Những nỗ lực chăm sóc bà mẹ, trẻ em ở Lũng Cú và câu chuyện lay động cứu sống bé sơ sinh bị rạch một vết sâu vào má

Trèo đèo giữa đêm để cứu một sinh linh chào đời nơi vùng núi cao

Đêm 28/6/2020, tại thôn Tả Giao Khâu (xã Lũng Cú, tỉnh Tuyên Quang), chị Vừ Thị Súng (SN 2000) hạ sinh bé gái đầu lòng. Trong niềm vui đón con chào đời, một tai nạn sản khoa hi hữu đã xảy ra là trong quá trình đỡ đẻ tại nhà, mẹ chồng đỡ đẻ đã vô tình rạch một vết sâu vào má bé sơ sinh trong quá trình cắt dây rốn, khiến bé mất nhiều máu, rơi vào tình trạng nguy kịch. Cả bản làng nháo nhác.

Gia đình sinh tại nhà mà nơi cư trú lại rất xa trung tâm y tế xã, địa hình hiểm trở. Khi phát hiện vết thương lớn trên má bé, người thân lập tức báo cho Trạm Y tế xã Lũng Cú. Nhận tin khẩn, điều dưỡng Nguyễn Duy Đông – Trạm trưởng Trạm Y tế cùng cộng sự đã mang theo dụng cụ, thuốc men và phương tiện cấp cứu tức tốc lên đường.

Bé Thò Ngọc Hà bị rạch một vết sâu vào má trong quá trình được sinh ra tại nhà, khiến cháu mất nhiều máu, rơi vào tình trạng nguy kịch. Ảnh: NVCC

Nhờ sự nhanh nhẹn và thao tác kịp thời của các cán bộ y tế xã, bé sơ sinh đã qua cơn nguy kịch và sau này, bé được đặt tên là Thò Ngọc Hà.

Chia sẻ với phóng viên Báo Sức khỏe và Đời sống, điều dưỡng Nguyễn Duy Đông nhớ lại: "Lúc tiếp cận, cháu khóc yếu, máu chảy nhiều, nguy cơ sốc mất máu rất cao. Chúng tôi phải cầm máu ngay, băng bó, giữ ấm và chuyển xuống tuyến trên chỉ trong thời gian ngắn nhất.

Nhớ lại khoảnh khắc ấy, điều dưỡng Nguyễn Duy Đông chia sẻ: "Chúng tôi luôn xác định cấp cứu sơ sinh là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất. Chỉ cần chậm một vài phút, hậu quả có thể rất nghiêm trọng. Khi nhận tin, tôi lập tức lên đường vì biết rằng mạng sống của cháu bé đang tính từng giây".

Vùng cao và những trở ngại trong tiếp cận y tế

Sự việc của bé Thò Ngọc Hà là lời cảnh báo về rủi ro của việc sinh tại nhà ở vùng sâu, vùng xa. Nhờ sự vào cuộc nhanh chóng, bé Hà đã được cứu sống, gia đình vượt qua cơn hoảng loạn.

Đây là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm và sự tận tâm của đội ngũ y tế cơ sở - những "người gác cổng" của hệ thống y tế cơ sở, âm thầm bảo vệ sức khỏe người dân nơi biên cương.

Hình ảnh bé Thò Ngọc Hà ở thời điểm hiện tại - sau gần 5 năm được Trạm trưởng Trạm y tế xã Lũng Cú cấp cứu kịp thời khi được hạ sinh tại nhà. Ảnh: NVCC

Điều này cũng cho thấy, đầu tư cho y tế cơ sở và nâng cao nhận thức cộng đồng về sinh đẻ an toàn không chỉ là nhiệm vụ cấp bách, mà còn là yếu tố then chốt để giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh ở vùng cao.

Trạm trưởng Trạm Y tế xã Lũng Cú cho biết, Lũng Cú là xã vùng cao cực Bắc, nơi phần lớn dân cư là đồng bào H'Mông với địa hình hiểm trở, giao thông khó khăn, đặc biệt vào mùa mưa. Dù công tác tuyên truyền được triển khai thường xuyên, vẫn còn nhiều sản phụ sinh tại nhà, tiềm ẩn nguy cơ cho mẹ và trẻ sơ sinh.

"Chỉ riêng năm 2020, trạm đã xử trí thành công 12 ca cấp cứu sản khoa tại nhà, trong đó 5 ca là sơ sinh nguy kịch do sinh ngoài cơ sở y tế. Hầu hết các ca này đều xuất phát từ nguyên nhân trở ngại đi lại hoặc tập quán sinh đẻ truyền thống", Điều dưỡng Đông cho hay.

