Những 'địa chỉ đỏ' ghi dấu ấn Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9

Sáng 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khẳng định trước quốc dân đồng bào và toàn thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thực đã thành một nước tự do và độc lập. Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy”. Ảnh: TTXVN

Quảng trường Ba Đình lịch sử

Tháng 8/1945, theo lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn dân tộc ta từ Bắc chí Nam, triệu người như một đã nhất tề đứng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Ngày 19/8/1945, hàng chục vạn người dân Hà Nội sau khi tham dự mít tinh ở Quảng trường Nhà hát Lớn thành phố đã rầm rập tỏa đi các ngả, chiếm các cơ quan, công sở của Chính quyền bù nhìn thân Nhật, giành trọn vẹn chính quyền về tay nhân dân. Có nhiều địa điểm được đưa ra lựa chọn để làm nơi diễn ra sự kiện trọng đại - Lễ Độc lập - và cuối cùng Quảng trường Ba Đình đã được chọn.

Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước hàng chục vạn đồng bào đủ các tầng lớp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đánh dấu thắng lợi hoàn toàn của Cách mạng Tháng Tám vĩ đại. Từ giờ phút đó, dân tộc Việt Nam bước sang trang sử mới. Sau này, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, cũng tại quảng trường này, lễ truy điệu Người được cử hành trọng thể vào ngày 9/9/1969.

Đội tiêu binh diễu hành trước cửa Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh: Minh Đức/TTXVN

Ngày nay, Quảng trường Ba Đình nằm trên đường Hùng Vương, ngay trước Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Quảng trường uy nghiêm lộng gió vẫn giữ nguyên giá trị trung tâm về lịch sử, văn hóa, nơi diễn ra những sự kiện trọng đại của đất nước, như một biểu tượng của nước Việt Nam độc lập và tự do.

Ngôi nhà số 48 Hàng Ngang - Nơi ra đời bản Tuyên ngôn Độc lập

Ngôi nhà số 48 Hàng Ngang vốn là nhà của gia đình ông Trịnh Văn Bô và bà Hoàng Thị Minh Hồ - những nhà tư sản dân tộc kiên trung với cách mạng. Từ ngày 25/8 đến ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở và làm việc tại đây để chỉ đạo cuộc cách mạng vĩ đại. Cũng tại không gian giản dị này, Người đã soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đánh dấu bước ngoặt phát triển của lịch sử dân tộc Việt Nam. Đây cũng là nơi Trung ương Đảng thông qua 3 nội dung quan trọng: bản Tuyên ngôn Độc lập, tổ chức lễ Quốc khánh và thành lập Chính phủ lâm thời, đặt nền móng vững chắc cho sự hình thành của nhà nước Việt Nam mới.

Tuyên ngôn độc lập - bản “khai sinh” nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á - đã đưa tên đất nước Việt Nam trở lại bản đồ chính trị thế giới được Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi thảo tại ngôi nhà của nhà tư sản dân tộc Trịnh Văn Bô (48 Hàng Ngang, Hà Nội) vào đêm 28/8/1945. Ảnh: Tư liệu TTXVN

Tự hào, vinh dự với những dấu tích của Bác Hồ khi ở và làm việc trong những ngày trọng đại của dân tộc, ngôi nhà 48 Hàng Ngang đã được gìn giữ, lưu lại trọn vẹn những kỷ vật, cách sắp xếp vẹn nguyên như khi Bác ở đó. Với những giá trị lịch sử to lớn, di tích đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích cấp Quốc gia, bảo tồn các hiện vật của ngôi nhà đến tận ngày nay.

Những ngày này, khi cả nước đang sôi nổi chuẩn bị cho lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9, ngôi nhà 48 Hàng Ngang được rất nhiều các cá nhân, tổ chức đến tham quan, tìm hiểu về những ngày Bác sống và làm việc tại đây, tìm hiểu di tích gắn với sự ra đời của bản Tuyên ngôn độc lập bất hủ.

