Nhìn lại Trung Đông năm 2025: Vòng xoáy xung đột và triển vọng hòa bình 2026
Trung Đông tiếp tục là tâm điểm của xung đột và bất ổn trong suốt năm qua, do nhiều cuộc khủng hoảng kéo dài từ 2023 vẫn chưa được giải quyết triệt để.
Bức tranh Trung Đông năm 2025
Một trong những diễn biến nổi bật là cuộc chiến giữa Israel và các lực lượng vũ trang trong khu vực, đặc biệt là xung đột Israel–Hamas ở Gaza và các cuộc đối đầu với Iran cùng các nhóm đồng minh của Tehran. Kể từ khi chiến sự bùng phát sau vụ tấn công của Hamas vào tháng 10/2023, Israel đã tiến hành nhiều chiến dịch quân sự tại Gaza và miền Nam Syria để đáp trả, gây thiệt hại nặng nề về người và cơ sở hạ tầng cho cả hai bên tham chiến.
Trong năm 2025, xung đột lan rộng sang nhiều mặt trận khác. Vào tháng 5/2025, lực lượng Houthi ở Yemen phóng tên lửa vào sân bay Tel Aviv, khiến Israel phải ngừng hoạt động bay và làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến tranh toàn diện trong khu vực. Israel sau đó tiến hành các cuộc không kích quy mô vào Yemen nhằm đáp trả, làm trầm trọng thêm tình hình tại quốc gia vốn đang chìm trong nội chiến.
Người dân Gaza lũ lượt trèo lên xe cứu trợ để tranh giành hàng tiếp tế. Ảnh: Reuters
Năm 2025 cũng chứng kiến sự leo thang căng thẳng giữa Israel và Iran. Tháng 6/2025, Tehran đã phóng tên lửa và máy bay không người lái nhằm vào Israel, sau khi hứng chịu các cuộc không kích nhắm vào cơ sở quân sự và hạt nhân của mình, đẩy quan hệ giữa hai quốc gia vào một giai đoạn đối đầu nguy hiểm mới.
Ngoài Israel và Yemen, nhiều khu vực khác cũng đối mặt với tình trạng leo thang bạo lực. Ở phía Bắc, tình hình ở Lebanon vẫn căng thẳng giữa lực lượng Hezbollah và Israel, dù một thỏa thuận ngừng bắn do Mỹ và Pháp bảo trợ đã ký vào cuối năm 2024. Chính quyền Lebanon tiến hành kế hoạch giải giáp Hezbollah ở phía Nam Litani, song các vụ vi phạm ngừng bắn và không kích vẫn diễn ra đều đặn, khiến nguy cơ tái chiến luôn hiện hữu.
Liên Hợp Quốc đã kêu gọi các bên kiềm chế và tìm kiếm giải pháp hòa bình, nhưng tiến triển vẫn vô cùng hạn chế.
Xung đột kéo dài đã tạo ra những cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng. Tại Gaza, dù Liên Hợp Quốc thông báo tình trạng đói kém nghiêm trọng đã giảm phần nào, khu vực vẫn đối mặt với thiếu lương thực và dịch vụ y tế cơ bản. Điều kiện mùa đông, cơ sở hạ tầng bị phá hủy và nguồn viện trợ không ổn định làm tình hình càng thêm bi đát.
Bên cạnh đó, mức lạm phát tại nhiều quốc gia trong khu vực cũng tăng cao, khiến người dân chịu áp lực kinh tế nặng nề. Giá tiêu dùng ở Syria, Yemen và Iran tăng vọt, ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống hàng ngày của người dân.
Tình hình Trung Đông sẽ đổi khác vào năm 2026?
Tuy vậy, gần đây đã có lý do để hy vọng. Kế hoạch hòa bình của Tổng thống Donald Trump đã góp phần mang lại sự ổn định tương đối cho Gaza. Các cuộc tấn công của Mỹ và Israel vào Iran không dẫn đến một cuộc xung đột toàn khu vực, và Syria vẫn chưa rơi vào tình trạng chiến tranh giáo phái toàn diện.
Theo nhiều chuyên gia, kịch bản lý tưởng là một thế giới mà những nỗ lực vì một Trung Đông hòa bình sẽ thắng thế. Nền hòa bình mong manh ở Gaza được duy trì; các quốc gia Arab và Hồi giáo cam kết cử quân đội gìn giữ hòa bình; Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) được thành lập. Các phần tử Hồi giáo giải giáp vũ khí, công cuộc tái thiết Gaza bắt đầu với sự tài trợ từ các quốc gia vùng Vịnh. Mahmoud Abbas, Tổng thống Palestine, được thay thế bởi Marwan Barghouti, người tiến hành cải cách cần thiết. Israel để chính quyền Palestine chịu trách nhiệm quản lý Gaza, giúp tạo môi trường ổn định.
Iran cũng chứng kiến sự thay đổi trong lãnh đạo khi Ayatollah Ali Khamenei qua đời, nhường ghế cho ông Hassan Rouhani, một người theo chủ nghĩa cải cách. Ông Rouhani bắt đầu quá trình hiện đại hóa, nới lỏng quy định tôn giáo, trả tự do cho tù nhân chính trị và đồng ý đóng cửa chương trình hạt nhân để bình thường hóa quan hệ với Mỹ.
Trong kịch bản bi quan nhất, chiến sự vẫn sẽ tiếp diễn. Các cuộc khảo sát cho thấy chỉ 1/5 người Israel ủng hộ việc thành lập nhà nước Palestine và đại đa số người Palestine phản đối Hamas giải giáp vũ khí. Trong kịch bản này, Hamas từ chối từ bỏ vũ khí, vẫn kiểm soát Gaza và tiếp tục duy trì chiến sự.
Không có lực lượng gìn giữ hòa bình, Gaza tiếp tục trở thành điểm nóng xung đột. Dòng người tị nạn tràn sang Ai Cập, khiến quốc gia này tái quân sự hóa bán đảo Sinai. Các nước Arab có thể sẽ đình chỉ quan hệ với Israel, Hiệp định Abraham sụp đổ. Vấn đề hạt nhân tại Iran tiếp tục gây tranh cãi, trong khi Syria lại đối mặt với bạo lực giáo phái khi người Kurd và Druze tìm cách ly khai.
Trong thực tế, kịch bản khả thi thường nằm giữa hai thái cực. Tại Gaza, xung đột không bùng nổ trở lại nhưng các bên chưa thể tiến tới giai đoạn tái thiết vùng đất này. Lực lượng gìn hòa bình không được triển khai và xung đột Israel-Hamas vẫn tiếp diễn.
Không phải mọi chuyện sẽ suôn sẻ trong năm 2026, nhưng kịch bản tồi tệ nhất có thể tránh được. Trung Đông vẫn là một vùng đất của xung đột, chia rẽ và khủng hoảng nhân đạo, nhưng hy vọng vẫn tồn tại. Dù chưa mang lại một nền hòa bình bền vững, các nỗ lực hòa giải vẫn có thể tạo ra những tiến triển nhất định, từ việc duy trì sự ổn định mong manh tại Gaza cho đến các thỏa thuận nhằm hạ nhiệt xung đột giữa Israel, Palestine và các quốc gia láng giềng.
