Nhiều người dân châu Á đối mặt nguy cơ 'chưa giàu đã già'

Với những quốc gia chứng kiến sự gia tăng dân số trong độ tuổi lao động, đó là một điều may mắn bởi thị trường lao động sẽ có nhiều công nhân hỗ trợ trong khi đó, lượng trẻ em và người về hưu ít.

Chừng nào thị trường lao động còn có thể hấp thụ làn sóng người tìm việc tăng vọt thì sản lượng bình quân đầu người sẽ tăng. Điều đó có thể thúc đẩy tiết kiệm và đầu tư, dẫn đến tăng trưởng kinh tế cao hơn, tăng năng suất cao hơn và thúc đẩy phát triển. Tuy nhiên, đối với những quốc gia không nắm bắt được cơ hội này, kết quả có thể rất tồi tệ - như hiện thực đang diễn ra ở nhiều nước đang phát triển.

CHƯA GIÀU ĐÃ GIÀ

Lấy ví dụ như Thái Lan. Nước này đang già đi nhanh chóng. Vào năm 2021, tỷ lệ người Thái từ 65 tuổi trở lên đạt 14%, ngưỡng thường được sử dụng để xác định xã hội già hóa. Chẳng bao lâu nữa, Thái Lan, giống như Nhật Bản, Hàn Quốc và hầu hết các nước phương Tây, sẽ chứng kiến nguồn cung lao động suy giảm và nếu không có các biện pháp đặc biệt, năng suất và tăng trưởng sẽ giảm sút.

Tuy nhiên, không giống như Nhật Bản và những quốc gia khác, Thái Lan, với GDP bình quân đầu người chỉ 7.000 USD vào năm 2021, không phải là một quốc gia phát triển. Điều đó cho thấy, người dân nước này đã già trước khi có thể trở nên giàu có. Trong khi Nhật Bản có tỷ lệ người già tương tự, nhưng nước này giàu hơn Thái Lan ngày nay khoảng năm lần.

Đây là trở ngại lớn cho sự phát triển trong tương lai của Thái Lan. Để bảo vệ những người dân đang già đi nhanh chóng, trong đó có nhiều người nghèo, chính phủ Thái Lan sẽ phải chi nhiều hơn cho chăm sóc sức khỏe và lương hưu. Điều này sẽ khiến việc đầu tư vào các kỹ năng và cơ sở hạ tầng nâng cao năng suất trở nên khó khăn hơn.

Tại Trung Quốc, hàng triệu người về hưu đã hoặc chuẩn bị tái gia nhập thị trường lao động.

Điều đáng nói là tình trạng tương tự như Thái Lan có thể diễn ra ở nhiều nước đang phát triển. Ở châu Á, nơi vấn đề đang diễn ra nghiêm trọng nhất, Indonesia và Philippines cũng có khả năng trở thành những xã hội già cỗi với mức thu nhập thấp hơn so với trường hợp ở các nước giàu. Sri Lanka, nơi có thu nhập trung bình thấp hơn 1/3 so với Thái Lan, sẽ già đi vào năm 2028.

Các quốc gia già đi trước khi trở nên giàu có đã không nắm bắt được cơ hội nhân khẩu học của mình hoặc già đi quá nhanh hoặc gặp phải cả hai vấn đề. Từ năm 1960 đến năm 1996 (ngay trước cuộc khủng hoảng tài chính châu Á), nền kinh tế Thái Lan tăng trưởng với tốc độ trung bình hàng năm là 7,5%. Con số này rất ấn tượng nhưng vẫn thấp hơn mức tăng trưởng hai con số của Nhật Bản trong những năm bùng nổ.

Trong khi đó, nhờ tuổi thọ được cải thiện và các yếu tố khác, Thái Lan đã già đi nhanh chóng. Tỷ lệ người già trong dân số nước này đã tăng gấp đôi, từ 7% lên 14%, trong hai thập kỷ. Nhật Bản phải mất 24 năm để trải qua sự thay đổi tương tự, Mỹ 72 năm và phần lớn Tây Âu là trong hơn một thế kỷ.

Lão hóa nhanh và tăng trưởng chậm đang phổ biến ở các nước đang phát triển. Nền kinh tế Ấn Độ là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới, nhưng không nhanh bằng Thái Lan trong thời kỳ bùng nổ. Trong thập kỷ đến năm 2020, Ấn Độ tăng trưởng với tốc độ trung bình hàng năm là 6,6%.

Tại Trung Quốc, hàng triệu người về hưu đã hoặc chuẩn bị tái gia nhập thị trường lao động. Gánh nặng tài chính với các gia đình Trung Quốc đã tăng lên do ảnh hưởng của dịch bệnh, khiến hoạt động kinh doanh trì trệ và nền kinh tế giảm tốc. Bắc Kinh cũng khuyến khích những người về hưu làm việc trở lại khi dân số đang già đi nhanh chóng và khả năng lực lượng lao động trong dài hạn sẽ sụt giảm.

Dân số trong độ tuổi lao động ở nước này, từ 16-64 tuổi, được dự báo sẽ giảm hơn 60% trong 8 thập kỷ tới, theo một báo cáo do Liên hợp quốc công bố vào tháng 7. Cuối năm 2020, Trung Quốc có 264 triệu người trên 60 tuổi và con số này được dự đoán sẽ tăng lên 400 triệu, chiếm hơn 30% tổng dân số Trung Quốc, vào năm 2023, theo Ủy ban Y tế Quốc gia.

