Những sự kiện rung chuyển thế giới năm 2024

Thế giới đã chứng kiến nhiều biến động trong năm 2024 làm thay đổi cục diện địa chính trị ở các khu vực cũng như quan hệ đối ngoại, phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia.

Tính đến tháng 12/2024, cuộc xung đột tại Gaza đã cướp đi sinh mạng của hơn 45.000 người Palestine. Ảnh: Vaticannews

Chiến thắng lịch sử của ông Trump

2024 được ghi nhận là năm đánh dấu sự trở lại phi thường của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Sau khi đối mặt 4 vụ truy tố và bị kết án hình sự, ông Trump một lần nữa trở thành ứng cử viên Tổng thống của đảng Cộng hòa và giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử ngày 5/11 khi đánh bại ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris cả về tổng số phiếu đại cử tri lẫn số phiếu phổ thông.

Hầu hết các cuộc khảo sát trước bầu cử đều chỉ ra cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2024 sẽ có kết quả sít sao. Tuy nhiên, kết quả kiểm phiếu cho thấy, ông Trump đã giành chiến thắng thuyết phục, chiến thắng tất cả 7 bang chiến trường và trở thành Tổng thống thứ hai ở Mỹ đắc cử hai nhiệm kỳ không liên tiếp.

Trên hành trình chông gai trở lại Nhà Trắng, ông Trump đã thoát chết trong một vụ ám sát khi vận động tranh cử tại bang Pennsylvania vào ngày 13/7. Tạp chí Time của Mỹ đã bầu Tổng thống đắc cử Trump làm nhân vật của năm 2024 nhằm ghi nhận sự trở lại chính trường đáng kinh ngạc của ứng viên đảng Cộng hòa Trump, cũng như việc ông vượt qua các âm mưu ám sát và một loạt các cáo buộc pháp lý.

Với chiến thắng này, ông Trump một lần nữa khẳng định vị thế trong nền chính trị Mỹ và hứa hẹn mang đến những thay đổi sâu sắc về chính sách của Washington thời gian tới. Về đối nội, Tổng thống đắc cử Trump cam kết hồi sinh chính sách “Nước Mỹ trên hết”, tập trung vào việc tạo công ăn việc làm và thúc đẩy kinh tế, dù điều này có thể làm gia tăng chia rẽ trong xã hội Mỹ.

Với quốc tế, giới chuyên gia nhận định sự trở lại của ông Trump được dự đoán sẽ làm thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu. Tổng thống đắc cử Mỹ cam kết thúc đẩy hòa bình ở Trung Đông, đặc biệt là việc nhanh chóng giải quyết xung đột tại Dải Gaza. Đối với cuộc xung đột Nga - Ukraine, ông Trump từng khẳng định có thể kết thúc chiến tranh “trong vòng 24 giờ” thông qua đàm phán.

Dù chưa chính thức nhậm chức, ông Trump đã cảnh báo áp thuế 25% lên tất cả sản phẩm nhập khẩu từ hai nước láng giềng Mexico và Canada, 60% trở lên đối với hàng hóa Trung Quốc. Theo GS. Donald Earl Collins tại Đại học Hoa Kỳ ở thủ đô Washington DC, kế hoạch áp thuế mới nếu được chính quyền Tổng thống Trump thực thi có thể gây bất ổn kinh tế toàn cầu do tỷ lệ lạm phát tăng cao và có nguy cơ tái khởi động các cuộc chiến tranh thương mại.

Quan hệ của Mỹ với châu Âu cũng đối mặt nhiều thách thức khi ông Trump từng đe dọa rút Washington khỏi NATO nếu các đồng minh không tăng chi tiêu quốc phòng. Điều này có thể làm gia tăng lo ngại về sự đoàn kết trong NATO và vị trí của Mỹ trong các mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Phóng viên Tom Nagorski của tờ The Cipher Brief nhận định, không thể phủ nhận, nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump tại Nhà Trắng sẽ làm thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu, đồng thời cho rằng Tổng thống đắc cử Mỹ là một nhân vật khó đoán định.

Xung đột Nga - Ukraine leo thang

Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine đã đạt đến bước ngoặt quan trọng trong năm 2024 khi cả hai bên đều phải đối mặt với tình trạng cạn kiệt tài nguyên và khả năng xung đột hạt nhân, trong bối cảnh cuộc chiến bước sang năm thứ 3 với nhiều yếu tố bất ngờ.

