Những 'thủ phạm' âm thầm nuôi dưỡng ung thư đại trực tràng

Nếu trước đây, phần lớn bệnh nhân ở độ tuổi trung niên 60-70, thì hiện nay, tỷ lệ người dưới 40 tuổi mắc ung thư đại trực tràng đang tăng nhanh. Ảnh: BVCC.

Ung thư đại trực tràng đang trở thành gánh nặng y tế toàn cầu. Theo thống kê từ Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (GLOBOCAN) 2022, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 16.835 ca mắc mới. Đáng lo ngại, có tới 20-30% bệnh nhân phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn di căn, khiến cơ hội điều trị triệt để giảm đi rõ rệt.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ chuyên khoa II Hà Hải Nam, Phó trưởng khoa Ngoại bụng 1, Bệnh viện K, phân tích trước đây, phần lớn bệnh nhân ở độ tuổi trung niên 60-70, thì hiện nay, tỷ lệ người dưới 40 tuổi mắc ung thư đại trực tràng đang tăng nhanh.

"Ung thư đại trực tràng không còn là bệnh của người lớn tuổi. Nhiều thói quen sinh hoạt, ăn uống tưởng chừng vô hại nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ gây bệnh, nhất là ở giới trẻ", bác sĩ Nam nhấn mạnh.

Loạt thói quen âm thầm gây hại

Ăn đồ để lâu trong tủ lạnh

Theo bác sĩ Nam, việc thường xuyên sử dụng đồ ăn cất giữ quá lâu trong tủ lạnh, đặc biệt là các loại thịt chế biến sẵn hoặc nấu chín để nguội, có thể gây hại cho đường tiêu hóa.

Thực phẩm để lâu ngày dễ bị biến chất, sản sinh độc tố. Khi ăn vào, chúng có thể gây rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy hoặc táo bón. Về lâu dài, niêm mạc ruột bị tổn thương, dễ dẫn đến viêm mạn tính, tạo điều kiện cho các tế bào bất thường phát triển thành ung thư.

"Không ít bệnh nhân trẻ chia sẻ thói quen tận dụng đồ ăn cũ để tiết kiệm thời gian nấu nướng. Nhưng đây chính là yếu tố nguy cơ âm thầm đối với sức khỏe đại trực tràng", bác sĩ Nam cho hay.

Ngồi bồn cầu nhà vệ sinh quá lâu

Một thói quen tưởng chừng nhỏ nhặt nhưng lại ảnh hưởng lớn đến sức khỏe đường ruột là ngồi vệ sinh quá lâu.

"Thông thường, thời gian hợp lý để đi đại tiện chỉ khoảng 10-15 phút. Tuy nhiên, nhiều người có thói quen ngồi đến 30-45 phút, thậm chí cả tiếng. Điều này không chỉ làm thay đổi phản xạ tự nhiên của hệ thần kinh vùng hậu môn - trực tràng mà còn khiến nhu động ruột hoạt động chậm lại", bác sĩ Nam giải thích.

Một điểm đáng lưu ý là ung thư đại trực tràng thường tiến triển âm thầm, giai đoạn sớm ít có triệu chứng đặc hiệu. Ảnh: Việt Linh.

Khi nhu động ruột bị ảnh hưởng, phân lưu lại lâu trong đại tràng, tiếp xúc nhiều hơn với axit mật và muối mật - những chất có khả năng gây biến đổi bất thường niêm mạc. Hệ quả là nguy cơ hình thành polyp, viêm loét và lâu dài có thể dẫn tới ung thư.

Ăn nhiều đồ ăn nhanh

Đồ ăn nhanh ngày càng phổ biến trong lối sống hiện đại, nhất là ở giới trẻ. Tuy nhiên, đây là nhóm thực phẩm tiềm ẩn nguy cơ cao với sức khỏe đại trực tràng. Đa phần đồ ăn nhanh đã qua nhiều công đoạn chế biến, chiên rán ở nhiệt độ cao, chứa nhiều dầu mỡ bão hòa, muối và chất bảo quản. Việc tiêu thụ thường xuyên sẽ gây áp lực cho hệ tiêu hóa, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm, rối loạn chuyển hóa và ung thư.

Không chỉ vậy, khi ăn đồ nhanh, nhiều người thường ăn vội, nhai không kỹ, khiến hệ tiêu hóa phải làm việc nhiều hơn. Điều này vừa gây khó tiêu, vừa làm tăng thời gian thức ăn lưu lại trong ruột, yếu tố góp phần tạo ra các chất gây hại.

Căn bệnh có thể phòng ngừa

Theo các chuyên gia, nguyên nhân ung thư đại trực tràng là sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và lối sống. Trong đó, chế độ ăn uống, vận động, thói quen sinh hoạt có vai trò quyết định và cũng là yếu tố nguy cơ có thể phòng ngừa.

Để phòng bệnh, bác sĩ Hà Hải Nam khuyến cáo:

Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để bổ sung chất xơ, giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
Hạn chế thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ. Không lạm dụng thực phẩm để lâu trong tủ lạnh, ưu tiên ăn đồ tươi mới, chế biến trong ngày.
Tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ, không ngồi bồn cầu quá lâu.
Vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày, duy trì cân nặng hợp lý.
Hạn chế rượu bia, thuốc lá, vốn là những yếu tố nguy cơ hàng đầu của nhiều loại ung thư, trong đó có đại trực tràng.

Bác sĩ chuyên khoa II Hà Hải Nam, Phó trưởng khoa Ngoại bụng 1, Bệnh viện K. Ảnh: Việt Linh.

Một điểm đáng lưu ý là ung thư đại trực tràng thường tiến triển âm thầm, giai đoạn sớm ít có triệu chứng đặc hiệu. Nhiều bệnh nhân chỉ đi khám khi đã xuất hiện đau bụng, đi ngoài ra máu, rối loạn đại tiện kéo dài hoặc sút cân nhanh, lúc này bệnh thường đã ở giai đoạn muộn.

"Ung thư đại trực tràng hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu phát hiện ở giai đoạn sớm. Do đó, những người trên 40 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình mắc bệnh, polyp đại trực tràng, nên chủ động tầm soát định kỳ bằng nội soi và các xét nghiệm chuyên sâu", bác sĩ Nam nhấn mạnh.

Hiện nay, nhiều cơ sở y tế tại Việt Nam đã triển khai gói tầm soát ung thư đại trực tràng với chi phí hợp lý. Việc phát hiện polyp hoặc tổn thương tiền ung thư sớm giúp can thiệp kịp thời, ngăn ngừa tiến triển thành ung thư thực sự.

Ung thư đại trực tràng là bệnh ác tính xuất phát từ ruột già, bao gồm đại tràng và trực tràng. Phần lớn trường hợp bắt đầu từ các polyp nhỏ trong niêm mạc ruột, dù không phải polyp nào cũng chuyển thành ung thư.

Khi hình thành, tế bào ác tính khởi phát từ lớp niêm mạc, sau đó có thể xâm lấn dần qua các lớp của thành ruột. Ở giai đoạn tiến triển, tế bào ung thư có khả năng lan theo đường máu hoặc bạch huyết đến các hạch bạch huyết lân cận và di căn xa đến những cơ quan khác.

Phương Anh