Điều dưỡng Nguyễn Duy Đông - Trạm trưởng Trạm Y tế xã Lũng Cú cho biết, Lũng Cú đã duy trì và nâng cao các tiêu chí của Bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã. Năm 2025, xã đạt 90,5/100 điểm, trong đó công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em có nhiều điểm sáng. Ảnh: NVCC

Cũng theo Điều dưỡng Đông, Trạm Y tế xã Lũng Cú hiện chỉ có 5 cán bộ nhưng phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ, gồm: Tiêm chủng, khám chữa bệnh ban đầu, phòng chống dịch, chăm sóc sức khỏe sinh sản, cấp cứu tai nạn thương tích… Ngoài ra, điều kiện kinh tế nơi đây còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo chiếm đến 37%, trình độ dân trí chưa đồng đều, cơ sở vật chất hạn chế, đường truyền liên lạc đôi khi gián đoạn, phương tiện vận chuyển cấp cứu thiếu thốn là những rào cản, thách thức lớn đối với công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân, đặc biệt là bà mẹ và trẻ em.

Tuy nhiên, nhờ sự chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền địa phương và sự nỗ lực của đội ngũ y tế cơ sở, những năm qua, Lũng Cú đã duy trì và nâng cao các tiêu chí của Bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã. Năm 2025, xã đạt 90,5/100 điểm, trong đó công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em có nhiều điểm sáng.

Phụ nữ mang thai nơi biên cường được chăm sóc từ khi mang thai đến sau sinh

Theo lãnh đạo Trạm Y tế xã Lũng Cú, trong 8 tháng đầu năm, 61,5% phụ nữ mang thai tại Lũng Cú được khám thai đủ 4 lần trong 3 giai đoạn của thai kỳ, trên 95% được tiêm phòng uốn ván đầy đủ. Tỷ lệ phụ nữ sinh con được cán bộ y tế đỡ đạt 88,4%, giúp giảm đáng kể nguy cơ tai biến sản khoa.

Sau sinh, 66,6% bà mẹ và trẻ sơ sinh được chăm sóc trong 42 ngày đầu đời - giai đoạn vàng để phòng tránh các biến chứng và bệnh tật sớm. Đáng chú ý, trên 95% trẻ dưới 1 tuổi được tiêm đầy đủ các loại vắc-xin phổ cập theo quy định của Bộ Y tế.

Theo lãnh đạo Trạm Y tế xã Lũng Cú, công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em tại Lũng Cú là nhiệm vụ của ngành y tế. Ảnh: NVCC

Mặc dù còn khó khăn, đội ngũ y tế thôn bản - lực lượng chủ yếu là người địa phương, đã đóng vai trò quan trọng trong vận động, tuyên truyền, đưa dịch vụ y tế đến tận hộ gia đình. Mỗi thôn đều có nhân viên y tế được đào tạo, riêng các thôn vùng sâu có cô đỡ thôn bản, góp phần giúp sản phụ tiếp cận chăm sóc y tế an toàn ngay tại nơi sinh sống.

Sự chung tay của cả cộng đồng sẽ bảo vệ tốt hơn những "hành trình sinh nở"

Công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em tại Lũng Cú không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà còn có sự tham gia của các ban, ngành, đoàn thể, nhà trường và người dân. Các buổi truyền thông về vệ sinh môi trường, tiêm chủng, dinh dưỡng, phòng chống dịch bệnh được tổ chức tại thôn bản bằng tiếng phổ thông và tiếng dân tộc, giúp người dân dễ tiếp thu.

Với sự chung tay ấy, mỗi em bé sinh ra nơi địa đầu đất nước sẽ có khởi đầu khỏe mạnh hơn, mỗi người mẹ sẽ được bảo vệ tốt hơn trong hành trình sinh nở và nuôi con. Ảnh: NVCC

Theo Trạm trưởng Trạm Y tế xã Lũng Cú, trong thời gian tới, Lũng Cú đặt mục tiêu nâng tỷ lệ phụ nữ khám thai đủ 4 lần đạt trên 80%, tăng tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1 tuổi lên trên 95%, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi xuống dưới 40%. Để đạt được mục tiêu này, xã kiến nghị huyện và Trung tâm Y tế hỗ trợ kinh phí, bổ sung trang thiết bị phù hợp, đồng thời đào tạo nâng cao kỹ năng cho đội ngũ y tế cơ sở.

Theo đại diện lãnh đạo UBND xã Lũng Cú, dù điều kiện địa hình, kinh tế khó khăn khiến phụ nữ mang thai và trẻ em ở đây dễ bị thiệt thòi nhưng xã luôn ưu tiên nguồn lực và nhân lực cho các hoạt động y tế dự phòng, tiêm chủng, chăm sóc dinh dưỡng, nhằm giảm tỷ lệ tử vong mẹ, tử vong trẻ sơ sinh và suy dinh dưỡng.

Những kết quả đạt được trong năm 2025 là minh chứng cho sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị và cộng đồng trong việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em - thế hệ tương lai của vùng cực Bắc Tổ quốc.

...Và với sự chung tay ấy, mỗi em bé sinh ra nơi địa đầu đất nước sẽ có khởi đầu khỏe mạnh hơn, mỗi người mẹ sẽ được bảo vệ tốt hơn trong hành trình sinh nở và nuôi con.

BẢO LOAN