Nhiều vụ lừa đảo tài sản số dần lộ sáng, nạn nhân không còn 'im lặng chịu trận'

Nghìn lẻ một chiêu thức lừa đảo

Quy mô ngành tài sản mã hóa hiện đã đạt 3.700 tỉ USD, với hơn 600 triệu người dùng. Theo dự báo của JPMorgan Chase, giá trị này có thể tăng lên 10.000 tỉ USD vào năm 2030.

Đáng chú ý, theo Chainalysis, Việt Nam nằm trong top 3 khu vực châu Á - Thái Bình Dương về mức độ tham gia, với hơn 17 triệu người dùng, đồng thời thu hút hơn 220 tỉ USD dòng vốn trong giai đoạn 2024 - 2025.

Bên cạnh tiềm năng lớn, tình trạng lừa đảo trong thị trường tài sản mã hóa cũng rất nhức nhối. Thiệt hại toàn cầu do tội phạm tài sản số lên tới 40,9 tỉ USD, tăng 25% so với năm trước. Tại Việt Nam đã ghi nhận gần 20.000 vụ việc, liên quan hơn 17.000 đối tượng, gây thiệt hại hơn 12.000 tỉ đồng.

Việt Nam nằm trong top 3 khu vực châu Á - Thái Bình Dương về mức độ tham gia thị trường tài sản mã hóa với hơn 17 triệu người dùng

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, bà Nguyễn Vân Hiền, Phó chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số Việt Nam (VBA) cho rằng trước đây, thị trường tài sản mã hóa vẫn ở “vùng xám pháp lý” và “ai cũng có thể gọi được vốn”. Điều này trở thành mảnh đất màu mỡ cho lừa đảo trong thị trường tài sản mã hóa.

Theo bà Hiền, những vụ lừa đảo liên quan đến tài sản mã hóa tại Việt Nam thường được kẻ lừa đảo tận dụng các từ khóa về công nghệ blockchain, web3, NFT… và hứa hẹn lãi suất hấp dẫn. Họ tạo ra một token, đưa lên sàn phi tập trung, dùng các chiêu trò marketing, thuê KOLs (người có sức ảnh hưởng) quảng bá để đẩy giá lên cao.

Khi một lượng lớn nhà đầu tư đã đổ tiền vào, họ đột ngột "xả" toàn bộ số token mình nắm giữ ra thị trường và rút hết thanh khoản. Kết quả là giá token lao dốc, nhà đầu tư thì ôm trong tay những tài sản kỹ thuật số vô giá trị.

“Với đặc tính của tài sản mã hóa, vừa có thể chia nhỏ, vừa xuyên biên giới, nên đây là kênh huy động vốn rất hiệu quả. Nhưng bản thân công nghệ không có lỗi, vấn đề là ở con người – một mặt là những kẻ đã có sẵn dã tâm lừa tiền, mặt khác, do các nạn nhân còn thiếu hụt kiến thức trong lĩnh vực này”, bà Hiền nói.

Bà Nguyễn Vân Hiền, Phó chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số Việt Nam (VBA)

Bà Hiền cũng chia sẻ rằng nhiều người “đổ lỗi hết do lòng tham của nạn nhân, nhưng “lòng tham” đó chỉ là phần rất nhỏ, vấn đề quan trọng là do sự thiếu hụt kiến thức. Do đó, nâng cao nhận thức và kiến thức là điều quan trọng nhất để tránh bị cuốn vào các dự án lừa đảo”.

Ông Bùi Ngọc Phương, Kỹ sư trưởng Công ty cổ phần Nippy Labs cũng đưa ra kịch bản thường thấy mà các đối tượng thường sử dụng để lừa đảo người dùng.

Bước đầu tiên, đối tượng lừa đảo sẽ tìm nạn nhân qua mạng xã hội, ứng dụng hẹn hò, hoặc qua mối quan hệ thân thiết. Sau đó sẽ tạo dựng mối quan hệ gần gũi với nạn nhân trong thời gian dài để củng cố lòng tin. Kế tiếp, các đối tượng đưa ra cơ hội đầu tư giả mạo, thường liên quan đến các dịch vụ điện tử.

Từ đó, những kẻ lừa đảo khuyến khích nạn nhân đầu tư nhỏ, giả mạo lợi nhuận ban đầu để thúc đẩy đầu tư thêm. Khi nạn nhân muốn rút tiền, kẻ lừa đảo yêu cầu thêm phí hoặc thuế để hoàn tất giao dịch.

