Những mảng tối trong bức tranh tổng thể Nhật Bản năm 2024

Nhóm sự kiện đầu tiên mà các cơ quan truyền thông và các tổ chức chính trị - xã hội của Nhật Bản bình chọn là vấn đề thiên tai. Trong đó, nổi bật là vụ động đất mạnh 7,6 độ xảy ra trên bán đảo Noto đúng vào ngày 01/01/2024 khiến 241 người thiệt mạng, 1.296 người bị thương, hơn 17.000 căn nhà bị phá hủy.

Trong khi công cuộc khắc phục hậu quả động đất chưa xong, tháng 9 vừa qua, tại khu vực bán đảo này và các vùng phụ cận lại xảy ra trận lụt lịch sử kéo dài, đẩy cư dân của toàn khu vực vào thảm họa kép động đất - lũ lụt. Đến thời điểm hiện nay, vẫn còn 6.810 hộ gia đình của vùng Đông Bắc Nhật Bản vẫn phải sống tại những khu nhà tạm với điều kiện sinh hoạt vô cùng chật vật.

Trận động đất trên bán đảo Noto khiến 241 người thiệt mạng, 1.296 người bị thương, hơn 17.000 căn nhà bị phá hủy (ảnh Jiji Press)

Lũ lụt lịch sử đẩy những nạn nhân của động đất đang phải sống trong những căn nhà tạm vào thảm họa kép (ảnh Jiji Press)

Trước đó, đợt nóng bất thường kéo dài suốt mùa hè trên khắp Nhật Bản khiến 97.578 người phải nhập viện cấp cứu, trong đó, gần 300 người đã tử vong. Cũng do biến đổi khí hậu, mùa đông năm nay đến chậm, nhưng khắc nghiệt hơn những năm trước, với nhiệt độ và độ ẩm xuống thấp chưa từng có, cùng lượng tuyết dầy kỷ lục kèm theo bão tuyết và cuồng phong nguy hiểm. Cơ quan khí tượng thủy văn Nhật Bản đã phải đưa ra cảnh báo về những hiện tượng thời tiết cực đoan nêu trên, đặc biệt là tại các khu vực phía Bắc và Đông bắc Nhật Bản.

Nhóm vấn đề thứ 2 là tình hình chính trị trong và ngoài nước của Nhật Bản. Đầu tiên là sự ra đời của Chính phủ mới, sau khi Thủ tướng Kishida Fumio bất ngờ tuyên bố không tham gia tranh cử chức vụ Chủ tịch đảng cầm quyền Tự do Dân chủ (LDP) và sẽ thôi chức vụ thủ tướng sau khi LDP bầu ra Chủ tịch mới, để chịu trách nhiệm người đứng đầu về những bê bối liên quan đến “quỹ chính trị” của một số chính trị gia thuộc LDP. Quyết định này mở đường cho sự ra đời Chính phủ của Thủ tướng Ishiba Shigeru.

Ngay sau khi nhậm chức, ông Ishiba đã quyết định giải tán Hạ viện để tiến hành tổng tuyển cử trước thời hạn. Tại tổng tuyển cử lần thứ 50, LDP đã thất bại, khiến Chính phủ của Thủ tướng Ishiba rơi vào thế thiểu số với chồng chất khó khăn khi đưa ra các quyết sách điều hành đất nước.

Liên quan đến các vấn đề chính trị quốc tế, việc ông Donald Trump trúng cử Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ tới khiến cả giới chính trị và giới kinh tế Nhật Bản “nín thở” chờ đợi, trong khi những tuyên bố chính sách của ông Trump mang đầy mầu sức bất lợi cho Nhật Bản cả về an ninh – quốc phòng lẫn kinh tế. Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế, chính sách thuế của ông Trump sẽ làm Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của toàn thế giới giảm 0,3%, và đây chưa phải là con số thiệt hại cuối cùng.

Giới chính trị Nhật Bản hy vọng rằng, sau động thái “ngoại giao phu nhân” với việc ông Trump gặp gỡ bà Abe Akie - phu nhân của cố Thủ tướng Abe Shinzo vào hôm 15/12 vừa qua, sẽ có một cuộc hội kiến giữa ông Trump và ông Ishiba trước khi ông Trump chính thức nhậm chức, và cuộc gặp này sẽ góp phần tháo gỡ những quan ngại hiện nay.

Nhóm vấn đề thứ 3 là kinh tế - xã hội. Bên cạnh những khởi sắc như: GDP tăng trưởng dương 2 quý liên tiếp, cán cân thanh toán quốc tế liên tục lập những kỷ lục mới, xuất khẩu phát triển mạnh, du khách nước ngoài không ngừng tăng cao..., việc đồng Yên mất giá so với đồng USD đang đẩy kinh tế Nhật Bản vào tình trạng bấp bênh khó lường. Theo các chuyên gia kinh tế, với biên độ giao động rất lớn từ 138 Yên-161 Yên/1 USD, nhiều chỉ số kinh tế của Nhật Bản sẽ bị điều chỉnh tăng giảm thất thường và mất tính chính xác.

Việc đồng Yên mất giá dẫn tới một hệ lụy nữa là giá cả thị trường tăng cao không cản nổi. Theo báo cáo thống kê của Công ty dữ liệu doanh nghiệp hàng đầu Nhật Bản Teikoku Databank (TDB), chỉ riêng trong năm 2024, tại thị trường Nhật Bản, đã có tới 12.520 mặt hàng tiêu dùng thiết yếu tăng giá, với mức giao động từ 8%-23%. TDB cũng cho biết, trong giai đoạn từ tháng 1-4/2025, sẽ có thêm 6121 mặt hàng tiêu dùng bị nâng giá, với mức tăng trung bình 18%. Đây được coi là mảng tối nhất trong bức tranh kinh tế Nhật Bản, gây ảnh hưởng xấu tới sức phát triển chung của cả đất nước và cần được giải quyết càng sớm càng tốt.

Thêm vào đó là nghịch lý giữa việc thiếu hụt nguồn nhân lực và tình trạng thất nghiệp tăng cao. Theo một báo cáo do Bộ Tổng vụ Nhật Bản vừa công bố, mặc dù thiếu lao động trầm trọng, nhưng trong tháng 11 vừa qua, tỷ lệ thất nghiệp hoàn toàn của Nhật Bản là 2,5%, tương đương tỷ lệ của tháng 10 và tăng 0,1% so với tháng 9 vừa qua. Đây là tháng thứ 2 liên tiếp, tỷ lệ thất nghiệp hoàn toàn của Nhật Bản gia tăng sau 4 tháng được cải thiện.

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực lao động - việc làm, những con số này đang chỉ ra một số vấn đề xã hội đáng chú ý. Trong đó, việc tỷ lệ thất nghiệp xấu đi là do nhiều công việc có mức lương cao hơn trước, nhưng vẫn không đủ trang trải chi phí sinh hoạt đang liên tục tăng với tỷ lệ 2 con số, dẫn tới việc người lao động có tâm lý tạm dừng làm việc để lựa chọn một việc làm tốt hơn, với thu nhập cao hơn.

Các cơ quan truyền thông và các tổ chức chính trị - xã hội của Nhật Bản dự báo, năm 2025, những mảng tối này sẽ tiếp tục lan rộng trong bức tranh tổng thể của Nhật Bản và chưa có bất cứ giải pháp hiệu quả nào để ngăn cản.

Tuấn Nhật/VOV-Tokyo