Nhiều giải pháp tài chính để vận hành mô hình chính quyền hai cấp
Đến nay, 34/34 địa phương đã hoàn tất việc ban hành nghị quyết phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa ngân sách cấp tỉnh và cấp xã, bảo đảm cơ sở pháp lý cho chính quyền hai cấp hoạt động ổn định.
Trụ sở Bộ Tài chính. Ảnh: Thùy Dương/BNEWS/TTXVN
Sau hơn ba tháng triển khai các nhiệm vụ liên quan đến tổ chức lại đơn vị hành chính và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Bộ Tài chính đã thể hiện rõ vai trò trong việc bảo đảm các điều kiện tài chính ngân sách, góp phần giúp mô hình mới nhanh chóng đi vào ổn định và hoạt động hiệu quả.
Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Chính phủ, Bộ Tài chính đã khẩn trương ban hành hướng dẫn, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức thực hiện các bước sắp xếp đơn vị hành chính, đồng thời kịp thời đưa ra các giải pháp tài chính ngân sách phù hợp. Đến nay, 34/34 địa phương đã hoàn tất việc ban hành nghị quyết phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa ngân sách cấp tỉnh và cấp xã, bảo đảm cơ sở pháp lý cho chính quyền hai cấp hoạt động ổn định.
Song song đó, việc tổ chức lại hệ thống tài khoản ngân sách cũng được đẩy nhanh tiến độ. Tính đến ngày 29/9, chỉ còn 9 trong tổng số hơn 56 nghìn đơn vị dự toán cấp xã chưa mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước, giảm mạnh so với gần 2.000 đơn vị hồi cuối tháng 7. Tình hình chi trả lương cũng cải thiện đáng kể: từ gần 4.000 đơn vị chưa chi trả lương tháng 8 giảm xuống chỉ còn 11 đơn vị. Những kết quả này cho thấy nỗ lực lớn của ngành tài chính và hệ thống Kho bạc trong việc hoàn thiện hạ tầng tài chính cho mô hình mới.
Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Quyết định, bổ sung 3.119 tỷ đồng cho 27 địa phương nhằm bảo đảm cơ sở vật chất phục vụ tổ chức lại bộ máy hành chính. Theo đó, mỗi xã thuộc khu vực trung du, miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long được hỗ trợ 1,5 tỷ đồng; các xã còn lại được hỗ trợ 1 tỷ đồng.
Hiện nay, các đơn vị hành chính cấp xã mới cơ bản đã được trang bị đủ thiết bị làm việc, tuy nhiên vẫn còn khoảng 495/3.321 đơn vị chưa đáp ứng đầy đủ về máy móc, thiết bị, chủ yếu do chất lượng chưa đồng bộ.
Về kinh phí số hóa tài liệu lưu trữ, Bộ Tài chính đã hướng dẫn các địa phương chủ động bố trí từ ngân sách địa phương, đồng thời trình Chính phủ hỗ trợ 12,8 tỷ đồng từ ngân sách trung ương cho 5 địa phương gồm Ninh Bình, Lạng Sơn, Điện Biên, Quảng Trị và Cần Thơ. Đây là nguồn lực quan trọng giúp các địa phương hoàn thiện dữ liệu, đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại sau sắp xếp đơn vị hành chính.
Từ ngày 1/7 đến giữa tháng 10/2025, Bộ Tài chính đã ban hành hàng loạt văn bản hướng dẫn, đồng thời thành lập nhiều đoàn công tác trực tiếp làm việc với các địa phương. Riêng tháng 8, Bộ đã cử 6 đoàn làm việc tại 34 tỉnh, thành và trả lời hơn 150 câu hỏi từ cấp xã đến cấp tỉnh; từ ngày 17–24/9, tiếp tục thành lập thêm 7 đoàn công tác đi sâu sát cơ sở. Các đoàn đã trực tiếp tháo gỡ vướng mắc trong các lĩnh vực ngân sách nhà nước, thuế, quản lý công sản, đăng ký kinh doanh; đồng thời phổ biến hai công điện quan trọng của Bộ về đẩy nhanh tiến độ và xử lý các vấn đề phát sinh khi vận hành mô hình chính quyền hai cấp.
Một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay là thiếu nhân sự kế toán đạt tiêu chuẩn theo Luật Kế toán 2015 và Nghị định 174/2016/NĐ-CP. Nhiều địa phương không có cán bộ đủ điều kiện đảm nhiệm chức danh kế toán trưởng hoặc phụ trách kế toán, khiến công tác quản lý tài chính ở cấp xã gặp trở ngại. Bên cạnh đó, việc chưa thống nhất giữa các văn bản hướng dẫn của Bộ Nội vụ (như Văn bản số 4444/BNV-CCVC và 7415/BNV-CCVC) về vị trí “Kế toán viên về kế toán nhà nước” cũng khiến các địa phương lúng túng trong bố trí nhân sự.
Theo báo cáo của Bộ Tài chính, từ 1/7 đến nay, Bộ đã ban hành 30 văn bản hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ và phản hồi khoảng 250 kiến nghị của các địa phương, đồng thời phối hợp tổ chức nhiều đợt tập huấn, quán triệt thực hiện mô hình mới. Bộ Tài chính khẳng định, việc triển khai mô hình chính quyền hai cấp là chủ trương lớn, mang tính cải cách sâu rộng, nhưng để mô hình này vận hành hiệu quả cần sớm thống nhất chính sách về nhân sự kế toán và cơ cấu tổ chức tài chính cơ sở.
Trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục bám sát chỉ đạo của Bộ Chính trị và Chính phủ, đồng hành cùng Bộ Nội vụ và các địa phương để tháo gỡ khó khăn, bảo đảm chính quyền hai cấp hoạt động thông suốt, hiệu quả qua đó củng cố nền tài chính địa phương vững mạnh, phục vụ tốt hơn người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
