Những tín hiệu cải cách được hé lộ qua kì thi tuyển sinh đại học Trung Quốc?

Kì thi tuyển sinh đại học hàng năm của Trung Quốc luôn là tâm điểm chú ý của thế giới. Một mặt là do mức độ phổ biến cao thể hiện sự quan tâm đối với giáo dục. Mặt khác, người Trung Quốc chờ đón thông tin về xu hướng cải cách giáo dục của đất nước họ thông qua những thay đổi của hệ thống câu hỏi trong kỳ thi tuyển sinh đại học.

Sau khi môn thi tiếng Trung của kì thi tuyển sinh đại học năm 2023 kết thúc, các phóng viên của China Youth Daily đã phỏng vấn các chuyên gia giáo dục ngôn ngữ và giáo viên tuyến đầu.

Nhiều chuyên gia cho rằng, đề thi tiếng Trung của kì thi tuyển sinh đại học tại Trung Quốc năm 2023 thực hiện đầy đủ tinh thần Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 20 của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đi sâu cải cách nội dung thi, thúc đẩy cải cách dạy học giáo dục cơ bản, phục vụ tuyển chọn nhân tài sáng tạo đỉnh cao, khuyến khích học sinh trau dồi tư tưởng khi học và khả năng sử dụng tiếng quê hương, rèn luyện tư cách đạo đức, bồi đắp khát vọng, hướng dẫn thanh niên dũng cảm đổi mới, tư duy và hành động, vươn lên trong thời đại mới, quyết tâm tiến về phía trước.

Cổng trường Đại học tại Hàng Châu, Trung Quốc trong ngày đầu tiên của kì thi tuyển sinh đại học 2023. Ảnh: AFP

Phát triển đồng thời 5 mục tiêu giáo dục, chú trọng vào phát triển thổi hồn ngôn ngữ vào ngữ cảnh

Việc sử dụng ngôn ngữ và ký tự tồn tại rộng rãi trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội Trung Quốc. Giá trị giáo dục của tiếng Trung Quốc được phản ánh trong ngữ cảnh và truyền thống Trung Quốc.

"Đề thi tiếng Trung phản ánh định hướng tổng thể của Bacon trong việc đúc kết tâm hồn và theo đuổi mục tiêu tổng thể của giáo dục "Bồi dưỡng nhân tài bằng tư cách đạo đức" trong bối cảnh ngôn ngữ" - Wang Benhua, biên tập viên và là nhà phê bình của Nhà xuất bản Giáo dục Nhân dân, đồng thời là Chủ tịch Ủy ban chuyên môn giảng dạy tiếng Trung ở trường trung học của Hiệp hội Giáo dục Trung Quốc, cho biết.

Bacon là định hướng đề cập đến cam kết làm cho trẻ em củng cố nguồn gốc sâu xa và nuôi dưỡng gốc chính nghĩa, khiến trẻ em nói sự thật, đi đúng con đường và trở thành người tốt, trau dồi kiến thức cốt lõi và các năng lực chính của trẻ em, hướng tới rèn giũa lòng nhân từ và phát triển gia đình giáo dục lý tưởng và niềm tin.

Các đề thi tiếng Trung cho kì thi tuyển sinh đại học năm 2023 được tích hợp một cách hữu cơ vào kỷ nguyên chủ nghĩa xã hội mới đặc sắc Trung Quốc, hướng dẫn phần lớn thanh niên củng cố "bốn điều thức tỉnh", củng cố "bốn điều tự tin", đạt được "hai biện pháp bảo vệ", hiểu được sức mạnh của sự thật và làm chủ các phương pháp tư duy. Tài liệu ôn thi viết quốc gia tập B và sách chuẩn chương trình mới tập II, Bài đọc tiếng Hán hiện đại I, được trích từ bài phát biểu của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc Tập Cận Bình.

"Lòng yêu nước là trái tim và linh hồn của đất nước Trung Quốc. Để nuôi dưỡng những người xây dựng và kế thừa xã hội chủ nghĩa, trước tiên chúng ta phải nuôi dưỡng tình cảm yêu nước của học sinh". Đề thi hướng dẫn thí sinh xác lập cách nhìn đúng đắn về lịch sử, nhân sinh quan, nhân sinh quan dân tộc, nhân sinh quan văn hóa, nâng cao nhận thức và tình cảm yêu nước, nâng cao lòng tự hào, tự tin dân tộc theo nhận định của các chuyên gia giáo dục Trung Quốc.