“Và cuối cùng, sau khi nhận được số tiền lớn, các đối tượng lừa đảo sẽ cắt đứt liên lạc và biến mất”, ông Phương phân tích.

Ông Bùi Ngọc Phương, Kỹ sư trưởng Công ty cổ phần Nippy Labs

Ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm dự án ChainTracer (VBA) chia sẻ rằng nếu tổ chức phát hành token, kêu gọi đầu tư với cam kết lãi suất rất cao (trên 15%/năm), hoặc các dự án thiếu thông tin trên mạng xã hội, truyền thông; nhà đầu tư chưa từng tiếp xúc hoặc rất ít kiến thức về nó (Meme coin, Defi, Layer 1, Layer 2,...); dự án được giới thiệu bởi một nhóm người, cá nhân mới quen/có liên quan đến đa cấp/KOLs trên mạng xã hội… thì rất có thể đây là những dự án lừa đảo.

“Nếu nhận diện được những dấu hiệu này, nhà đầu tư có thể tránh được 80–90% vụ lừa đảo. Thực tế, tâm lý “muốn lãi cao, rút vốn nhanh, an toàn” khiến nhà đầu tư dễ sa bẫy. Kẻ lừa đảo lợi dụng điều đó để lừa đảo nhà đầu tư”, ông Dinh nêu.

Nhiều vụ lừa đảo đang dần lộ sáng

Theo các chuyên gia, tiền mã hóa không chỉ là công cụ để lừa đảo, mà còn là công cụ rửa tiền, tài trợ khủng bố… Do đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý có ý nghĩa đặc biệt quan trong: vừa thúc đẩy sự phát triển của thị trường, vừa hạn chế tội phạm, đồng thời bảo vệ nhà đầu tư tham gia thị trường.

Nhiều vụ việc lừa đảo trên thị trường tài sản mã hóa dần được lôi ra ánh sáng

Đánh giá cao việc từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý về tài sản mã hóa tại Việt Nam, bà Nguyễn Vân Hiền cho hay một số cột mốc quan trọng có thể kể đến như: Năm 2017, Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp nghiên cứu cơ sở pháp lý về tài sản mã hóa; Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và Quyết định 1131 về danh mục công nghệ chiến lược, trong đó có blockchain, tài sản số, tiền mã hóa cũng đã được đưa vào; Luật Công nghiệp công nghệ số (hiệu lực từ 1.1.2026) chính thức thừa nhận khái niệm tài sản mã hóa...

“Trước đây, rất nhiều các vụ việc đã chìm vào im lặng, nhiều nạn nhân chỉ biết “nuốt nước mắt vào lòng”, bởi cơ quan quản lý không biết xử lý theo hướng nào. Nhưng khi có luật, rất nhiều vụ việc trước đó dần được lôi ra ánh sáng”, bà Hiền nói và cho hay vụ việc của Shark Bình là một ví dụ.

Cũng theo bà Hiền, hiện Bộ Công an đã tiếp nhận hàng nghìn đơn tố cáo liên quan đến hành vi lừa đảo tài sản mã hóa. “Chúng tôi mỗi tuần đều nhận 1-2 công văn của các cơ quan chức năng yêu cầu hỗ trợ truy vết dòng tiền on-chain. Đây được xem là bước ngoặt trong việc làm trong sạch thị trường, bảo vệ người dân”.

Ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm dự án ChainTracer (VBA)

Ông Trần Huyền Dinh cũng cho rằng với việc hành lang pháp lý về tài sản số dần được hoàn thiện, nhất là Luật Công nghiệp công nghệ số và Nghị quyết 05 là sự tích cực của thị trường.

“Nó như một lời khẳng định rằng nhà đầu tư sẽ được pháp luật bảo vệ, dù là một phần nào đó ở thời điểm hiện tại. Điều này cũng tạo ra một áp lực cần thiết, buộc các chủ dự án, các nhà phát triển phải thay đổi tư duy, đặt tính tuân thủ pháp lý lên hàng đầu nếu muốn hoạt động lâu dài và nghiêm túc tại Việt Nam”, ông Dinh nói.

Còn theo ông Bùi Ngọc Phương, trước tình trạng lừa đảo trong không gian số ngày càng trở nên phổ biến, việc nâng cao năng lực nhận diện và kỹ năng bảo mật là cách duy nhất để bảo vệ bản thân.

Lam Thanh