Những cống hiến thầm lặng của y tế thôn bản

Những năm gần đây, trên địa bàn xã Thuận, huyện Hướng Hóa, số ca sốt rét giảm dần, đến năm 2024 thì không còn trường hợp sốt rét nào xảy ra. Tuy nhiên, trong vai trò của một nhân viên y tế thôn bản, anh Hồ Văn Hơn (sinh năm 1983) không bao giờ lơ là nhiệm vụ tuyên truyền.

Mấy hôm nay, anh tranh thủ ban đêm đến từng nhà dân kiểm tra việc phòng chống sốt rét của người dân trong bản. Anh chọn thời gian kiểm tra vào ban đêm, bằng việc đến thăm đột xuất các gia đình để xem người dân có tuân thủ việc ngủ màn không. Dù chỉ học qua lớp đào tạo y tế thôn bản ngắn hạn nhưng anh Hơn xử lý thành thạo nhiều tình huống cầm máu, đỡ đẻ, phát hiện sớm dấu hiệu sốt rét hay bạch hầu... Là nam giới nhưng anh Hơn không ngại tuyên truyền việc sinh đẻ có kế hoạch, chăm sóc bà mẹ mang thai.

Anh Hồ Văn Hơn trao đổi công việc với cán bộ Trạm Y tế xã Thuận-Ảnh: H.N

Công việc của một y tế thôn bản gắn bó với anh Hơn hơn 20 năm nay. Trong ký ức của anh, trước đây cuộc sống của dân bản rất khó khăn, vì thế nhận thức của người dân còn lạc hậu. Mỗi khi có bệnh, người dân chỉ gọi thầy đến cúng.

Trong gia đình anh cũng vậy. Khi tiếp cận với công việc của một nhân viên y tế thôn bản, điều đầu tiên là anh phải thuyết phục người trong gia đình mình thay đổi nhận thức. “Đó là cả một quá trình vì ba mẹ miềng không chấp nhận. Họ nói cái chi thuộc về thói quen của dân bản thì phải duy trì. Nhưng miềng đưa ví dụ một số trường hợp bà mẹ mang thai tự sinh con ở nhà gặp tai biến, trong khi vợ miềng sinh con khỏe mạnh vì được chăm sóc tại trạm y tế, ba mẹ mới chịu nghe và dần thay đổi quan điểm”, anh chia sẻ.

Niềm vui của anh Hơn và nhiều nhân viên y tế thôn bản ở xã Thuận là người dân bản mình ngày càng được chăm sóc sức khỏe tốt hơn. Vì thế, dẫu khó khăn họ cũng tận tâm cống hiến.

Với chị Nguyễn Thị Tình (sinh năm 1974) ở xã Hiền Thành, huyện Vĩnh Linh, công việc này gắn bó với chị từ năm 2007 đến nay. Năm 2016, chị Tình theo học khóa đào tạo sơ cấp 9 tháng để củng cố kiến thức, nâng cao tay nghề. Theo chị Tình, công việc của một nhân viên y tế thôn bản nơi nào cũng giống nhau, tính chất công việc tuy không phức tạp nhưng rất cần thiết.

Đội ngũ làm công tác này đã giúp triển khai hiệu quả các chương trình mục tiêu y tế dân số như phòng chống dịch bệnh, sốt rét, các bệnh không lây nhiễm, suy dinh dưỡng trẻ em, tiêm chủng mở rộng, công tác dân số, kế hoạch hóa gia đình...

Nói về khó khăn, chị Tình chia sẻ: “Công việc nhiều nên bên cạnh việc đồng áng, chúng tôi phải sắp xếp thời gian hợp lý để hoàn thành nhiệm vụ. Do không được trang bị dụng cụ y tế nên chúng tôi gặp khó khăn trong việc sơ cấp cứu ban đầu tại địa phương. Vì thế, tôi mong ngành y tế quan tâm đến việc trang bị một số dụng cụ cần thiết để nhân viên y tế thôn bản phục vụ công tác sơ cứu trong các trường hợp khẩn cấp trước khi chuyển lên trạm”.

Khó khăn mà chị Tình đề cập chỉ là một phần nhỏ trong bộn bề khó khăn mà nhân viên y tế thôn bản phải đối mặt. Dù không phải là bác sĩ, y sĩ chuyên sâu nhưng đội ngũ nhân viên y tế thôn bản được đào tạo về sơ cấp cứu ban đầu, phòng chống dịch bệnh, hướng dẫn người dân khám chữa bệnh đúng tuyến và thực hiện các chương trình y tế cộng đồng như tiêm chủng mở rộng, chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em, phòng chống sốt rét, suy dinh dưỡng...

