêu dùng lạc vào “ma trận thông tin”. Một mặt, các hãng khẳng định sản phẩm của họ có thể diệt đến 99% virus, vi khuẩn. Mặt khác, dữ liệu khoa học chưa đủ để bảo chứng cho con số này. Trong khi đó, mức giá từ vài triệu đến vài chục triệu đồng/cái không hề rẻ với phần đông người dân.

Theo các chuyên gia, giải pháp căn cơ vẫn là tăng cường thông gió tự nhiên, kết hợp các biện pháp vệ sinh môi trường, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào máy lọc không khí. Người dùng cần tỉnh táo trước “cơn sốt” sản phẩm công nghệ, bởi đôi khi thứ được lọc đi chỉ là… sự an tâm tạm bợ.

Tiến Anh