Nhìn lại thế giới 2025: Vòng xoáy bất ổn mới ở Nam Á

Ngôi nhà bị phá hủy trong cuộc giao tranh giữa quân đội Ấn Độ và Pakistan tại Salamabad, gần Đường kiểm soát (LoC), cách thành phố Srinagar, thủ phủ mùa hè của khu vực Kashmir do Ấn Độ kiểm soát, khoảng 110km về phía bắc. (Ảnh: THX/TTXVN)

Tình trạng căng thẳng, bất ổn triền miên trong năm nay ở Nam Á bắt nguồn từ những mâu thuẫn đã tích tụ từ lâu và không dễ gì hóa giải.

Giữa hàng loạt biến động làm chao đảo khu vực Nam Á năm 2025, căng thẳng Ấn Độ-Pakistan được nhắc đến nhiều nhất. Mối quan hệ giữa hai quốc gia láng giềng cùng sở hữu vũ khí hạt nhân được cho là một trong những mối quan hệ phức tạp, căng thẳng nhất trên thế giới với những mâu thuẫn âm ỉ, dai dẳng. Trong đó, vấn đề Kashmir là vấn đề gây tranh cãi lớn.

Trong quá khứ, hai bên đã trải qua nhiều cuộc xung đột liên quan đến vùng lãnh thổ tranh chấp này. Vấn đề khủng bố cũng là một “nút thắt” khó gỡ trong quan hệ song phương. Ấn Độ cáo buộc Pakistan hậu thuẫn các nhóm khủng bố như Lashkar-eTaiba và Jaish-e-Mohammed, những tổ chức đã tiến hành các vụ tấn công đẫm máu tại Ấn Độ. Trong khi đó, Pakistan phủ nhận tài trợ khủng bố.

Tháng 5, một cuộc đối đầu lớn giữa hai quốc gia Nam Á đã xảy ra, sau vụ xả súng tại khu nghỉ dưỡng ở khu vực Kashmir do Ấn Độ kiểm soát. Vụ tấn công làm chết nhiều khách du lịch, chủ yếu là người Ấn Độ. Cáo buộc Pakistan đứng sau vụ việc, Ấn Độ mở chiến dịch tấn công nhằm vào các cơ sở mà New Delhi gọi là “trại khủng bố” bên trong lãnh thổ Pakistan. Pakistan cũng đáp trả bằng các đợt đột kích nhằm vào các cơ sở quân sự của Ấn Độ. Những phát biểu cứng rắn của hai bên, cùng hàng loạt cuộc tập trận phô trương sức mạnh đã đẩy New Delhi và Islamabad đến bên bờ vực của một cuộc chiến tranh quy mô lớn - điều từng xảy ra trong quá khứ.

Tuy vậy, dưới sức ép từ cộng đồng quốc tế, căng thẳng giữa hai bên đã hạ nhiệt nhanh chóng. Những bài học kinh nghiệm từ các cuộc đối đầu trong quá khứ được cho là nguyên nhân khiến hai nước lựa chọn kết thúc sớm cuộc đối đầu, thay vì bước chân vào một cuộc chiến kéo dài, tốn kém. Song, kết thúc nhanh chóng không đồng nghĩa với việc quan hệ song phương đã bước vào trạng thái ổn định. Những mâu thuẫn căn bản, sâu xa giữa Ấn Độ và Pakistan chưa được giải quyết triệt để, nên tình trạng hòa bình giữa hai bên vẫn rất mong manh, tiềm ẩn mồi lửa có thể thổi bùng lên các cuộc khủng hoảng trong tương lai.

Năm 2025 cũng chứng kiến làn sóng bất ổn chính trị ở Nepal và Bangladesh. Các phong trào biểu tình do giới trẻ khởi xướng ở hai quốc gia Nam Á phản ánh nhu cầu cải cách kinh tế và thể chế. Tại Nepal, lệnh cấm mạng xã hội đã châm ngòi cho một cuộc biểu tình quy mô lớn, dẫn đến đụng độ bạo lực. Ở Bangladesh, sau cuộc biểu tình của phong trào sinh viên lật đổ cựu Thủ tướng Sheikh Hasina vào năm ngoái, thì vào những ngày cuối tháng 12/2025, bạo lực nghiêm trọng bùng phát trở lại liên quan việc một thủ lĩnh phong trào sinh viên thiệt mạng. Các biến động chính trị tại một loạt quốc gia Nam Á cho thấy, tính chính danh của nhà nước không chỉ được công nhận từ kết quả của các cuộc bầu cử, mà hơn cả là từ kết quả cải thiện thực chất đời sống của người dân.

Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn cũng ảnh hưởng đến an ninh, kinh tế của khu vực. Các cuộc khủng hoảng chính trị ở Nam Á phản ánh một bức tranh có sự đan xen giữa tình hình bất ổn trong nước và sự cạnh tranh địa chính trị khốc liệt của các nước lớn. Chính sách thuế quan của Mỹ tạo ra những tác động lớn đối với khu vực châu Á nói chung và Nam Á nói riêng.

Nam Á khép lại năm 2025 với những mồi lửa bất ổn còn đang âm ỉ, có thể bùng cháy bất cứ lúc nào. Những nỗ lực ngoại giao của các nước lớn ngoài khu vực là cần thiết để hạ nhiệt kịp thời các cuộc đối đầu căng thẳng hay khủng hoảng chính trị, nhưng suy cho cùng, những nỗ lực này luôn gắn với các lợi ích chiến lược. Điều quan trọng là các quốc gia trong khu vực cần chủ động giải quyết vấn đề thông qua đối thoại để tránh bị thụt lùi trên con đường phát triển do xung đột, bạo lực

MINH HẰNG