Những cuốn tiểu thuyết hay viết về AI nên đọc

Bộ phim Blade Runner ra mắt năm 2017 được lấy cảm hứng từ cuốn tiểu thuyết Do Androids Dream of Electric Sheep?. Ảnh: Sony Pictures.

Các tác phẩm hư cấu, từ phim ảnh, chương trình truyền hình cho đến sách, đã dệt nên một diện mạo cho trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence). Các câu chuyện được viết nên từ nhiều thập kỷ trước khi con người thực sự sống với nó.

Trong khi một số câu chuyện kể khám phá xem các công nghệ AI đổi mới có thể trở nên tồi tệ như thế nào, thì những câu chuyện khác thăm dò tầm quan trọng và tiềm năng của nó trong việc cải thiện thế giới của chúng ta. AI là một khái niệm "đầy mê hoặc" với nhiều cây bút và là chất liệu chính cho những tác phẩm văn chương lớn.

1. Klara and the Sun (Kazuo Ishiguro)

Klara and The Sun là tiểu thuyết mới nhất của cây bút từng đoạt giải Nobel Kazuo Ishiguro. Ảnh: Mancunion.

Câu chuyện được kể dưới góc nhìn của người máy Klara, một "người bạn nhân tạo". Cuốn tiểu thuyết của Ishiguro khám phá một tương lai đen tối, nơi người máy đóng vai trò là bạn đồng hành của trẻ em.

Klara là một AF (Artificial Friend) - android được cha mẹ mua để đồng hành với những đứa con tuổi teen của họ. Klara chạy bằng năng lượng mặt trời ngồi trước cửa hàng mỗi ngày, quan sát hành vi của những người đi ngang qua khi cô đợi ai đó mua về.

Cuối cùng, Josie, một cô gái ốm yếu và cô đơn đã chọn Klara. Khi tình trạng của Josie trở nên tồi tệ hơn, Klara cố gắng tìm cách giúp đỡ đứa trẻ ốm yếu này. Klara and the Sun từng được Bill Gates đưa vào danh sách những cuốn tiểu thuyết hay nên đọc vào kỳ nghỉ.

2. Machines Like Me (Ian McEwan)

Machines Like Me là một cuốn sách khai thác chủ đề tình yêu đầy tréo ngoe của con người và robot. Ảnh: Penguin Books.

Điều gì sẽ xảy ra nếu nhà toán học người Anh Alan Turing còn sống? Đó chỉ là một trong những câu hỏi được đưa ra trong Machines Like Me. Câu chuyện diễn ra ở London những năm 1980 khi con người dần có những nhận thức mới về sự phát triển của công nghệ.

Nhân vật chính của cuốn sách là một người giao dịch tên là Charlie. Anh đã sử dụng số tiền thừa kế của mình để mua Adam, một trong những người máy thế hệ đầu. Charlie luôn dành sự quan tâm đặc biệt của mình cho người hàng xóm ở tầng trên, Miranda, người phụ nữ mà Charlie yêu. Câu chuyện ngày càng đi xa hơn, ranh giới giữa con người và nhân tạo bắt đầu mờ đi. Một mối tình tay ba không tưởng xảy ra.

"Machines Like me là cuốn tiểu thuyết có ý tưởng thông minh và sắc sảo. Những trang viết của McEwan về việc tạo ra nhân cách của một người máy cho phép anh ta suy đoán về bản chất của nhân cách và ý niệm về sự tồn tại, tình yêu", Dwight Garner (biên tập viên của tờ The New York Times) nhận định.

3. Do Androids Dream of Electric Sheep (Philip K. Dick)

Do Androids Dream of Electric Sheep là một trong bốn tác phẩm tiêu biểu của Philip K. Dick. Ảnh: NPR.

Cuốn sách chủ đề khoa học viễn tưởng được xuất bản từ năm 1968 này đã tạo tiền đề cho các bộ phim nổi tiếng như Blade Runner. Cuốn sách lấy bối cảnh năm 2021 khi con người đang chịu đựng hậu quả của một cuộc chiến tranh hạt nhân (World War Terminus).

Cư dân Trái đất phải chạy trốn lên Hỏa tinh do bụi phóng xạ bao phủ hành tinh. Tại hành tinh mới này, các robot người hầu rất phổ biến. Nhưng sau khi một số người máy chạy trốn đến Trái đất để nổi loạn, họ bị săn lùng bởi Rick Deckard, một thợ săn tiền thưởng sống trên Trái đất.

Một bài kiểm tra về sự đồng cảm có tên gọi Voigt-Kampff được đưa ra cho các con robot chạy trốn. Tuy nhiên, trí tuệ nhân tạo trong những con robot đó đã phát triển và nhận thức được nhiều hơn. Điều này khiến Deckard phải đối mặt với không ít khó khăn.

4. Neuromancer (William Gibson)

Neuromancer là cuốn sách nên đọc cho bất cứ ai muốn tìm hiểu về khái niệm cyberpunk. Ảnh: Sabukaru.

Cuốn tiểu thuyết xuất bản năm 1984 này đã ghi lại hành trình của hacker máy tính Henry Dorsett Case. Trong một lần thực hiện phi vụ trộm cắp dữ liệu, lòng tham nổi lên, Case đã lật lọng khách hàng của mình. Khi bị phát hiện, Case phải chịu hình phạt tiêm chất độc vào não. Hệ thống thần kinh của Case đã bị phá hủy. Điều này khiến Case không thể truy cập vào không gian ảo, hay còn gọi là "Ma trận" được nữa.

Case sau đó được một chủ nhân mới tuyển dụng. Để đổi lấy kỹ năng hack của Case, người ta hứa rằng hệ thống thần kinh của anh ta có thể được sửa chữa. Case và các đồng nghiệp mới của mình bắt tay vào một vụ cướp mới, họ được giao nhiệm vụ hợp nhất hai thực thể AI (được gọi là Wintermute và Neuromancer). Tuy nhiên, sức mạnh của thực thể này còn lớn hơn những gì Case có thể tưởng tượng đến.

5. Robopocalypse (Daniel H. Wilson)

Sách thể hiện trăn trở về ý nghĩa của máy móc và sự tồn tại của con người. Ảnh: Collider.

Đối với những ai từng có thắc mắc rằng "Sẽ như thế nào nếu robot thống trị thế giới" thì cuốn sách Robopocalypse sẽ trả lời cho điều đó. Archos là trí tuệ nhân tạo điều khiển toàn bộ hoạt động của robot trên Trái đất. Để duy trì sự sống trên hành tinh này, Archos cho rằng phải tiêu diệt toàn bộ loài người. Vì vậy hắn đã phát tán một loại virus độc hại khiến các robot trở thành cỗ máy giết người.

Câu chuyện được thuật lại từ góc nhìn của một người còn sống sót tên Cormac Wallace. Anh đã tìm được những khối lập phương ghi lại toàn bộ dữ liệu từ cuộc chiến con người và máy móc trước đó. Câu chuyện được kể lại theo mạch hồi tưởng từ hiện tại trở về quá khứ và lồng ghép những trăn trở của nhân vật chính về ý nghĩa của máy móc và sự tồn tại của con người.

Đức Huy