Ngoài ra, đề thi môn Ngữ văn kì thi tuyển sinh đại học 2023 của Trung Quốc còn lựa chọn những tài liệu phản ánh quan niệm về giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, giáo dục thể chất và giáo dục lao động, trong đó nhấn mạnh việc gắn giáo dục lao động với giáo dục đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mĩ; hướng dẫn thí sinh xác lập vững vàng vẻ vang nhất, cao quý nhất của lao động, sự vĩ đại, quan niệm lao động cao đẹp nhất, thực sự biết quý trọng những người lao động bình thường.

Ví dụ, trong câu hỏi đọc hiểu văn học quốc gia tập A năm nay đã chọn bài văn xuôi "Thơ về máy móc - Tiểu luận về hành trình số 1". Xây dựng hình tượng người công nhân dưới góc nhìn độc đáo, ca ngợi sức lao động, hướng dẫn thí sinh suy nghĩ về sự vất vả của người công nhân đằng sau "thơ ca của máy móc".

Học sinh trung học ôn thi đến tối muộn để chuẩn bị cho kì thi tuyển Đại học tại Hàm Đan, Trung Quốc. Ảnh: EPA - EFE

Mở rộng kiến thức và nâng cao khả năng vận dụng toàn diện kiến thức của học sinh

"Rất nhiều nhiệm vụ trong cuộc sống thực khó có thể hoàn thành nếu chỉ dựa vào một điểm kiến thức, thậm chí chỉ dựa vào một môn học. Đề thi tiếng Trung kì thi tuyển sinh đại học 2023 của Trung Quốc nhấn mạnh tính toàn diện. Học sinh cần hiểu rõ các điểm kiến thức và thực hiện đa góc độ phân tích tài liệu. Việc phân tích kiểm tra khả năng vận dụng kiến thức một cách toàn diện của sinh viên." - Shen Jiliang, giáo sư tại Đại học Sư phạm Bắc Kinh cho biết.

Nhiều chuyên gia đồng quan điểm và cho rằng đề thi năm nay đã tăng cường kiểm tra tư duy của học sinh, hướng thí sinh nâng cao năng lực tư duy logic, tư duy hình ảnh và tư duy khoa học.

Ví dụ, đề thi viết quốc gia tập A đưa ra chủ đề "con người, công nghệ và thời gian", nhưng không đưa ra các yêu cầu khác quá gò bó, chừa khoảng trống cho thí sinh suy nghĩ. Tài liệu đề thi rất ngắn gọn, yêu cầu thí sinh phải huy động khả năng liên tưởng, tưởng tượng, suy luận và các năng lực khác để phát hiện vấn đề, nhận định vấn đề, hình thành quan điểm, lập luận. Thí sinh cũng có thể bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình qua giọng tự sự, trữ tình.

Đề thi tiếng Trung trau dồi kiến thức khoa học của những người trẻ tuổi?

Kì thi tuyển sinh đại học năm nay của Trung Quốc đã đưa ra một câu trả lời tích cực: "Khoa học không chỉ là tập hợp kiến thức về Vật lí, Hóa học, Sinh học và các môn học khác, mà còn là cách tư duy đúng đắn để hiểu và tư duy về thế giới".

Các chuyên gia đề xuất cho kì thi tuyển sinh đại học Trung Quốc nêu ví dụ, kích thích sự tò mò của thí sinh về khoa học thông qua các bài báo khoa học phổ thông vừa chất vừa lượng. Ở phần đọc các bài suy đoán, kiểm tra khả năng suy luận, phản biện và khám phá; ở phần đọc các bài báo, chuyên luận khoa học, kiểm tra các phương pháp tư duy phân loại tìm tòi, quy nạp và khái quát hóa, xác minh giả thuyết, v.v., đồng thời khuyến khích thái độ tìm kiếm sự thật.

Tài liệu đọc hiểu văn bản thực hành quốc gia tập A và tập B lần lượt được trích từ cuốn The Secret Life of Trees của nhà văn khoa học nổi tiếng người Đức Peter Worleyben và Journey Through Deep Time của nhà văn người Anh Robert McFarlane, nhằm mục đích truyền bá tư tưởng khoa học, ủng hộ phương pháp khoa học.

