Những vở diễn dung dị mà lay động

Liên hoan Nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc lần thứ V-2025 (từ 24-6 đến 7-7 tại Hà Nội) về "Hình tượng người chiến sĩ công an nhân dân" đã giới thiệu cho công chúng nhiều tác phẩm mới rất đáng xem mang màu sắc chính luận.

Nhịp đập của lòng tin

Liên hoan quy tụ 25 vở diễn từ 21 đơn vị nghệ thuật trên cả nước, đáng chú ý là có sự tham gia của các loại hình sân khấu truyền thống như chèo, cải lương, dân ca Nghệ Tĩnh, ca kịch Huế, bài chòi miền Trung.

Vở "Con về với mẹ" (chèo Hà Nam) là một câu chuyện kể về người mẹ già mong được các đồng đội đi tìm hài cốt con trai mình - người con đã hy sinh vì Tổ quốc và người công an âm thầm giúp bà. Không hào nhoáng, không kịch tính dữ dội, đạo diễn NSND Trần Hoài Thu đã chọn thủ pháp tự sự xen kẽ diễn tâm lý và sử dụng tiết tấu chèo cổ để tạo nên một không gian trầm lắng mà sâu sắc. Lời chèo như những câu kinh dân gian về lòng hiếu thảo và sự nhân hậu của người công an hôm nay.

Một cảnh trong vở chèo “Trái tim màu đỏ” của Nhà hát chèo Quân đội

Trong "Bến sông trăng" (chèo Hưng Yên) đã đưa hình tượng người công an về với đời sống làng xã đương đại. Không có "đại án", không có phản diện rõ rệt, mà là mâu thuẫn ngầm trong cộng đồng. Ở đó, người công an là người giữ mạch truyền thống, gìn giữ sự yên ấm của một xóm nhỏ, nơi mà một tiếng trống chèo còn ngân lên là một nhịp đập của lòng tin.

Với "Không gục ngã" (dân ca Nghệ Tĩnh), người chiến sĩ công an tham gia phá án bị nghiện ma túy nhưng đã đứng lên làm lại từ đầu, xứng đáng trở lại trong hàng ngũ chiến sĩ công an bảo vệ sự bình yên của cuộc sống nhân dân.

Thủ pháp dàn dựng xen kẽ dân ca, hò vè, đối thoại trữ tình khiến hình tượng chiến sĩ công an như tan vào lòng dân, trở thành nhân vật tập thể gắn với đất, với hồn quê.

Nhuần nhuyễn chất dân gian

Một trong những thành công rõ nét của liên hoan lần này là khả năng chuyển thể đề tài hiện đại vào khung thức nghệ thuật truyền thống một cách mượt mà, không gượng ép. Hình tượng người công an được "nuôi" bằng chất liệu dân gian, ngôn ngữ truyền thống - như một cách khẳng định rằng: người công an hôm nay, dù mang quân hàm, vẫn là người con của dân tộc, từ nông thôn, từ làng quê mà đi ra.

"Lạc lối" (ca kịch Huế - Nhà hát Ca kịch Huế) chọn hình tượng chiến sĩ an ninh cảm hóa được người phạm tội để anh trở thành vỏ bọc tin cậy giúp phá đại án vận chuyển ma túy. Những đoạn nam ai, nam bình đầy u uẩn, chất tự sự đậm đà xứ Huế như làm nền cho hình tượng một con người dấn thân âm thầm, bị giằng xé giữa lý tưởng và tình cảm.

Đặc biệt táo bạo là vở "Trò chơi của quỷ" (bài chòi - Bình Định), khi sử dụng chính trò chơi bài chòi dân gian để ẩn dụ về thủ đoạn tội phạm công nghệ cao và cuộc đấu trí giữa công an và kẻ phản động đội lốt văn hóa.

Đạo diễn đã khai thác thủ pháp "ngụ ngôn hiện đại trong cấu trúc truyền thống", nơi câu hát dân gian trở thành tiếng kèn báo động, tiếng hô hiệu lệnh hành động. Vở diễn biến tấu linh hoạt giữa ngôn ngữ trò chơi và kết cấu phá án, đưa bài chòi - vốn là trò chơi dân gian - thành một phương tiện phê phán xã hội sắc bén.

Với vở "Lời thề trên núi Cột Cờ" của Nhà hát Sân khấu truyền thống Hải Phòng đã có một bảng dựng đẹp với kết cấu anh hùng ca pha bi tráng. Cấu trúc vở mang màu sắc bi kịch cổ điển kiểu phương Đông, nhấn mạnh lời thề và sự hy sinh - làm bật lên tính thiêng liêng trong lý tưởng bảo vệ Tổ quốc. Chất vọng cổ trong vở như một lời ru về lòng trung thành.

Không chỉ là một sự kiện nghệ thuật, liên hoan còn là dịp để chúng ta nhận ra: giữ gìn bản sắc không chỉ bằng cách phục dựng quá khứ, mà còn bằng cách kể câu chuyện của hôm nay bằng ngôn ngữ của cha ông.

Bài và ảnh: THANH HIỆP