Những điều ít biết về ngôi đình cổ hàng nghìn năm trong lòng Hà Nội

Đình Chèm thuộc phường Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội – được coi là một trong số ít những ngôi đình cổ nhất Việt Nam, nơi thờ đức Hy Khang Thiên Vương Lý Ông Trọng – nhà ngoại giao đầu tiên của dân tộc và là người có công dẹp giặc ngoại xâm cứu nước.

Không chỉ là một vị tướng quân giỏi, Đức Thánh chèm Lý Ông Trọng còn là người có rất nhiều công lao trong việc diệt trừ thủy quái, khuyến khích người dân làm ruộng, trồng dâu, làm điều lợi, bỏ điều hại, khiến người dân được sống ấm no, hạnh phúc. Sau khi mất, ngài được nhà vua ban là Thượng Đẳng Phúc Thần Duệ hiệu là Hy Khang Thiên Vương, được nhân dân tôn vinh là Đức Thánh Chèm và dựng đền thờ ngay tại làng Chèm – nơi ông sinh ra và lớn lên.

Theo đại diện Tiểu Ban quản lý di tích đình Chèm, đình Chèm có nhiều nét kiến trúc văn hóa đặc biệt. Đình được chia làm 2 cụm chính. Mỗi cụm gắn kết với nhau bằng 6 đơn nguyên, tạo thành thế trùng điệp, thâm nghiêm phục vụ cho việc tế lễ Thánh.

Đình có kiến trúc đặc biệt, tinh xảo thể hiện ở hai nhà Đại Bái gồm 5 gian, 2 dĩ, được gắn kết với nhau không bằng các cột phụ mà gắn kết với nhau bằng hệ thống xà nách. Trên hệ thống xà nách có hệ thống thoát nước bằng máng đồng ở giữa cao và thoải ra hai phía đầu hồi. Hệ thống này được làm từ năm 1748 và năm 1756 cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn. Nét đặc sắc của chạm khắc Đình Chèm là con Phượng ngậm bài thơ, Tứ linh thi.

Ngoài ra còn có chạm kênh, chạm bong, chạm thủng, các hình chủ yếu mang chủ đề Tứ linh đan xen với huyền thoại cá chép vượt vũ môn làm cho nét trang trí của Đình rất đặc biệt và sinh động, không có chạm khắc tượng, chạm khắc người trên xà, trên cột.

Làng Chèm nằm sát mép nước sông Hồng nên thường xuyên bị lũ lụt, sạt lở đe dọa. Đình đã được trùng tu nhiều lần và đặc biệt nhất là sự kiện năm 1902, cả ngôi đình nặng hàng trăm tấn toàn bằng gỗ quý đã được dân sở tại kiệu lên cao thêm 2,4m, ngang với mặt đê sông Hồng, chỉ bằng các dụng cụ của nhà nông như đinh bừa, quang gánh.

Trong lịch sử dân tộc Việt, Đức Thánh Chèm đứng hàng thứ ba sau Thánh Tản và Thánh Gióng. Theo thần tích tại đình Chèm, sau khi ngài mất, vua Thục Phán An Dương Vương đã lệnh cho nhân dân xã Thụy Phương lập đền thờ để hương hỏa. Có thể khẳng định rằng, ngôi đình Chèm thờ đức Hy Khang Thiên Vương Lý Ông Trọng đã có niên đại lịch sử trên 2.300 năm.

Vào ngày 14 - 16/5 âm lịch hàng năm, đình Chèm có lễ hội lớn, với sự tham gia của người dân 3 làng: Làng Chèm – phường Thụy Phương; làng Hoàng Liên, Hoàng Xá – Phường Liên Mạc. Đặc biệt nhất là lễ “rước nước”. Có một câu ca dao đã ghi sâu vào tâm trí bao thế hệ những người Hà Nội: Thứ nhất là hội Cổ Loa/Thứ hai hội Gióng, thứ ba hội Chèm.

Lễ hội được tổ chức ngoài phần lễ còn có phần hội, với những hội thi và các trò chơi truyền thống được diễn ra trong cả 3 ngày như: Thi làm chè kho, thi bơi, thi vật, thi bắt vịt nước, chơi cờ người, tổ tôm điếm, đấu vật…Ngoài các chương trình vui chơi còn có giao lưu văn nghệ hát quan họ giữa các làng để lại nhiều ấn tượng với du khách thập phương.

Ngày nay, việc tổ chức lễ hội truyền thống đình Chèm nhằm khơi dậy niềm tự hào dân tộc, tôn vinh những giá trị văn hóa đặc sắc của miền quê ngàn năm văn hiến. Qua đó góp phần giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng và tình yêu quê hương đất nước đối với các tầng lớp nhân dân dặc biệt là thế hệ trẻ.

Năm 2017, đình Chèm được xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt, là sự kiện chính trị, văn hóa quan trọng của Thủ đô Hà Nội nói chung và quận Bắc Từ Liêm nói riêng.

Bắc Từ Liêm nằm ở cửa ngõ phía tây bắc Hà Nội, gắn với vùng hữu ngạn sông Hồng và sông Nhuệ. Là vùng đất có bề dày lịch sử hình thành và phát triển hàng nghìn năm, nơi sinh thành của nhiều danh nhân có tài, có đức và có nhiều cống hiến lớn cho sự nghiệp đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc, nơi có nhiều làng nghề truyền thống, nhiều tập tục, lễ hội mang tính đặc trưng của một vùng đã từng nổi tiếng của đất Thăng Long ngàn năm văn hiến.

Trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm hiện có tổng số 133 di tích lịch sử văn hóa, trong đó 59 di tích được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử văn hóa. Ngoài ra trên địa bàn quận có 27 lễ hội truyền thống, 27 di tích Cách mạng kháng chiến và di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong đó 11 di tích đã gắn biển. Đồng thời, nơi đây còn lưu giữ nhiều loại hình nghệ thuật dân tộc cổ truyền đặc sắc.

Các di tích lịch sử văn hóa, di tích cách mạng kháng chiến và các lễ hội truyền thống của địa phương thực sự gắn bó với cuộc sống và người dân nơi đây, đã trở thành một loại hình sinh hoạt văn hóa tinh thần, một phong tục đẹp, góp phần vào việc giữ gìn tinh hoa văn hóa dân tộc và truyền thống văn hóa của nhân dân quận Bắc Từ Liêm nói riêng và nhân dân Thủ đô Hà Nội nói chung.

PV