Trong bối cảnh ngày càng ít lao động đóng góp vào hệ thống lương hưu và số lượng người lớn tuổi cần nhận trợ cấp ngày càng tăng, quỹ hưu trí nhà nước của Trung Quốc có thể cạn tiền vào năm 2035, theo dự báo năm 2019 của Viện Khoa học Trung Quốc (CAS).

LÀM SAO ĐỂ CẢI THIỆN?

Một kết luận là các quốc gia có độ tuổi lao động lớn hơn cần phải đạt được nhiều tăng trưởng hơn. Ấn Độ có thể không bao giờ có cơ hội tốt hơn hiện tại. Dưới thời Narendra Modi, Ấn Độ có một chính phủ mạnh mẽ, ủng hộ doanh nghiệp và có khả năng giành chiến thắng trong cuộc bầu cử lại vào năm tới. Có sự đồng thuận về các biện pháp, bao gồm tư nhân hóa và nới lỏng các quy định về đầu tư nước ngoài, có thể nâng cao tốc độ tăng trưởng. Những cải cách như vậy sẽ giúp Ấn Độ tận dụng những nỗ lực của phương Tây nhằm chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc. Các bang miền Nam của Ấn Độ đang già đi nhanh chóng của mình. Ở Kerala, 17% dân số từ 60 tuổi trở lên.

Một kết luận khác là các nước đang phát triển cần bắt đầu lập kế hoạch cho tuổi già sớm hơn. Họ nên cải cách hệ thống lương hưu, bao gồm cả việc tăng tuổi nghỉ hưu. Họ nên nuôi dưỡng thị trường tài chính, cung cấp các lựa chọn tiết kiệm dài hạn và bảo hiểm y tế. Họ nên tạo điều kiện cho việc chăm sóc xã hội tư nhân được quản lý tốt. Và họ nên cố gắng hơn nữa để tăng cường sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động. Ở Ấn Độ, tỷ lệ này là 24% - tức chỉ một nửa mức trung bình toàn cầu. Việc thu hút nhiều phụ nữ hơn vào công việc sẽ mở rộng lợi tức nhân khẩu học và giúp giải quyết thực tế là phụ nữ sống lâu hơn nam giới, nhưng có xu hướng tiết kiệm và lương hưu ít ỏi hơn, do đó dễ bị tổn thương ở tuổi già.

Ví dụ, Trung Quốc đã điều chỉnh một chút quy định về tuổi nghỉ hưu đã có trong nhiều thập kỷ: 60 với nam, 55 với nữ nhân viên văn phòng và 50 với nữ công nhân. Vào tháng 2, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc xác nhận rằng họ sẽ dần lùi tuổi nghỉ hưu bắt buộc trong những năm tới, thực hiện kế hoạch của Bắc Kinh nhằm đáp ứng hiệu quả hơn nhu cầu của người già và điều chỉnh theo thực tế mới là dân số đang già đi nhanh chóng.

Trung Quốc đã điều chỉnh một chút quy định về tuổi nghỉ hưu đã có trong nhiều thập kỷ.

Một chiến dịch truyền thông cũng đang tuyên truyền về giá trị của việc làm việc lâu dài hơn, giúp mọi người đạt được mục tiêu sự nghiệp. Chính phủ Trung Quốc đã cho ra mắt một trang web đặc biệt hồi tháng 8, để kết nối những người lớn tuổi tìm việc với các nhà tuyển dụng tiềm năng. McDonald’s là một trong những công ty đầu tiên tuyển dụng nhân viên phục vụ ở độ tuổi nghỉ hưu ở Bắc Kinh, mức lương lên tới 3.500 NDT (488 USD)/tháng, với 40 giờ làm việc/tuần.

Năm ngoái, Nhật Bản đã thông qua dự luật yêu cầu các công ty tiếp tục cho nhân viên làm việc đến khi họ 70 tuổi, nâng độ tuổi nghỉ hưu từ 65 lên 70. Còn Đức có kế hoạch tăng tuổi hưởng lương hưu nhà nước từ 65 lên 67, nhưng phải đến năm 2031 mới triển khai.

Và ở Pháp, tuổi nghỉ hưu chính thức 62 - thấp nhất trong số 38 quốc gia OECD. Năm nay, chính phủ nước này nỗ lực khuyến khích người dân tiếp tục làm việc đến năm 65 tuổi nhưng đã nhận được nhiều lời phản đối, dẫn đến một số cuộc đình công.

Cuối cùng, các nước đang phát triển cũng nên học hỏi từ sai lầm của các nước giàu bằng cách có quan điểm thực tế về vấn đề nhập cư.

Ấn Độ là một ví dụ thú vị về điều này. Là một quốc gia có diện tích lớn, sự bùng nổ dân số được thúc đẩy bởi sự di cư trong nước. Cuộc điều tra dân số gần đây nhất của họ vào năm 2011 đã đếm được 450 triệu người di cư trong nước. Nhiều người di cư từ miền Bắc nghèo khó đến miền Nam và miền Tây thịnh vượng hơn để nắm bắt những cơ hội mới và ngày càng tiếp nhận những cơ hội đang bị những người lao động già ở miền Nam bỏ trống. Đây là một minh họa đầy cảm hứng về những gì thị trường lao động tương đối tự do có thể làm được – và là bài học cho Nhật Bản, Thái Lan và các chính phủ ở khắp mọi nơi.

Bảo Linh