Những chiêu 'vỗ béo rồi thịt' trên sàn chứng khoán

LTS: Mới đây, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhận xét rằng thị trường chứng khoán “quá bất thường”, “sáng mưa, chiều nắng”. Theo đó, vẫn có những doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở của thị trường chứng khoán, bất động sản, trái phiếu để trục lợi và Nhà nước buộc phải mạnh tay chấn chỉnh.

Ngoài sự nỗ lực từ Chính phủ làm trong sạch thị trường chứng khoán, các chuyên gia cho rằng cần có nhiều giải pháp căn cơ để giúp lấy lại niềm tin cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Nhà đầu tư cần trang bị kiến thức về tài chính để tránh bị sập bẫy khi đầu tư chứng khoán. Ảnh: HOÀNG GIANG

Trên thị trường chứng khoán có rất nhiều trò gian lận từ làm giả báo cáo tài chính, giao dịch nội gián cho đến các chiêu trò tạo sóng để tác động vào giá cổ phiếu nhằm trục lợi bất chính. Những hành vi gian lận này xảy ra một phần do có các lỗ hổng trong quy định hoặc sự giám sát không chặt chẽ của cơ quan quản lý.

Đội lái bơm và xả cổ phiếu

Tại kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa XV, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh đánh giá trên thị trường cổ phiếu đã xuất hiện các hiện tượng như tăng vốn khống, thao túng giá, làm giá ngày càng tinh vi. Một số cổ phiếu, nhóm cổ phiếu có biến động bất thường, không gắn với kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, gây tổn thất trực tiếp cho nhà đầu tư và ảnh hưởng tiêu cực đến tính minh bạch cũng như sự ổn định của thị trường.

Một trong những hình thức mà các đội lái - nhóm người chuyên câu kết, thông đồng với nhau làm giá cổ phiếu nhằm hưởng lợi từ chênh lệch giá - sử dụng phổ biến nhất được chuyên gia tài chính Trần Đình Phương chỉ ra chính là việc bơm và xả cổ phiếu (pump and dump). Theo đó, đội lái khởi đầu kế hoạch bơm và xả cổ phiếu thường hướng đến các cổ phiếu có vốn hóa nhỏ hay siêu nhỏ, thường được gọi là cổ phiếu “trà đá”.

Cụ thể, đội lái bắt đầu đưa ra những thông tin rất thuận lợi và điều này rất dễ được thực hiện bằng các công cụ mạng xã hội. Cùng với đó, họ tung ra những tin đồn, hay còn gọi là “phím hàng”, những thông tin gây hiểu lầm hoặc phóng đại mức độ lợi nhuận, tăng trưởng kinh doanh để thu hút mọi người mua cổ phiếu này. Kết quả là giá cổ phiếu bắt đầu tăng lên.

“Tất nhiên, trước khi chơi trò này, đội lái đã mua gom một lượng cổ phiếu lớn. Và khi bơm cổ phiếu đến được mức giá kỳ vọng, đội lái bắt đầu xả hàng, thu lợi lớn khiến giá cổ phiếu đột ngột giảm mạnh, để lại các khoản lỗ khổng lồ cho những người không thể thoát hàng” - ông Phương nói.

Nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư mới cần được đào tạo về cách nhận biết các dấu hiệu bất thường cũng như dấu hiệu gian lận trên thị trường chứng khoán.

Thổi giá, sử dụng “sân sau”

Trên sàn chứng khoán còn có chiêu trò thổi giá cổ phiếu tăng hàng chục lần giá trị thực. Ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), cho biết với chiêu trò này, ông chủ một số công ty lập ra hàng chục tài khoản để giao dịch với khối lượng lớn nhằm đẩy giá cổ phiếu. Cùng với chiêu trên, họ còn làm giả báo cáo tài chính khẳng định công ty đang có lãi và liên tục đưa ra các thông tin về các dự án đầu tư hấp dẫn nhằm đánh lừa nhà đầu tư. Đối với những nhà đầu tư không am hiểu thị trường, thiếu khả năng phân tích rất dễ bị hút vào những cổ phiếu trên.

Một trường hợp điển hình chính là việc ông Đỗ Thành Nhân, chủ tịch HĐQT Louis Holdings, bị bắt vào tháng 4 vừa qua vì tội thao túng chứng khoán. Theo cơ quan công an, trong suốt thời gian dài, ông Đỗ Thành Nhân kết hợp với ông Đỗ Đức Nam, Giám đốc điều hành Công ty Chứng khoán Trí Việt và những người liên quan sử dụng nhiều tài khoản giao dịch chứng khoán để mua, bán và lôi kéo người khác mua, bán chứng khoán. Mục đích là để thao túng giá cổ phiếu của Công ty cổ phần Louis Capital (mã TGG), Công ty cổ phần Louis Land (mã BII) và các mã chứng khoán khác trái quy định pháp luật, thu lợi bất chính hàng trăm tỉ đồng.

