Những mô hình bạc tỷ 'mở đường' cho nông thôn mới Cà Mau bứt tốc

Trên các cánh đồng lúa – tôm ở Vĩnh Lộc, Đá Bạc trên địa bàn tỉnh Cà Mau những năm gần đây, dễ dàng nhận thấy một sự chuyển đổi mạnh mẽ đang diễn ra, với sự hình thành của những vùng sản xuất tập trung, những hộ nông dân quanh năm trông chờ thương lái giờ đã có HTX đứng ra “dọn đường”, liên kết đầu vào – đầu ra.

Vướt khó thành công

Một trong những biểu tượng tiêu biểu nhất cho sức bật kinh tế nông thôn là HTX Nông nghiệp tổng hợp Ba Đình (xã Vĩnh Lộc). 6 năm trước, HTX khởi đầu với 46 thành viên, vốn điều lệ chỉ 60 triệu đồng và nhiều bỡ ngỡ của một mô hình kinh tế tập thể non trẻ.

Thời điểm đó, nuôi tôm và trồng lúa trên đất nuôi tôm là sinh kế chủ yếu của thành viên HTX, nhưng sản xuất manh mún, thiếu liên kết khiến thu nhập không ổn định, khiến thành viên HTX không khỏi loay hoay tìm hướng phát triển.

Các HTX đang đóng góp tích cực vào xây dựng nông thôn mới ở Cà Mau.

Bước ngoặt đến vào cuối năm 2019, khi anh Nông Văn Thạch, một thanh niên người dân tộc Tày, đầy nhiệt huyết và khát vọng làm giàu, cùng một nhóm bạn trẻ quyết tâm tái cơ cấu hoạt động HTX.

Tư duy mới dựa trên nguyên tắc “liên kết để giảm rủi ro, tập trung để tăng giá trị” đã mở ra con đường phát triển rõ ràng. Ở đó, HTX đứng ra kết nối đầu vào, bao tiêu đầu ra, hướng bà con sản xuất theo nhu cầu thị trường thay vì mạnh ai nấy làm.

Nhưng khi kế hoạch vừa khởi động thì đại dịch Covid-19 ập đến, chuỗi cung ứng tê liệt, thương lái ngừng thu mua, tôm càng xanh, sản phẩm chủ lực của HTX, đứng trước nguy cơ tồn đọng.

Trong tình thế tưởng chừng bế tắc, anh Thạch không lựa chọn chờ đợi. Anh trực tiếp gọi điện, tìm kiếm kết nối với các đầu mối ở TP.HCM, Cần Thơ, tự đứng ra tổ chức vận chuyển tôm cho thành viên để kịp tiêu thụ. Những chuyến xe nhỏ chạy xuyên đêm chính là minh chứng rõ nhất cho sự tận tâm của người đứng đầu HTX, đồng thời tạo dựng niềm tin vững chắc trong lòng thành viên, nông dân liên kết.

Từ nền tảng niềm tin ấy, HTX Ba Đình phát triển với tốc độ ấn tượng, hiện có 200 thành viên, hơn 700 ha diện tích sản xuất, vốn điều lệ tăng lên hơn 300 triệu đồng, tổng vốn hoạt động vượt 1,2 tỷ đồng.

Đóng góp xây dựng nông thôn mới

Quan trọng hơn, HTX Ba Đình đã vươn lên trở thành mô hình kinh tế tập thể trẻ trung và sáng tạo của Cà Mau, đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nông thôn mới ở địa phương.

100% thành viên Ban Giám đốc HTX hiện có trình độ đại học, nắm bắt nhanh công nghệ và thị trường, đưa HTX từ sản xuất đơn điệu sang đa ngành nghề, liên kết với doanh nghiệp trong, ngoài tỉnh.

HTX hiện bao tiêu 100% sản lượng lúa, tôm cho thành viên với giá cao hơn thị trường. Việc chế biến, đóng gói, xây dựng thương hiệu “Gạo lúa – tôm Ba Đình” cùng phần mềm truy xuất nguồn gốc Facefarm đã nâng giá trị sản phẩm lên tầm mới, đưa nông sản lúa – tôm địa phương tiếp cận các phân khúc khách hàng khó tính hơn.

Với anh Thạch, khát vọng luôn rất rõ ràng: “Nông dân làm ra sản phẩm nhưng lại thiệt thòi nhất. HTX phải làm nhiệm vụ ‘dọn đường’, để người dân sản xuất theo đúng tín hiệu thị trường. Chỉ khi có niềm tin, nông dân mới gắn bó lâu dài”.

Nếu HTX Ba Đình là biểu tượng về tinh thần tiên phong của người trẻ, thì tại xã Đá Bạc, HTX Dịch vụ nông nghiệp Kinh Dớn lại đại diện cho quá trình chuyển đổi sản xuất xanh – sạch đang lan tỏa mạnh mẽ ở các xã vùng ngọt.