Tiếp tục quan điểm khách quan, khắt nghiệt trong học tập, giảng dạy

Nhiều chuyên gia có quan điểm giáo dục "mạnh tay" hơn cho rằng, kì thi tuyển sinh đại học luôn được gọi là "chiếc dùi cui" của giáo dục nên họ nên làm tốt vai trò của chiếc dùi cui đó.

Các giáo viên tuyến đầu luôn gặp rắc rối bởi nội dung trong bài kiểm tra tiếng Trung không liên quan chặt chẽ đến tài liệu giảng dạy, thậm chí có người còn nói: "Sách giáo khoa hoàn toàn nằm ngoài kì thi đại học. Không có gì trong đề thi được đưa vào sách giáo khoa."

"Ra đề thi tiếng Trung thực sự rất khó. Chép nguyên văn từ sách thì chắc chắn là chưa đủ, nhưng hoàn toàn bỏ qua tài liệu giảng dạy thì không đủ. Có quá nhiều tài liệu để lựa chọn. Nếu chúng ta mở rộng một cách mù quáng phạm vi lựa chọn tài liệu, nó sẽ làm tăng vô số gánh nặng cho giáo viên và học sinh". Shen Jiliang nói.

Các đề thi thử tiếng Trung cho kì thi tuyển sinh đại học 2023 tại Trung Quốc kết nối chính xác các câu hỏi kiểm tra với tài liệu giảng dạy. Câu hỏi đọc hiểu văn bản văn học thứ 9, tập I, chuẩn chương trình mới, yêu cầu thí sinh viết cảm nhận ngắn về tác phẩm. "Mệnh đề này có liên quan đến nhiệm vụ học tập trong sách giáo khoa". về "học cách viết các bài phê bình văn học ngắn", và học sinh có thể nhanh chóng nghĩ ra các bài tập đã làm trên lớp.

Ví dụ khác, "Xã hội kinh kịch" của Lỗ Tấn xuất hiện trong phần lựa chọn câu hỏi đọc hiểu văn bản trong tập II - chuẩn chương trình mới. Đây là nội dung học sinh đã được tiếp xúc ở trung học cơ sở, thí sinh sẽ cảm thấy rất thân quen sau khi nhìn thấy nó.

"Việc lựa chọn tài liệu kiểm tra có liên quan đến tài liệu giảng dạy. Đó là hướng dẫn cho giáo viên và học sinh sử dụng tốt tài liệu giảng dạy và hiểu thấu đáo tài liệu giảng dạy." Chịu khó nâng cao chất lượng lớp học, củng cố kiến thức nền tảng, trau dồi năng lực và khả năng đọc viết.

Đổi mới hình thức ra đề để triệt tiêu kiểu dạy và học máy móc

Đề thi tiếng Trung cho kì thi tuyển sinh đại học 2023 Trung Quốc cũng sử dụng nhiều dạng câu hỏi mới và có sự khác biệt trong cùng một câu hỏi kiểm tra học phần ở các bài khác nhau. Động thái này đã phát đi một tín hiệu rõ ràng: việc cải thiện điểm số phụ thuộc vào việc tích lũy kiến thức, nâng cao năng lực và khả năng đọc viết, và "lợi ích" của việc học thuộc lòng máy móc các câu hỏi sẽ ngày càng nhỏ đi.

Ví dụ, câu hỏi kiểm tra viết "Không gian riêng của trẻ vị thành niên" tập II chuẩn chương trình mới là dạng kết hợp giữa đọc và viết, tài liệu được lấy từ tài liệu của các học phần khác trong đề kiểm tra giấy. Đây là dạng câu hỏi mới ra đời, việc học sinh dựa vào học thuộc lòng khi ôn thi là vô nghĩa.

Theo các chuyên gia mệnh đề, 4 bộ câu hỏi Hán ngữ cổ điển do Viện khảo thí Bộ Giáo dục Trung Quốc biên soạn yêu cầu thí sinh phải chọn đúng 3 câu trong 8 câu ngắt câu mới có khả năng trả lời bằng các kỹ năng như loại trừ và đoán hiệu quả kiểm tra khả năng đọc và hiểu văn bản cổ điển Trung Quốc của học sinh, đồng thời hướng dẫn thí sinh đọc kỹ văn bản gốc và thực sự hiểu ý nghĩa của văn bản.