So với năm 2023, diễn biến của cuộc xung đột hiện tại có chiều hướng quyết liệt hơn. Ngày 6/8, Ukraine lần đầu tiên tấn công vào lãnh thổ Nga ở tỉnh biên giới Kursk. Đến tháng 11, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cùng Anh và Pháp đã bất ngờ “bật đèn xanh” để Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa tấn công vào sâu lãnh thổ Nga. Đáp trả động thái mới nhất của phương Tây, Moscow cũng lần đầu tiên triển khai tên lửa siêu vượt âm Oreshnik. Tình hình chiến sự tiếp tục diễn biến phức tạp khi người đứng đầu lực lượng bảo vệ hạt nhân Nga - Trung tướng Igor Kirillov, bị ám sát ngay tại thủ đô Moscow vào giữa tháng 12.

Gần đây, cuộc xung đột này đã nhen nhóm tia hi vọng có thể kết thúc vào năm 2025. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã có lập trường mềm mỏng hơn khi tuyên bố để ngỏ thỏa thuận ngừng bắn. Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi cuối tháng 12/2024 cho biết, Slovakia có thể là địa điểm thích hợp cho các cuộc đàm phán trong tương lai về giải quyết xung đột với Kiev.

Nhiều người dân Nga và Ukraine cũng ấp ủ hi vọng về một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột này trong năm 2025. Mặc dù vậy, Anne - Marie Slaughter - Tổng Giám đốc điều hành New America, cựu Giám đốc hoạch định chính sách, Bộ Ngoại giao Mỹ, cho rằng khó có khả năng Nga và Ukraine đạt được một thỏa thuận hòa bình trong năm 2025, thay vào đó, hai nước có thể đạt được thỏa thuận đình chiến, giống với tình hình trên bán đảo Triều Tiên hiện nay.

Trung Đông “rực lửa”

Tại Dải Gaza, cuộc xung đột giữa Israel và lực lượng Hamas đã bước sang năm thứ hai với các cuộc giao tranh qua lại gây thương vong lớn cho cả hai bên. Tình hình leo thang kéo theo sự can dự của nhiều quốc gia trong khu vực, trong khi người dân Gaza đối mặt với cuộc khủng hoảng nhân đạo trầm trọng. Tính đến tháng 12/2024, cuộc chiến đã cướp đi sinh mạng của hơn 45.000 người Palestine, trong đó phụ nữ và trẻ em chiếm hơn một nửa số thương vong, đồng thời, phá hủy hoặc làm hư hại 2/3 số tòa nhà ở Dải Gaza.

Trong khi đó, căng thẳng Israel - Iran bùng nổ vào năm 2024, dẫn đến xung đột quân sự trực tiếp lần đầu tiên giữa hai quốc gia Trung Đông. Vào ngày 14/4, Iran đã mở cuộc tấn công quy mô lớn, huy động hàng trăm máy bay không người lái và tên lửa nhằm vào Israel. Tuy nhiên, Israel chỉ đáp trả một cách hạn chế. Đến ngày 1/10, Iran phóng khoảng 200 tên lửa đạn đạo nhằm vào Israel để trả đũa cho cái chết của thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh, thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah và tướng Abbas Nilforoushan, chỉ huy Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran mà Tehran cáo buộc do Israel gây ra.

Rạng sáng ngày 26/10, Israel đã thực hiện chiến dịch quân sự “Những ngày sám hối” tấn công vào lãnh thổ Iran để trả đũa các vụ tấn công trước đó bằng tên lửa của Tehran. Theo tiết lộ của Jerusalem Post, hơn 100 máy bay chiến đấu Israel đã tham gia cuộc tấn công này, bao gồm cả chiến đấu cơ tàng hình F-35 tiên tiến với hành trình khoảng 2.000km. Những cuộc tấn công qua lại quy mô lớn này đánh dấu sự chuyển dịch nguy hiểm từ cuộc chiến ủy nhiệm sang xung đột trực tiếp, làm dấy lên lo ngại về một cuộc xung đột lớn hơn sẽ lan rộng khắp khu vực.

Trong những tuần cuối năm, “chảo lửa” Trung Đông lại tiếp tục chứng kiến một điểm nóng mới khi lực lượng đối lập ở Syria hồi cuối tháng 11 trỗi dậy và lật đổ chính quyền cựu Tổng thống Bashar al-Assad. Diễn biến bất ngờ này tạo ra khoảng trống quyền lực ở Syria, đồng thời làm thay đổi cán cân ảnh hưởng ở khu vực. Những căng thẳng chưa có hồi kết tại Trung Đông trong những ngày cuối năm 2024 khiến giới quan sát lo ngại khu vực sẽ khó bình yên trong năm 2025.

Nguyễn Phương