Những tương tác thuốc và thức ăn nguy hiểm

Thuốc – thức ăn tương tác với nhau thế nào?

Khi thức ăn hoặc đồ uống làm thay đổi tác dụng của một loại thuốc thì sự thay đổi đó được gọi là tương tác giữa thuốc và thức ăn. Không phải tất cả các thuốc đều bị ảnh hưởng mà chỉ một vài loại bị ảnh hưởng bởi một số thực phẩm nhất định.

Thuốc và các loại thực phẩm có thể tương tác với nhau theo nhiều cách. Thông thường là do một chất đặc trưng trong thực phẩm gây nên tương tác. Những sự thay đổi khác có thể được gây ra do lượng đạm trong khẩu phần ăn hoặc thậm chí là cách chế biến thức ăn.

Một trong những cách tương tác phổ biến là thực phẩm làm thay đổi sự chuyển hóa của thuốc. Có những loại protein được gọi là enzym chuyển hóa của nhiều thuốc. Một số thực phẩm có thể làm enzym này hoạt động nhanh hơn hay chậm hơn hoặc kéo dài hay rút ngắn thời gian thuốc còn trong cơ thể. Nếu thức ăn làm tăng tốc độ chuyển hóa của enzym thì thời gian thuốc ở lại cơ thể sẽ ngắn hơn và tác dụng lên cơ thể sẽ kém hiệu quả hơn. Ngược lại, nếu thức ăn làm giảm tốc độ chuyển hóa của enzym thì thời gian thuốc tồn tại trong cơ thể sẽ lâu hơn và có thể gây ra những tác dụng không mong muốn.

Một số thuốc tương kỵ với loại thực phẩm nhất định.

Các loại tương tác giữa thuốc - thức ăn phổ biến

Thực phẩm giàu canxi và thuốc kháng sinh

Những thực phẩm làm từ sữa như: sữa, sữa chua và phô mai (rất giàu canxi) có thể gây cản trở một số loại thuốc, bao gồm cả thuốc kháng sinh như: tetracyclin, doxycyclin, ciprofloxacin. Những kháng sinh này có thể kết hợp với canxi trong sữa tạo thành chất không hòa tan trong dạ dày và đoạn đầu của ruột non làm cho cơ thể không hấp thụ được.

Thực phẩm giàu vitamin C và thuốc bổ sung sắt

Khi uống một ly nước cam cùng lúc với thuốc bổ sung sắt sẽ rất có lợi vì vitamin C trong nước cam sẽ giúp tăng sự hấp thụ sắt cho cơ thể.

Thực phẩm chứa tyramin và thuốc chống trầm cảm ức chế men monoamine oxidase (MAOIs).

Các thực phẩm chứa tyramin như: bia, rượu vang, trái bơ, một số loại phô mai, thịt chế biến sẵn (thịt nguội, thịt xông khói...) làm chậm enzym chuyển hóa chất ức chế men monoamine oxidase có thể làm tăng huyết áp gây nguy hiểm cho người bệnh đang sử dụng loại thuốc này.

Thực phẩm giàu vitamin K, vitamin E và thuốc kháng đông máu warfarin

Nhân viên y tế nên tư vấn cho người bệnh đang sử dụng thuốc chống đông warfarin duy trì lượng vitamin K vừa phải và tránh dùng những thực phẩm như bông cải, rau bina (giàu vitamin K).

Vitamin K rất quan trọng cho sự sản xuất các yếu tố đông máu giúp ngăn ngừa chảy máu, nhưng những thuốc chống đông máu như warfarin phát huy tác dụng bằng cách ức chế vitamin K. Do đó, việc tăng lượng chất vitamin K vào cơ thể có thể làm đối kháng tác dụng chống đông máu của warfarin và ngăn cản tác dụng của thuốc.

Ngược lại, vitamin E, hành tây và tỏi đều có tác dụng giống thuốc chống đông warfarin, do đó, khi dùng một lượng lớn các thực phẩm này có thể làm tăng mạnh tác dụng của warfarin.

An toàn dùng thuốc là ưu tiên hàng đầu

Nếu bác sĩ hoặc dược sĩ khuyên bạn nên tránh dùng một số loại thực phẩm trong khi uống thuốc thì điều này thật sự quan trọng, tuy nhiên cũng có thêm những sự lựa chọn khác. Một số tương tác giữa thuốc và thức ăn chỉ xảy ra khi bạn dùng cả hai cùng thời điểm. Do đó, để tránh xảy ra tương tác thì bạn hãy dùng thuốc và ăn thực phẩm mình yêu thích ở hai thời điểm khác nhau. Tuy nhiên, đối với một vài loại thuốc, bạn bắt buộc phải ngừng ăn một số thực phẩm để đảm bảo cho sự an toàn và bảo vệ sức khỏe của bạn.

Làm gì để biết thực phẩm an toàn khi ăn?

Bạn nên đọc cẩn thận tờ hướng dẫn sử dụng thuốc của cả thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn để kiểm tra các loại tương tác. Bạn cũng nên thông báo cho bác sĩ hay dược sĩ những thực phẩm bạn đang dùng để đánh giá về khả năng tương tác. Nên nhớ rằng bạn phải luôn thông báo cho bác sĩ hay dược sĩ nếu thuốc bạn sử dụng kém hiệu quả hay có những tác dụng không mong muốn trong quá trình điều trị.

DS. Dương Mỹ Duyên