Quảng trường Cách mạng Tháng Tám

Sáng 19/8/1945, hàng vạn người dân Hà Nội và các tỉnh lân cận đã đổ về Quảng trường Nhà hát Lớn ở trung tâm Hà Nội trong cuộc mít tinh quy mô lớn nhất của nhân dân ta. Sau khi nghe đại diện Việt Minh tuyên bố Tổng khởi nghĩa, cuộc mít tinh nhanh chóng biến thành cuộc biểu dương lực lượng và hoạt động vũ trang cướp chính quyền, hoàn thành sứ mệnh lịch sử của cuộc tổng khởi nghĩa.

Sau sự kiện trọng đại ấy, Quảng trường Nhà hát Lớn còn là chứng nhân của nhiều sự kiện lịch sử khác, như: Đoàn quân giải phóng Việt Bắc về Hà Nội ra mắt ngày 29/8/1945; ngày 16/9/1945 diễn ra “Tuần lễ vàng” quyên góp ủng hộ Chính phủ lâm thời kháng chiến; đầu tháng 10/1945 tổ chức ngày Nam bộ kháng chiến; ngày 2/9/1946 mít tinh kỷ niệm một năm Chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và đó cũng là ngày Bác Hồ lần đầu tiên tới Quảng trường, vào Nhà hát Lớn Hà Nội... Cho đến năm 1994, nơi đây chính thức mang tên Quảng trường Cách mạng Tháng Tám.

Biết bao biến cố thăng trầm của thời gian, cùng với Thăng Long văn hiến, Quảng trường Cách mạng Tháng Tám vẫn giữ nguyên giá trị lớn về lịch sử văn hóa, kiến trúc vừa cổ điển vừa hiện đại. Hiện nay, Quảng trường Cách mạng Tháng Tám là một quần thể không gian với những công trình kiến trúc đẹp như Nhà hát Lớn Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam, khách sạn Hilton, phố Tràng Tiền.

Bắc Bộ phủ, nay là Nhà khách Chính phủ

Bắc Bộ phủ. Ảnh: Khánh Hòa/TTXVN

Cách Quảng trường Cách mạng tháng Tám không xa là tòa nhà Bắc Bộ phủ, nay là Nhà khách Chính phủ. Trước năm 1945, đây là Phủ Khâm sai Bắc Kỳ - cơ quan đầu não của chính quyền tay sai Pháp ở Bắc Bộ. Ngày 19/8/1945, sau cuộc mít tinh lớn ở Nhà hát Lớn Hà Nội, người dân Thủ đô và lực lượng Việt Minh đã kéo đến chiếm Phủ khâm sai - tòa nhà biểu trưng cho quyền lực thực dân và phong kiến một thời. Tòa nhà đã thuộc về chính quyền cách mạng và sau đó được gọi tên là Bắc Bộ phủ.

Một ngày sau khi đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 3/9/1945, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ. Phiên họp được tiến hành giản đơn, không có nghi thức, song tính chất hết sức quan trọng, để giải quyết những nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ trong thời kỳ mới.

Đối mặt với những khó khăn to lớn, chồng chất khi tài chính đất nước kiệt quệ, nạn đói vẫn đang là mối đe dọa, đại đa số nhân dân không biết chữ, ngay trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ tại tòa nhà Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra những nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa bao gồm 6 vấn đề, bao gồm: Giải quyết nạn đói; giải quyết nạn dốt; phải có một hiến pháp dân chủ; phải giáo dục nhân dân trừ bỏ những thói xấu do chế độ thực dân đã dùng mọi thủ đoạn để đầu độc và hủ hóa dân ta; bỏ ngay ba thứ thuế là thuế thân, thuế chợ, thuế đò và "tuyệt đối cấm hút thuốc phiện"; đề nghị Chính phủ ta tuyên bố tín ngưỡng tự do và Lương - Giáo đoàn kết.