Ở những bản làng xa trung tâm y tế xã hàng chục cây số, nơi đường sá đi lại khó khăn, vai trò của y tế thôn bản càng trở nên thiết yếu. Họ là người đến từng nhà vận động tiêm vắc xin, giúp sản phụ sinh con an toàn trong tình huống khẩn cấp, phát hiện sớm các dấu hiệu dịch bệnh nguy hiểm. Nhờ đó, nhiều chương trình y tế quốc gia được triển khai hiệu quả, tỉ lệ tiêm chủng đạt cao, số ca tử vong mẹ, trẻ em giảm đáng kể, ý thức chăm sóc sức khỏe của người dân được nâng lên rõ rệt.

Mặc dù đảm đương nhiều nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu của người dân tại địa phương, nhưng mức phụ cấp đối với nhân viên y tế thôn bản rất thấp.

Theo Quyết định số 75/2009/QĐ-TTg ngày 11/5/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc quy định chế độ phụ cấp đối với nhân viên y tế thôn, bản (Quyết định 75), phụ cấp hàng tháng đối với nhân viên y tế thôn bản được chi trả với các mức 0,5 và 0,3 so với mức lương cơ sở chung áp dụng đối với nhân viên y tế tại các xã vùng khó khăn và các xã đồng bằng còn lại. Đây là lý do khiến những năm gần đây, đội ngũ nhân viên y tế thôn bản được đào tạo xin thôi làm việc, ảnh hưởng tới công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng ở cơ sở.

Trước thực trạng đó, mới đây Bộ Y tế lấy ý kiến dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định một số chế độ phụ cấp đặc thù đối với công chức, viên chức, người lao động trong các cơ sở y tế công lập, chế độ phụ cấp chống dịch; chế độ hỗ trợ nhân viên y tế thôn, tổ dân phố và cô đỡ thôn, bản. Theo đó, đối với nhân viên y tế thôn, tổ dân phố và cô đỡ thôn bản, Bộ Y tế đề xuất mức hỗ trợ hàng tháng bằng 0,7 và 0,5 so với mức lương cơ sở.

Thực tế rất cần sự điều chỉnh phù hợp để bảo đảm sự công bằng, hợp lý trong hoạt động của mạng lưới y tế thôn bản, khu phố hoặc cho phép các tỉnh, thành phố ban hành cơ chế, nghị quyết riêng để chi trả cho nhân viên y tế tại các tổ dân phố thuộc các phường, thị trấn trên địa bàn quản lý.

Một vấn đề bất cập khác là vẫn còn một số lượng không nhỏ nhân viên y tế thôn bản chưa qua đào tạo hoặc đào tạo chưa đạt yêu cầu chuyên môn. Trong khi đó, Thông tư 27/2023/TT-BYT ngày 29/12/2023 của Bộ Y tế quy định nhân viên y tế thôn bản, cô đỡ thôn bản phải có trình độ chuyên môn về ngành y (bác sĩ, y sĩ, điều dưỡng, hộ sinh) từ trung cấp trở lên (quy định cũ từ sơ cấp trở lên). Như vậy, số người chưa qua đào tạo sẽ không đáp ứng tiêu chuẩn theo quy định mới, trong khi đó việc triển khai đào tạo nhân viên y tế thôn bản gặp nhiều khó khăn do không có nguồn kinh phí đào tạo và không có cơ chế chính sách để chi cho công tác đào tạo y tế thôn bản.

Trong bối cảnh dịch bệnh, biến đổi khí hậu và di cư tự do tiềm ẩn nguy cơ phát sinh dịch tễ mới, việc củng cố mạng lưới y tế cơ sở, trong đó có lực lượng y tế thôn bản, càng cần được quan tâm nhiều hơn. Việc duy trì mạng lưới cán bộ y tế thôn bản là hết sức cần thiết, nhưng để làm được điều này thì cần phải có những điều chỉnh căn bản mới giải quyết được gốc rễ của vấn đề. Trong đó cần điều chỉnh để tăng mức phụ cấp hàng tháng đối với nhân viên y tế thôn bản, đảm bảo duy trì tính ổn định của đội ngũ nhân viên y tế thôn bản và phù hợp với tình hình thực tiễn về mức giá sinh hoạt hiện nay.

Đồng thời quan tâm bố trí kinh phí, hỗ trợ công tác đào tạo mới, đào tạo liên tục để đáp ứng kịp thời nhu cầu của các đơn vị có nguồn nhân lực để thay thế, bổ sung, cũng như tạo điều kiện cho nhân viên y tế thôn bản được học tập nâng cao trình độ chuyên môn, cập nhật kiến thức mới và học hỏi kinh nghiệm nhằm góp phần phục vụ tốt hơn công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho Nhân dân.

Anh Thư