Vụ hè thu 2025, mô hình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh được triển khai thử nghiệm trên 60 ha tại HTX Kinh Dớn. Nhờ sự phối hợp của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Trung tâm Khuyến nông tỉnh cùng chính quyền xã, nông dân tham gia mô hình không chỉ được tập huấn kỹ thuật mà còn được Nhà nước hỗ trợ 50% giá giống và các chế phẩm sinh học. Chi phí giảm, năng suất và chất lượng lúa lại tăng cao khiến bà con phấn khởi, tự tin mở rộng diện tích.

Cà Mau hướng tới xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.

Ngay vụ đông xuân 2025 này, diện tích sản xuất theo mô hình sinh thái tại HTX Kinh Dớn tăng lên 90 ha, trong đó 30 ha do chính thành viên tự nguyện thực hiện dù không còn hỗ trợ.

Ông Nguyễn Vũ Trường, Giám đốc HTX, cho biết: “Lúa xuống giống 10 – 20 ngày tuổi, phát triển rất tốt. Bà con nhìn thấy hiệu quả nên mạnh dạn mở rộng. Cái được lớn nhất là họ bắt đầu thay đổi tư duy sản xuất”.

Không chỉ riêng Kinh Dớn, 2 HTX khác của xã Đá Bạc cũng đang áp dụng mô hình trên tổng diện tích 180 ha. Những thay đổi về kỹ thuật như thay nước giữa vụ, thu gom rơm rạ sau thu hoạch, sử dụng chế phẩm sinh học thay cho thuốc bảo vệ thực vật hóa học… không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, một yêu cầu bắt buộc để nông sản Việt Nam đáp ứng chuẩn mực thị trường quốc tế.

Theo ông Nguyễn Hoàng Chiến, thành viên HTX Long Giang (xã Đá Bạc): “Chúng tôi được tập huấn bài bản, lại có hỗ trợ vật tư nên rất thuận lợi. Vụ đầu tiên, năng suất đã cao hơn hẳn. Quan trọng là mình làm ra sản phẩm sạch, có bao tiêu từ HTX nên yên tâm”.

Hướng tới nông thôn giàu mạnh

Chính quyền xã Đá Bạc xác định mô hình này là hướng đi bền vững cho hơn 9.500 ha lúa của xã. Những khu vực bằng phẳng, chủ động thủy lợi sẽ được ưu tiên triển khai trước, sau đó mở rộng dần. Đây cũng là bước chuẩn bị để địa phương tiến tới xây dựng xã nông thôn mới nâng cao, tiêu chí đòi hỏi sản xuất phải gắn với môi trường, thị trường và chuỗi giá trị.

Đằng sau những mô hình HTX hoạt động hiệu quả, đóng góp tích cực vào xây dựng nông thôn mới ở Cà Mau là sự đồng hành bền bỉ của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Cà Mau.

Nhiều năm qua, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Cà Mau đã triển khai đồng bộ các chương trình hỗ trợ như tập huấn kỹ thuật cho hàng trăm HTX, đào tạo cán bộ quản lý, xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, tư vấn thành lập HTX mới, chuyển giao khoa học kỹ thuật, hỗ trợ hoàn thiện hồ sơ OCOP, xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ.

Hàng chục sản phẩm OCOP từ cá phi, cá kiềng đến gạo BL9, lúa – tôm của Cà Mau đã vươn ra thị trường cả nước nhờ được Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Cà Mau hỗ trợ xây dựng bao bì, tem truy xuất nguồn gốc, tham gia hội chợ trong và ngoài tỉnh.

Các HTX cũng được Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Cà Mau hỗ trợ tiếp cận công nghệ mới, chuyển đổi số, quản lý sổ sách và tiêu thụ sản phẩm qua thương mại điện tử, nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh kinh tế số bùng nổ.

Có thể nói, kinh tế hợp tác, HTX là một trong những nền tảng để xây dựng nông thôn mới bền vững. Cà Mau có lợi thế về thủy sản, lúa – tôm, nông nghiệp sinh thái, nhưng muốn phát triển thì phải liên kết sản xuất.

Hướng tới tương lai, Cà Mau đặt mục tiêu xây dựng thêm các xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, hình thành vùng sản xuất chuyên canh gắn với OCOP và phát triển HTX kiểu mới có quy mô lớn, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số.

Các chương trình hỗ trợ từ hệ thống Liên minh HTX Việt Nam về vốn, đào tạo nghề, chuyển đổi số, thương mại điện tử và xúc tiến thương mại sẽ tiếp tục là “đòn bẩy” quan trọng để kinh tế hợp tác của tỉnh phát triển bền vững, đóng góp tích cực hơn vào xây dựng nông thôn mới Cà Mau giàu đẹp, văn minh, bản sắc.

Đông Phong