Những người 'gác cổng' sông nước

Họ được ví như những người "gác cổng", đảm bảo an toàn cho phương tiện hoạt động trên sông nước.

Thay đổi thói quen, nhận thức chủ phương tiện

Năm 2008, ông Ninh Công Toán, phụ trách Chi nhánh Đăng kiểm Vĩnh Phú nhận nhiệm vụ cùng đoàn công tác liên ngành rà soát hoạt động phương tiện thủy nội địa tại 6 tỉnh vùng cao phía Bắc.

Khi đó, phần lớn tàu thuyền do người dân tự đóng bằng gỗ, bê tông, lợp mái tre, không hồ sơ thiết kế, không đăng ký hay kiểm định, tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Đăng kiểm viên tàu thuyền “đi sớm, về khuya”, yêu nghề, dám hy sinh mới gắn bó lâu dài.

"Khảo sát xong, anh em chúng tôi chỉ biết lắc đầu. Phương tiện thế này thì làm sao đăng kiểm?

Nhưng chúng tôi hiểu, nếu không bắt đầu từ chính những điều khó khăn nhất, người dân sẽ mãi không tiếp cận được an toàn kỹ thuật", ông Toán chia sẻ.

Từ đó, những chuyến đi, ăn ngủ trên thuyền, len lỏi đến từng bản làng, phối hợp với chính quyền, vận động người dân đưa tàu đến kiểm đếm, hướng dẫn đăng ký, đăng kiểm nối dài không dứt.

Đăng kiểm viên khi ấy kiêm luôn thợ ảnh, kỹ thuật viên, thậm chí là người vận chuyển.

Thành quả sau những năm dài không đơn thuần là những con số. Trên lòng hồ Na Hang, Thác Bà, hay sông Nho Quế ngày nay là hình ảnh những con tàu bằng sắt, mái tôn chắc chắn, được thiết kế, thi công bài bản.

"Người dân giờ đã quen với việc đóng tàu có hồ sơ, đăng ký, đăng kiểm đầy đủ trước khi đưa vào hoạt động", ông Toán vui mừng nói.

Những chuyến đi và giấc ngủ trên boong

Không giống đăng kiểm ô tô, chủ xe đưa phương tiện đến trung tâm, với tàu thuyền, đăng kiểm viên phải lên đường, đến tận nơi tàu neo đậu.

Đăng kiểm đòi hỏi sự tỉ mỉ tuyệt đối, chất lượng an toàn kỹ thuật tàu thuyền là niềm vui lớn nhất của đăng kiểm viên.

"Mỗi chuyến đi kéo dài vài ngày, có khi cả tuần. Tàu thường đậu nơi xa xôi, hẻo lánh, đi lại khó khăn, nên phải hoàn thành mọi thứ tại chỗ rồi mới rời đi", ông Trần Minh Đức, Giám đốc Chi cục Đăng kiểm số 6 (TP.HCM), chia sẻ.

Có những chuyến đi bắt đầu từ 3h sáng, vượt hàng trăm cây số, đến nơi chỉ kịp ăn vội rồi bắt tay ngay vào việc. Có đợt cao điểm, anh em làm liên tục 3 ngày mới xong.

Khi thủy điện sông Nho Quế xây dựng, ông Toán còn phải trèo 200 bậc thang, vượt đập vào lòng hồ, bị trượt ngã nhưng vẫn cố gắng hoàn thành công việc giữa cái nắng cháy da.

Ở Hà Giang, đăng kiểm viên như ông Phạm Huy Đông, Phó giám đốc Chi cục Đăng kiểm số 1 đã quen với chuyện "đi sớm, về khuya" như cơm bữa.

Trên sông Nho Quế, nơi có hơn 50 tàu du lịch, mỗi đợt kiểm định phải bố trí thời gian, hỗ trợ kỹ thuật ngay tại hiện trường vì thiếu cơ sở sửa chữa.

"Nhiều lúc, chúng tôi vừa là đăng kiểm viên, vừa là kỹ thuật viên, hướng dẫn từng chủ tàu xử lý lỗi, thay thiết bị", ông Đông kể.

Tại lòng hồ Hòa Bình, mỗi dịp cuối năm lại trở thành "điểm nóng" khi hàng loạt tàu du lịch đổ về yêu cầu kiểm định để kịp phục vụ mùa lễ hội. Đăng kiểm viên phải ăn ngủ tại chỗ 2 - 3 ngày liên tiếp làm mới xuể.

Thế nhưng, với họ, khó khăn chưa bao giờ là rào cản. Có những đêm làm muộn, không kịp về, cả đoàn ngủ lại trên tàu, nấu ăn trên boong.

"Chút thư giãn hiếm hoi bên nhau giữa nhịp sống vội vã ấy lại là những ký ức đáng nhớ nhất", ông Đông mỉm cười.

Không có khó - dễ, an toàn là hàng đầu

Mỗi phương tiện thủy có kích cỡ, công dụng khác nhau, đăng kiểm đòi hỏi sự tỉ mỉ tuyệt đối.

Nhiều chủ tàu từng than phiền vì một thiết bị "nhỏ mà tốn kém" như phao phát tín hiệu khẩn cấp.

Nhưng khi sự cố xảy ra, chính thiết bị ấy là thứ duy nhất giúp lực lượng cứu hộ xác định vị trí cứu người.

"Đăng kiểm là hàng rào kỹ thuật cuối cùng bảo vệ an toàn. Không thể vì bất kỳ ngoại lệ nào mà dễ dãi, bỏ qua sai sót", ông Đông khẳng định.

Theo ông Đông, dù là tàu lớn hay chiếc thuyền nhỏ chở người, mỗi phương tiện đều quan trọng như nhau. "Không có khó - dễ, chỉ có trách nhiệm làm đúng và đủ", ông nói.

Giai đoạn 2023 - 2024, ngành đăng kiểm trải qua thời kỳ khủng hoảng nhân lực. Nhiều đơn vị phải tăng cường nhân viên đi biệt phái hỗ trợ địa phương khác. Chi cục Đăng kiểm số 1 hiện chỉ có 12 đăng kiểm viên phụ trách tới 17 tỉnh thành.

Trong bối cảnh ấy, mô hình "đăng kiểm viên đa năng" được triển khai. Thay vì 2 người kiểm tra thân tàu và máy riêng biệt, một người sẽ đảm nhận cả hai.

"Khối lượng công việc nặng hơn nhưng năng suất tăng gấp đôi, phù hợp tình hình tinh gọn nhân sự", ông Trần Sỹ Lượng, Bí thư chi bộ, Phó giám đốc Chi cục đăng kiểm số 1 lý giải.

Theo ông Trần Minh Đức, quan trọng là phải "gần dân, sát dân". Việc thành lập các phòng đăng kiểm tại địa phương, thay vì chỉ có chi cục vùng, sẽ giúp người dân tiếp cận dịch vụ nhanh hơn, đồng thời tăng hiệu quả quản lý phương tiện.

Yến Chi