Nhìn lại di sản nhạc, họa, thơ của Văn Cao

Các tham luận, ý kiến tại hội thảo nhằm làm rõ, phân tích, đánh giá những đặc điểm và những giá trị nội dung, tư tưởng, nghệ thuật, phong cách trong các sáng tác của Văn Cao qua các giai đoạn sáng tạo nghệ thuật của ông về âm nhạc, hội họa, thơ ca và để thấy rõ hơn đâu là tài năng thiên bẩm, đâu là kết tinh của nỗ lực miệt mài học hỏi, sáng tạo, đổi mới, dấn thân của Văn Cao cho nghệ thuật, cho văn hóa, văn nghệ nước nhà.

PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương cho biết, nhiều nhà văn hóa lớn, các nhà lý luận, phê bình văn hóa, văn nghệ, các văn nghệ sĩ có tên tuổi đều khẳng định: ở thế kỷ XX, Văn Cao là nghệ sĩ lớn nhất, có nhiều sáng tạo mang tính đột phá, để lại dấu ấn đa dạng và sâu đậm nhất, có đóng góp rất quan trọng trên nhiều mặt cho nền văn hóa, văn nghệ Việt Nam.

“Với tài năng đa dạng, độc đáo, tích hợp nhuần nhuyễn giữa tư duy, thẩm mỹ, bút pháp, giữa hiện thực đời sống, sự cảm nhận, tri nhận và nghệ thuật biểu đạt, giữa âm nhạc - hội họa - thơ văn, Văn Cao được nhiều người khẳng định là một hiện tượng hết sức đặc biệt và hiếm có trong lịch sử văn nghệ Việt Nam hiện đại. Gọi ông là nghệ sĩ thiên tài cũng không có gì là ngoa ngôn, quá lời”, PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ nhấn mạnh.

Quang cảnh cuộc hội thảo

Theo GS Phong Lê, ngày từ năm 1945, Văn Cao đã là một tên tuổi nghệ sĩ lớn của cả dân tộc Việt Nam. Bởi ông là tác giả của “Tiến quân ca”, bài hát được Chủ tịch Hồ Chí Minh chọn là Quốc ca. Theo di nguyện của Văn Cao, gia đình nhạc sĩ đã hiến tặng bản quyền “Tiến quân ca” cho Tổ quốc, một nghĩa cử vĩ đại mà nếu thực hiện chế độ bản quyền riêng thì chỉ riêng nhuận bút của bài hát này cũng đưa Văn Cao lên hàng tỷ phú, trong khi đời sống của ông cho đến khi qua đời vẫn trong cảnh thanh bạch khó khăn. Sau nhạc, Văn Cao còn có sự nghiệp đáng ghi nhận về thơ, họa, văn xuôi…

PGS-TS, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam cho rằng, Văn Cao là một nhạc sĩ lớn, một nghệ sĩ bậc thầy trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật: âm nhạc, thơ ca, hội họa… Đối với nhạc sĩ Văn Cao, thể loại hành khúc được ông viết nhiều trong thời gian hoạt động cách mạng tại Hà Nội và một trong những thành công tiêu biểu phải kể đến “Tiến quân ca”. Với mảng hành khúc cách mạng, Văn Cao còn để lại các ca khúc như: Chiến sĩ Việt Nam, Công nhân Việt Nam, Không quân Việt Nam, Thăng Long hành khúc ca, Bắc Sơn, Tiến về Hà Nội… “Khi nghe Quốc ca, Quốc thiều, trong lòng thế hệ sau chúng tôi như bị mắc nợ”, PGS-TS Đỗ Hồng Quân chia sẻ.

Một số tác phẩm hội họa của Văn Cao triển lãm tại sự kiện

Theo nhà lý luận, phê bình âm nhạc Nguyễn Thị Minh Châu, nếu thơ của Văn Cao đầy hình ảnh, tiết tấu và âm điệu thì nhạc của ông lại giàu chất văn thơ và tính hội họa. Sự thâm nhập và tương hỗ giữa thi ca, nhạc, họa trong ngôn ngữ biểu hiện là điều hết sức tự nhiên ở con người Văn Cao.

PGS-TS Phan Trọng Thưởng, nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương cho rằng, Văn Cao là nghệ sĩ đa tài, thể hiện trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật. Sự nghiệp của ông trải dài gần suốt thế kỷ XX và gắn bó chặt chẽ với lịch sử gồm nhiều thời kỳ, nhiều giai đoạn của đất nước. Cũng vì vậy mà cuộc đời và sự nghiệp của Văn Cao trải qua nhiều khúc quanh, nhiều bước ngoặt, nhiều bước thăng trầm của lịch sử dân tộc cũng như lịch sử nghệ thuật hiện đại.

Tổng Biên tập Báo Nhân Dân Lê Quốc Minh phát biểu kết luận hội thảo

Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân Lê Quốc Minh khẳng định: “Mỗi chúng ta có thể biết hát ca khúc này, không biết hát ca khúc kia, nhưng có một bài hát mà người Việt Nam nào cũng thuộc, từng hát, đang hát và sẽ tiếp tục hát, đó là bài “Tiến quân ca”. Đây là vinh dự đặc biệt của tác giả, nhạc sĩ Văn Cao, cũng là sự lựa chọn đặc biệt mà lịch sử cách mạng Việt Nam dành cho ông, đồng thời minh chứng tài năng âm nhạc kiệt xuất của ông, bên cạnh những tác phẩm khác đã làm nên sự nghiệp âm nhạc lẫy lừng. Thời gian càng lùi xa, tầm vóc nghệ thuật của Văn Cao càng trở nên lớn hơn và lộng lẫy hơn…”.

TRẦN BÌNH