Nhiều hồ đập 'rệu rã', Hà Tĩnh đề xuất hỗ trợ gần 560 tỷ đồng

Các đợt mưa lớn trong tháng 5 và 6 vừa qua đã tiếp tục làm trầm trọng thêm tình trạng sạt lở tại hồ Cha Chạm.

Hồ chứa Cha Chạm có dung tích thiết kế 0,66 triệu m³, đóng vai trò cấp nước tưới cho 38 ha đất nông nghiệp và một phần tuyến kênh chính Khe Táy tại xã Hương Phố. Qua thời gian dài khai thác, công trình đã xuống cấp nghiêm trọng. Năm 2023, hồ từng bị sạt trượt mái thượng lưu và đã được sửa chữa tạm thời. Tuy nhiên, các đợt mưa lớn trong tháng 5 và 6/2025 tiếp tục làm trầm trọng thêm tình trạng sạt lở; nhiều đoạn đã “ăn” sâu vào phần đỉnh đập, thân đập xuất hiện vết nứt kéo dài hàng chục mét.

Trước nguy cơ mất an toàn cao, công trình hồ Cha Chạm đã được đơn vị quản lý khai thác công trình tháo cạn không tích nước.

Ngoài ra, tràn xả lũ vẫn là tràn đất, chưa được kiên cố. Cống lấy nước rò rỉ, không có cầu công tác, các thao tác đóng mở vẫn phải thực hiện thủ công. Trước nguy cơ mất an toàn cao, công trình đã được đơn vị quản lý khai thác tháo cạn không tích nước, đồng thời tiến hành sửa chữa tạm thời phần mái thượng lưu đập và hạ cao trình ngưỡng tràn nhằm tăng cường khả năng thoát lũ.

Ông Trần Nguyên Hồng - Trạm trưởng Trạm Đá Hàn (Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh) cho biết: “Điều đáng lo ngại nhất là nếu tiếp tục tích nước, hồ có thể sạt lở bất cứ lúc nào trong mùa mưa lũ, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 500 hộ dân sinh sống tại các thôn Trung Hải, Đông Thịnh, Thượng Hải (xã Hương Phố) chỉ cách chân đập khoảng 1 km. Công ty đã phối hợp với chính quyền địa phương kiến nghị các cấp có thẩm quyền sớm bố trí kinh phí sửa chữa, khắc phục để đảm bảo an toàn cho người dân”.

Các đơn vị đang tiến hành sửa chữa tạm thời phần mái thượng lưu hồ Cha Chạm.

Không chỉ Cha Chạm, hồ chứa nước Cu Lây - Trường Lão (xã Tùng Lộc) sau hàng chục năm khai thác cũng đã xuống cấp nghiêm trọng. Theo thông tin của UBND xã Tùng Lộc, tường bên trái dốc nước đã nghiêng, xuất hiện nhiều vết nứt; đoạn tường cuối bị gãy đổ hoàn toàn; đáy dốc nước có những điểm nứt dài. Đặc biệt, kênh dẫn hạ lưu đã bị xói lở nghiêm trọng, ăn sâu vào đất hai bên, nguy cơ cao sẽ gây ra xói lở, sập đổ các phần hạ lưu tràn xả lũ, sân sau tiêu năng và phần tiêu năng của công trình.

Ngoài ra, hiện nay, nhiều công trình khác như hồ Khe Đá (xã Sơn Kim II), hồ Đập Bạng (xã Toàn Lưu), hồ Khe Sung (xã Kỳ Lạc), hồ Vực Rồng (xã Sơn Tiến), hồ Mục Bài (xã Hương Xuân),… cũng đang trong tình trạng xuống cấp, hư hỏng. Nguy cơ mất an toàn công trình trong mùa mưa bão rất lớn.

Lãnh đạo Công ty TNHH MTV Thủy lợi Nam Hà Tĩnh kiểm tra tình trạng mất an toàn tại hồ Mục Bài (xã Hương Xuân).

Hiện trên địa bàn Hà Tĩnh có 348 hồ chứa nước thủy lợi với tổng dung tích đạt trên 1,6 tỷ m3. Hằng năm, hệ thống hồ đập đã cung cấp nước tưới cho hơn 58.000 ha đất trồng lúa/năm và cây trồng cạn, cấp nước phục vụ công nghiệp, dân sinh, nuôi trồng thủy sản, góp phần cắt giảm lũ hạ du và cải tạo môi trường sinh thái.

Tuy nhiên, phần lớn các hồ chứa được xây dựng cách đây từ 40 - 50 năm (đặc biệt là các hồ chứa nhỏ). Qua thời gian sử dụng lâu dài, chịu tác động thiên tai, thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng nên hàng loạt công trình đã bị xuống cấp, nguy cơ mất an toàn cao.

Trong giai đoạn 2020 - 2025, địa phương sửa chữa, nâng cấp được 35 hồ chứa thủy lợi với tổng kinh phí hơn 350 tỷ đồng.

Dù đã có sự quan tâm từ Trung ương, các tổ chức quốc tế và nỗ lực huy động nguồn lực địa phương, trong giai đoạn 2020 - 2025, Hà Tĩnh mới chỉ sửa chữa, nâng cấp được 35 hồ chứa thủy lợi với tổng kinh phí hơn 350 tỷ đồng. Hiện nay, toàn tỉnh vẫn còn tới 116 công trình hồ, đập bị hư hỏng, xuống cấp, trong đó 44 công trình hư hỏng nặng, nếu không xử lý kịp thời sẽ có nguy cơ cao xảy ra sự cố công trình, ảnh hưởng đến an toàn tính mạng, tài sản của Nhân dân.

Theo ông Trần Đức Thịnh - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi Hà Tĩnh, sau khi các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức tiến hành rà soát, UBND tỉnh đã có văn bản gửi Bộ NN&MT đề xuất xem xét, tổng hợp trình Thủ tướng Chính phủ hỗ trợ đầu tư sửa chữa 44 công trình có mức độ nguy hiểm cao với tổng kinh phí dự kiến 559,3 tỷ đồng.

Đối với các công trình còn lại, tỉnh sẽ tiếp tục cân đối, huy động nguồn lực địa phương để sửa chữa, nâng cấp. Trong điều kiện thời tiết diễn biến bất thường, cực đoan, mưa, lũ xảy ra với cường độ lớn, không theo quy luật, vượt tần suất, khó dự báo, việc đảm bảo an toàn cho hệ thống công trình thủy lợi là yêu cầu cấp thiết trong chiến lược ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ sản xuất và đời sống người dân một cách bền vững.

Thái Oanh