"Nói chung, bài kiểm tra tiếng Trung của kì thi tuyển sinh đại học năm nay không chỉ đánh giá kiến thức mà còn đánh giá năng lực". Lu Jianming cho rằng nếu muốn nâng cao năng lực ngôn ngữ của mình, không thể chỉ dựa vào học thuộc lòng một cách máy móc. Quan trọng nhất là phải "thường xuyên học, đọc thêm sách, đọc sách hay".

Học sinh trung học cơ sở ở Trung Quốc. Ảnh: China Youth Daily

Tập trung vào việc nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội của thí sinh

Ngày 7/6 vừa qua, bên ngoài điểm thi trường trung học phổ thông trực thuộc Đại học Nhân dân Trung Quốc, phụ huynh chờ thí sinh dưới cái nắng như thiêu như đốt. Cũng ngày này, kì thi tuyển sinh đại học năm 2023 của Trung Quốc đã kết thúc.

Các chuyên gia từ Viện khảo thí giáo dục Bắc Kinh tin rằng kì thi này với môn tiếng Trung (bài thi Bắc Kinh) sẽ duy trì sự ổn định của khái niệm mệnh đề và tư duy tổng thể của bài thi; phấn đấu tạo tiếng vang và dẫn dắt việc giảng dạy cho đất nước Trung Quốc tương lai.

Đề thi hướng dẫn thí sinh tạo ra sự cộng hưởng cảm xúc trong phần viết và phần đọc, giúp vun đắp cho thí sinh tình yêu cuộc sống tốt đẹp hơn, thái độ sống tích cực, nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội.

Các chuyên gia cho rằng, kì thi không chỉ là kiểm tra mà còn là khâu giáo dục tư tưởng quan trọng, lựa chọn chủ đề, tài liệu với tinh thần thời đại, tạo ra sự cộng hưởng cảm xú, giúp nuôi dưỡng tình yêu cuộc sống tốt đẹp hơn và thái độ tích cực đối với cuộc sống của các thí sinh.

Đề thi Văn rõ ràng hướng dẫn thí sinh học tập và hướng tới, đón nhận cuộc sống mới với thái độ tích cực, tự tin.

Đề thi nhắc tới khái niệm "tiếp tục sống cho tuổi trẻ" và "duy trì sự sống cho kinh tế thông qua khoa học và công nghệ", không chỉ giải thích một cách sinh động ý nghĩa của "tiếp tục sống", mà còn gợi mở chủ đề và lĩnh vực.

Chủ đề "Tuổi trẻ bền vững" nhắc nhở thí sinh suy nghĩ về bản thân, và "Khoa học công nghệ vì sự bền vững kinh tế" nhắc nhở thí sinh mở rộng suy nghĩ của mình ra một không gian rộng lớn hơn và chú ý đến sự cải tiến, tiến bộ và phát triển của khoa học và công nghệ, xã hội.

Chú trọng nâng cao tu dưỡng thẩm mĩ

Đề thi đọc hiểu tiếng Trung của kì thi hướng dẫn thí sinh lĩnh hội kiến thức mới, kế thừa truyền thống, nâng cao hiểu biết tư tưởng và tu dưỡng thẩm mĩ.

Ví dụ việc đọc các văn bản khoa học rất hữu ích để hiểu các xu hướng mới trong nghiên cứu khoa học. Đọc nhiều văn bản giới thiệu sự phát triển của tâm lý học nhận thức và ảnh hưởng của nó đối với các khái niệm giáo dục và học tập bằng một ngôn ngữ tương đối phổ biến, vừa mang tính lý luận vừa chuyên nghiệp, gần gũi với trải nghiệm sống thực tế của thí sinh.

Trong phần tin tức, học sinh có thể đọc về những thành tựu xây dựng của thành phố mình đang sống. Việc sử dụng những điều cơ bản về ngôn ngữ đã chọn một đoạn tin tức về việc xây dựng "Công viên vô biên" của Bắc Kinh làm tư liệu, đây là một biện pháp quan trọng đo đếm thái độ người dân đối với sự phát triển xã hội.