Theo các chuyên gia, một cái bẫy khác khiến giới đầu tư dễ bị mua phải các cổ phiếu bị làm giá, đó là công ty có cổ phiếu niêm yết trên sàn sử dụng công ty chứng khoán sân sau để làm giá chính cổ phiếu công ty đó, hoặc đội lái kết hợp với ban lãnh đạo công ty mua gom cổ phiếu để đẩy giá. Sau đó họ tung tin đang khởi động các dự án khủng, lợi nhuận cao kết hợp với phát hành thêm cổ phiếu để tăng vốn… Các nhà đầu tư thấy giá cổ phiếu đang rẻ, thanh khoản tốt nên bị thu hút mua vào và sập bẫy lừa.

Thanh tra giao dịch chứng khoán bất thường

Bộ Tài chính mới đây đã có công văn cho biết cơ quan này sẽ khẩn trương thực hiện và rà soát vướng mắc, bất cập quy định pháp luật chứng khoán, các nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán 2019. Đồng thời thực hiện kế hoạch thanh tra, kiểm tra đối với các công ty đại chúng, tổ chức kinh doanh chứng khoán… và xử lý nghiêm vi phạm trên cơ sở kết quả giám sát.

Đáng chú ý, trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ thực hiện giám sát chặt chẽ các giao dịch chứng khoán có dấu hiệu bất thường; thực hiện kế hoạch thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp kiểm toán đối với các doanh nghiệp niêm yết, công ty đại chúng.

Gian lận bằng thuật toán tốc độ cao

Gần đây, các chuyên gia cảnh báo các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán đã bước vào giai đoạn rất tinh vi thông qua việc áp dụng công nghệ cao để tiến hành các giao dịch bằng thuật toán với tốc độ thần tốc. Theo đó, đội lái giao dịch giả mạo, thao túng cổ phiếu bằng cách thực hiện hàng ngàn lượt mua - bán rồi hủy chúng chỉ trong thời gian ngắn. Cách làm này khiến giá chứng khoán biến động liên tục theo ý đồ của đội lái, giúp họ kiếm lời khủng, trong khi nhà đầu tư chân chính thiệt hại vô cùng lớn và gây bất ổn thị trường.

TS Võ Đình Trí, ĐH Kinh tế TP.HCM, nhìn nhận rằng những chiêu trò như bơm và xả cổ phiếu, thao túng giá cổ phiếu, giao dịch nội gián… đã có từ rất lâu tại các thị trường chứng khoán thế giới chứ không riêng gì tại Việt Nam. Nhưng ở những thị trường phát triển, nhà nước bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư cá nhân rất chặt chẽ. Một khi phát hiện các hành vi thao túng giá, họ sẽ phạt rất nặng.

Vì vậy, theo ông Trí, để ngăn chặn các hành vi làm giá trên thị trường chứng khoán Việt, các cơ quan quản lý cần giám sát chặt chẽ, thiết lập các quy định rõ ràng kèm theo mức chế tài mạnh. Chẳng hạn, với các hành vi gian lận kiểu áp dụng các công nghệ cao để thao túng giá cổ phiếu thì cơ quan chức năng cần thiết lập ngay các quy định để giám sát chặt, ngăn chặn hành vi làm giá gây rối loạn thị trường. Song song đó cần nâng cao nhận thức, kiến thức về tài chính cho nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư mới tham gia trên thị trường.•

Gần đây, nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường chứng khoán gia tăng mạnh. Ảnh: PM

Cách tránh bẫy thông tin trên mạng xã hội

Ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó Chủ tịch VAFI, cho rằng các mạng xã hội, diễn đàn chứng khoán được coi là nơi để các nhà đầu tư trao đổi thông tin và đánh giá thị trường. Tuy nhiên, chúng chứa đựng cả thông tin chính xác và giả mạo. Thậm chí đội lái lợi dụng các trang này để thực hiện ý đồ làm giá cổ phiếu. Do đó, các nhà đầu tư không nên chỉ dựa vào đây để ra quyết định mà cần sàng lọc, phân tích thông tin để tránh bị rơi vào bẫy thao túng giá.

Bên cạnh đó, các nhà đầu tư cần được đào tạo về cách nhận biết các bất thường cũng như dấu hiệu gian lận trên thị trường chứng khoán. Đơn cử như vi phạm về công bố thông tin nội bộ của tổ chức phát hành, hiểu bản chất các số liệu trong báo cáo tài chính, ghi chú của kiểm toán viên hay những thay đổi giá bất thường mà không có thông tin hỗ trợ. Đây được xem như là cách hữu hiệu để ngăn chặn hành vi thao túng giá cổ phiếu.

“Tôi mong các công ty chứng khoán, vốn có nhiều kinh nghiệm trên thị trường hãy công bố những thông tin trung thực cũng như kịp thời cảnh báo nhà đầu tư không nên đầu tư cổ phiếu rác, cổ phiếu bất thường” - ông Hải nói.

PHƯƠNG MINH - QUANG HUY