Sau cuộc họp quan trọng của Chính phủ còn non trẻ, Bắc Bộ phủ tiếp tục là nơi làm việc của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến tận ngày Toàn quốc kháng chiến.

Tòa nhà hiện nay tọa lạc tại số 12 Ngô Quyền, Hà Nội.

Ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo

Một di tích quan trọng trong chuỗi di tích Cách mạng ở Hà Nội, không thể không nhắc đến ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo (phường Cửa Nam, Hà Nội). Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ngôi nhà này chính là trụ sở Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội.

Sáng 18/8/1945, Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội đã họp phiên đầu tiên tại đây. Tại cuộc họp, Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội nhận thấy cần phải khẩn trương chớp thời cơ, khởi nghĩa giành chính quyền và đối phó với quân Nhật. Từ ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo, Thành ủy, Ủy ban quân sự cách mạng đã có những ngày làm việc khẩn trương và đề ra những chỉ thị, chủ trương đúng đắn lãnh đạo cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Thủ đô thành công rực rỡ.

Cột cờ Hà Nội

Khu Di tích cột cờ Hà Nội những ngày mùa Thu tháng Tám (2022). Ảnh: Minh Quyết/TTXVN

Kỳ Đài, thường gọi là Cột Cờ Hà Nội, được khởi dựng cùng với việc xây thành Hà Nội vào đầu thời Nguyễn (1805 - 1812). Kỳ Đài là một trong những công trình kiến trúc quý báu còn lại thuộc khu vực Thành cổ Hà Nội may mắn thoát khỏi sự phá hủy của thực dân Pháp trong những năm 1894 - 1897.

Kỳ Đài cao 33,4m, gồm ba tầng đế và một thân cột. Các tầng đế hình chóp vuông cụt, nhỏ dần, chồng lên nhau, xung quanh xây ốp gạch.

Trong thời kỳ Pháp thuộc, Cột cờ Hà Nội được quân Pháp dùng để làm đài quan sát. Năm 1945, sau khi Cách Mạng Tháng Tám thành công, lần đầu tiên lá cờ đỏ sao vàng được cắm lên đỉnh Kỳ đài. Năm 1954, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi hoàn toàn, lá Quốc kỳ lại một lần nữa tung bay.

Ngày 10/10/1954, đúng 15h là thời khắc mà tiếng Quốc ca vang vọng giữa tiếng hò reo và hình ảnh lá cờ bay phấp phới. Cũng chính từ giây phút đó, lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên Cột cờ Hà Nội đã trở thành biểu tượng cho nền độc lập, tự do của đất nước Việt Nam. Năm 1989, Cột cờ Hà Nội chính thức được Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử.

Trải qua thời gian, vượt qua mọi khắc nghiệt của thiên nhiên và chiến tranh tàn phá, chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử của dân tộc, Cột cờ Hà Nội vẫn đứng sừng sững mang lá cờ Tổ quốc, biểu tượng cho ý chí của dân tộc Việt Nam. Cột cờ Hà Nội chính là một nhân chứng lịch sử, một biểu tượng vinh quang và là niềm tự hào của Thủ đô Hà Nội nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung.

Mùa Thu năm 1945 mãi mãi là dấu mốc vàng son trong lịch sử dân tộc, và Hà Nội - nơi khởi nguồn của những sự kiện trọng đại - đã ghi dấu trong từng con phố, từng công trình. Từ Quảng trường Ba Đình đến Ngôi nhà số 48 Hàng Ngang, Quảng trường Cách mạng tháng Tám, Nhà khách Chính phủ… tất cả đều kể lại câu chuyện về một dân tộc quật cường.

Những ngày này, khi dạo bước giữa lòng Hà Nội, mỗi người dân và du khách không chỉ thưởng thức vẻ đẹp nghìn năm văn hiến, mà còn như sống lại khí thế cách mạng hào hùng qua những địa danh lịch sử gắn với Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 - những chứng tích bất tử của khát vọng độc lập, tự do.

Diệp Ninh/TTXVN ( tổng hợp)