Nhiều tác động ảnh hưởng đến thu thuế xuất - nhập khẩu

Cụ thể, thuế xuất khẩu đạt 264,1 tỷ đồng, tăng 47,9% so với cùng kỳ năm trước; thuế nhập khẩu 43,1 tỷ đồng, tăng 63,8%; thuế giá trị gia tăng 299,2 tỷ đồng, tăng 30,1%...

Mặc dù số thu tăng so với cùng kỳ năm 2023 nhưng công tác thu thuế xuất - nhập khẩu chịu nhiều tác động bởi các yếu tố khách quan. Không khó để nhận thấy thị trường xuất - nhập khẩu hàng, tỷ giá đã tác động lớn đến hàng hóa xuất - nhập khẩu cũng như số thu ngân sách.

Đối với hàng hóa xuất khẩu, sau giai đoạn suy giảm cả về giá lẫn sản lượng xuất khẩu phốt pho, những tháng đầu năm 2024, nhu cầu thị trường về mặt hàng này đã có tín hiệu phục hồi nhưng chưa đáng kể.

Trong khi đó, phốt pho vàng hiện là mặt hàng xuất khẩu chiếm số thu thuế lớn của Cục Hải quan Lào Cai (6 tháng đầu năm 2024, số thu thuế từ xuất khẩu phốt pho vàng đạt 184 tỷ đồng, chiếm 29,6% tổng số thu, bằng 101,3% so với cùng kỳ năm 2023). Tuy nhiên, do giá bình quân phốt pho vàng giảm từ 5.050 USD/tấn (6 tháng đầu năm 2023) xuống 3.987 USD/tấn (6 tháng đầu năm 2024) dẫn đến kim ngạch giảm 3% so với cùng kỳ.

Mặc dù số thu từ mặt hàng này tăng 1,3% so với cùng kỳ nhưng là do nợ thuế xuất khẩu của doanh nghiệp ưu tiên được ân hạn phải nộp trong tháng 1/2023 nhưng đã nộp trong tháng 12/2022 (gần 13 tỷ đồng), còn về bản chất là không tăng.

Đối với hàng hóa nhập khẩu, một số mặt hàng trọng điểm, mang lại số thu lớn thì lại giảm về sản lượng do nhu cầu sản xuất trong nước không tăng. Đó là than cốc, trị giá nhập khẩu giảm 65%, tổng số thuế thu được (18 tỷ đồng) giảm 40,3% so với cùng kỳ năm 2023. Kim ngạch nhập khẩu máy móc, thiết bị nhập khẩu đạt 11,7 triệu USD; số thu thuế lũy kế mặt hàng này (25 tỷ đồng) giảm 22,1% so với cùng kỳ năm 2023. Nguyên nhân là do các dự án trọng điểm đầu tư trên địa bàn tỉnh đã đi vào hoạt động ổn định nên nhu cầu nhập khẩu thiết bị, máy móc giảm. Hoặc số thu được từ nhập khẩu điện năng gần 74,9 tỷ đồng và đang có xu hướng giảm do nguồn điện sản xuất trong nước cơ bản đáp ứng nhu cầu sử dụng.

Đẩy nhanh việc giải quyết thủ tục hải quan, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động xuất - nhập khẩu.

Không chỉ nhu cầu thị trường xuất - nhập khẩu hàng, tỷ giá, sự thay đổi về cơ chế, chính sách cũng tác động đến thu ngân sách. Trước hết, về phía Trung Quốc đã tăng cường chính sách quản lý đối với hàng hóa xuất - nhập khẩu, siết chặt các ưu đãi về thuế quan, áp dụng hạn ngạch xuất khẩu các mặt hàng phân bón (như URE, DAP, MAP, NPK), dẫn đến lượng phân bón nhập khẩu giảm mạnh so với các năm trước đây, kéo theo số thuế thu được giảm 29% so với cùng kỳ năm 2023.

Tiếp đến, theo lộ trình cắt giảm thuế quan theo các hiệp định ký kết mà Việt Nam tham gia, năm 2024, thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng xuất - nhập khẩu có xu hướng giảm. Cụ thể, theo Hiệp định RCEP đối với mặt hàng phân bón (DAP, URE) thuế nhập khẩu từ 5% giảm xuống còn 3%.

Trong nước, thực hiện Nghị định 94 ngày 28/12/2023 của Chính phủ quy định chính sách giảm thuế giá trị gia tăng theo Nghị quyết số 101 ngày 24/6/2023 của Quốc hội có hiệu lực từ ngày 1/1/2024, việc giảm 2% thuế giá trị gia tăng đã ảnh hưởng trực tiếp số thu ngân sách nhà nước của một số nhóm hàng hóa nhập khẩu như máy móc, thiết bị, than cốc, hóa chất.

Hàng hóa xuất - nhập khẩu qua Cửa khẩu Kim Thành.

Hạ tầng chưa đồng bộ cũng là yếu tố tác động đến số thu ngân sách thời gian qua. Điều này thấy rõ đối với mặt hàng AmmoniumNitrate- NH4NO3 (tiền chất thuốc nổ). Trong 3 năm (2019 - 2021), kim ngạch nhập khẩu đối với mặt hàng NH4NO3 đạt trên 20 triệu USD/năm, số thuế nhập khẩu thu được đạt trên 50 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, 6 tháng đầu năm 2024, kim ngạch nhập khẩu đối với mặt hàng này chỉ đạt 1,66 triệu USD, số thuế thu được hơn 4 tỷ đồng. Nguyên nhân là do khu vực kiểm soát phương tiện, hàng hóa tại Cửa khẩu quốc tế đường bộ số II Kim Thành không đáp ứng các điều kiện về phòng cháy, chữa cháy để thực hiện hạ tải, sang tải tiền chất thuốc nổ. Tuyến đường sắt quốc tế do Việt Nam (Lào Cai) quản lý, khai thác chưa được nâng cấp theo khổ đường sắt tiêu chuẩn, số lượng toa xe chở hàng ít, chất lượng kém nên chưa đáp ứng được nhu cầu vận chuyển hàng hóa xuất - nhập khẩu bằng đường sắt mặc dù nhu cầu tăng.

Trước những tác động như trên, đồng thời phân tích thị trường xuất - nhập khẩu, Cục Hải quan Lào Cai dự kiến số thu ngân sách nhà nước 6 tháng cuối năm đạt 480 tỷ đồng và cả năm 2024 là 1.100 tỷ đồng, đạt 104,7% so với chỉ tiêu giao tại Quyết định 1602/QĐ-TTg ngày 10/12/2023 (1.050 tỷ đồng).