Trong phần đọc các tác phẩm văn học và cổ điển Trung Quốc, thí sinh có thể hiểu sâu hơn về văn hóa truyền thống đặc sắc. Hán văn cổ điển được chọn lọc từ các bài viết của Gu Yanwu, một nhà tư tưởng cuối Minh đầu Thanh, tác giả lấy lịch sử làm tấm gương và đề cao giá trị của sự trung thực. Đọc văn học kết hợp trải nghiệm của các thị trấn cổ với kế thừa văn hóa, điều này không chỉ khiến học sinh bị ảnh hưởng bởi vẻ đẹp mà còn giúp học sinh hiểu được ý nghĩa nhân văn sâu sắc đằng sau phong cảnh.

Khuyến khích tư duy và biểu đạt cá nhân hóa

Đề thi Ngoại ngữ của kì thi tuyển sinh đại học 2023 Trung Quốc tập trung vào việc tạo ra các tình huống đời sống xã hội và tình huống trải nghiệm cá nhân cho thí sinh, đồng thời khuyến khích cá nhân hóa tư duy và biểu đạt trong giải quyết vấn đề.

Trong số đó, câu hỏi đầu tiên tạo ra một tình huống trong đời sống xã hội, bày tỏ quan điểm và nêu lý do về việc có nên tạo tài khoản công cộng WeChat của lớp hay không và thể hiện khả năng giải quyết vấn đề thực tế của thí sinh. Câu 3 tạo tình huống trải nghiệm cá nhân, hình ảnh "tim đập nhanh" sinh động, hấp dẫn, bắt đầu từ đây có nhiều khoảng trống cho trí tưởng tượng để sáng tác thành những bài thơ nhỏ hoặc đoạn văn trữ tình, thuận lợi cho học sinh thể hiện cảm xúc và kinh nghiệm độc đáo của họ.

Trong những năm gần đây, đề thi liên tục khám phá và tạo ra các tình huống toàn diện và phức tạp để kiểm tra khả năng đọc hiểu tiếng Trung cơ bản của học sinh. Chẳng hạn, các phương án câu 4 của nhiều bài văn năm nay liên quan đến các hoạt động học tập như học thành ngữ, ngâm thơ, tham quan học tập, còn câu 5 mô phỏng các hoạt động học đọc thông thường - dàn ý ở dạng liệt kê, bao hàm cả đời sống xã hội. Các tình huống nhận thức đều gắn liền với thực tế học tập và cuộc sống của thí sinh.

Chú trọng nhiệm vụ học tập đơn vị bài học của sách giáo khoa

Trung Quốc coi trọng tích hợp "dạy, học và đánh giá", nhấn mạnh rõ ràng và mối quan hệ vô hình với sách giáo khoa, và hướng dẫn giảng dạy sử dụng sách giáo khoa một cách linh hoạt để trau dồi khả năng đọc viết cốt lõi, thể hiện đặc điểm nổi bật của "kiểm tra hiệu suất trong lớp học".

Đề thi năm nay tập trung vào kiến thức trọng tâm trích trong sách giáo khoa, nhấn mạnh việc cấu trúc hóa kiến thức, vận dụng tổng hợp kiến thức để giải quyết vấn đề, xây dựng kiến thức trong quá trình giải quyết vấn đề. Ví dụ, đề thi "Luận ngữ của Khổng Tử" câu 11 có 3 câu hỏi phụ, câu hỏi phụ thứ nhất kiểm tra cách phát âm và nghĩa của từ. Câu hỏi phụ thứ hai kiểm tra nghĩa của câu và câu hỏi phụ thứ ba liên quan đến sự hiểu biết về Nho giáo, ba khía cạnh này là nội dung phổ biến trong sách giáo khoa.

Tân Hoa Xã ngày 8/6 cũng đưa ra nhận định một số xu hướng mới trong giáo dục Trung Quốc được phản ánh trong các câu hỏi thành phần kỳ thi tuyển sinh đại học năm 2023.

Chủ đề nổi bật được quan tâm và giới truyền thông Trung Quốc nhấn mạnh là hun đúc tâm hồn, vun đắp tình cảm gia đình, đất nước cho thế hệ trẻ. Đề thi đề cập về đạo đức, việc tu thân làm người, kế thừa văn hóa truyền thống, bắt kịp nhịp đập thời đại là chủ đề của các câu hỏi tự luận kì thi tuyển sinh đại học 2023.

Nguồn: China Youth Daily

Vĩnh Khánh