Những nét truyền thống văn hóa của bộ tộc Kogi

Đàn ông Kogi trong trang phục truyền thống. Ảnh: Document Weekly

Người Kogi là hậu duệ của nền văn hóa Tairona phát triển rực rỡ trước thời kỳ chinh phục của Tây Ban Nha vào khoảng năm 200 sau Công nguyên. Tairona là một nền văn minh tiên tiến với nhiều công trình kiến trúc bằng đá và đường đi trong rừng rậm. Trước khi những người Tây Ban Nha đến xâm nhập vùng núi Sierra Nevada de Santa Marta vào thế kỷ 15, người Kogi buộc phải di chuyển vào sâu các vùng cao nguyên. Sau đó, các nhà truyền giáo đến và bắt đầu ảnh hưởng đến lối sống của người Kogi, xây dựng các nhà nguyện và nhà thờ giữa làng của họ để đào tạo và cải đạo người dân địa phương. Trong những năm kể từ đó, người Kogi vẫn cố gắng giữ các nét truyền thống, điều này giúp bộ tộc không bị ảnh hưởng bởi quá trình thuộc địa và bảo tồn lối sống truyền thống của mình.

Người Kogi có nhiều nét truyền thống riêng biệt. Ví dụ như tất cả đàn ông Kogi đều nhận được “poporo” khi họ đến tuổi trưởng thành. “Poporo” là một quả bầu nhỏ, rỗng chứa đầy vôi được nung nóng và nghiền nát. Những người đàn ông Kogi thường xuyên nhai lá coca - một truyền thống được nhiều bộ lạc bản địa làm theo để kết nối chúng với thế giới tự nhiên. Khi nhai lá, đàn ông Kogi sẽ hút bột vôi trong các “poporo”. Kích thước của “poporo” phụ thuộc vào độ trưởng thành và độ tuổi của người đàn ông.

Đàn ông và phụ nữ Kogi đều mang túi truyền thống trên vai. Chỉ có phụ nữ mới được phép dệt túi. Nhiều thứ bên trong túi được giấu bí mật và chỉ có chủ nhân mới biết. Khi hai người đàn ông Kogi gặp nhau, họ chào nhau bằng cách trao tay một nắm coca.

Bộ tộc Kogi đều có lối ăn vận đơn giản. Phụ nữ Kogi chải, xe sợi len và bông, trong khi đàn ông Kogi dệt bông thành vải. Trang phục nam gồm có áo dài và quần đơn giản buộc dây ở thắt lưng. Quần áo của phụ nữ bao gồm một mảnh vải dài quấn quanh người như một chiếc váy. Người Kogi đều chỉ mặc quần áo màu trắng tinh. Bộ tộc Kogi cho rằng màu trắng tượng trưng cho mẹ thiên nhiên, do đó, tượng trưng cho sự thuần khiết của thiên nhiên.

Người Kogi sống trong một loạt ngôi làng, được gọi là “kuibolos”, là túp lều hình tròn làm bằng đá, bùn và lá cọ. Đàn ông Kogi sống trong một túp lều tách biệt với phụ nữ và trẻ em. Mỗi làng có một túp lều lớn gọi là “nuhue” - nơi chỉ cho phép đàn ông Kogi vào. Trong “nuhue”, đàn ông Kogi sẽ thảo luận và quyết định nhiều vấn đề liên quan đến cộng đồng. Bên cạnh đó, các thầy bói cũng tổ chức bói toán trong “nuhue”. Phụ nữ Kogi không được phép vào “nuhue” vì người Kogi tin rằng phụ nữ có mối liên hệ chặt chẽ hơn với mẹ thiên nhiên.

Nhiều cuộc hôn nhân của người Kogi được các trưởng làng sắp xếp để đảm bảo tổ chức thành công. Việc kết hôn không bị ép buộc và việc mua bán phụ nữ không được phép. Ruộng, nhà, gia súc được truyền từ mẹ sang con gái và từ cha sang con trai. Các loại cây trồng phổ biến trong bộ tộc là mía và cà phê. Người Kogi thường chiết xuất mía thành "panela", một loại đường nâu cứng của Colombia.

Cả đàn ông và phụ nữ Kogi đều tham gia làm nông. Bộ tộc Kogi thường đốt nương làm rẫy; mỗi gia đình canh tác trang trại ở các độ cao khác nhau của vùng núi Sierra Nevada de Santa Marta và trồng nhiều loại cây để đáp ứng nhu cầu thực phẩm hằng ngày và trao đổi buôn bán. Người Kogi cũng chăn nuôi gia súc trên các vùng núi cao.

Vùng núi Sierra Nevada de Santa Marta, nơi người Kogi sinh sống, trải dài dọc theo bờ biển phía Bắc Caribe của Colombia. Những ngọn núi ở đây cao tới 5.775m, chỉ cách bờ biển 42km. Đây là dãy núi ven biển cao nhất hành tinh và là một trong những địa điểm trên thế giới được đánh giá là có nhiều loài bị đe dọa tuyệt chủng. Người Kogi trong nhiều năm đã chứng kiến các sông băng xung quanh giảm dần và lòng sông khô cạn do tác động của biến đổi khí hậu. Việc mở rộng hoạt động khai thác, nông nghiệp, du lịch và hệ thống quản lý nước cho các thị trấn và thành phố lân cận đã định tuyến lại các dòng suối cũng gây thêm áp lực lên hệ sinh thái địa phương. Hiện nay, bộ tộc Kogi đang phối hợp với các tổ chức của chính phủ và quốc tế để bảo vệ hệ sinh thái của núi Sierra Nevada de Santa Marta.

Thu Minh