Niềm tin trở lại khi thị trường trái phiếu nâng chuẩn quản trị rủi ro

PV: Niềm tin của nhà đầu tư đối với các cấu trúc trái phiếu mới đang phục hồi rõ rệt. Theo ông, đâu là yếu tố then chốt tạo ra sự cải thiện này?

Ông Phan Duy Hưng

Ông Phan Duy Hưng: Thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2025 cho thấy đà phục hồi rõ rệt, thể hiện ở tốc độ phát hành mới và sự quay lại của nhà đầu tư. Xu hướng này gắn với việc siết chặt khung khổ pháp lý đối với tổ chức phát hành và các chủ thể trung gian, đồng thời số trường hợp chậm trả gốc, lãi trái phiếu giảm đáng kể. Khi môi trường kinh doanh ổn định hơn và khả năng tiếp cận vốn ngân hàng được cải thiện, chất lượng dòng tiền của doanh nghiệp phát hành cũng tốt hơn, tạo nền tảng để niềm tin nhà đầu tư được củng cố.

Năm 2025 là giai đoạn hoàn thiện pháp lý quan trọng. Luật Chứng khoán sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 đã đặt ra khuôn khổ quản lý mới cho hoạt động phát hành và giao dịch trái phiếu. Luật Doanh nghiệp sửa đổi cũng bổ sung quy định liên quan đến phát hành trái phiếu của doanh nghiệp không phải công ty đại chúng. Nghị định 245/2025/NĐ-CP tiếp tục hoàn thiện cơ chế phát hành ra công chúng theo hướng minh bạch và tiệm cận chuẩn quốc tế, tạo tiền đề vận hành ổn định hơn cho thị trường.

Các quy định mới về điều kiện phát hành, xếp hạng tín nhiệm và nghĩa vụ công bố thông tin giúp giảm bất cân xứng thông tin giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư. Khi dữ liệu minh bạch hơn, nhà đầu tư có cơ sở rõ ràng để đánh giá sức khỏe tài chính, theo dõi sử dụng vốn và quản trị rủi ro, qua đó nhu cầu trái phiếu tăng trở lại. Một thị trường vận hành trong khuôn khổ kiểm soát tốt và có trách nhiệm giải trình cao là yếu tố quan trọng để khôi phục tâm lý của cả nhà đầu tư tổ chức lẫn cá nhân.

Song song với khung pháp lý, các tổ chức bảo lãnh thanh toán quốc tế như CGIF và GuarantCo tiếp tục nâng cao chất lượng tín dụng cho các đợt phát hành. Các cơ chế bảo lãnh toàn phần hoặc một phần giúp giảm thiểu rủi ro trái phiếu dự án, đặc biệt trong lĩnh vực hạ tầng, từ đó củng cố niềm tin nhà đầu tư và thu hút dòng tiền mới vào thị trường.

Đà phục hồi thị trường trái phiếu năm 2025 được thúc đẩy bởi cải cách pháp lý, yêu cầu minh bạch và giám sát chặt chẽ. Ảnh tư liệu

PV: Trong khi bảo lãnh giúp giảm rủi ro, các giao dịch trái phiếu bền vững hoặc có bảo lãnh lại thường phức tạp, chi phí cao và kéo dài tới 9 - 12 tháng. Đâu là điểm nghẽn lớn nhất và điều này có ảnh hưởng đến sức hấp dẫn lợi suất của sản phẩm?

Ông Phan Duy Hưng: Các giao dịch trái phiếu bền vững hoặc có bảo lãnh thường kéo dài do yêu cầu phối hợp của nhiều bên trong quá trình thẩm định và xây dựng cấu trúc giao dịch. Một thương vụ có thể cần tới 16 bên, bao gồm tổ chức phát hành, nhà đầu tư tổ chức, bên bảo lãnh, đơn vị tư vấn, tổ chức xếp hạng tín nhiệm và các đơn vị cung cấp ý kiến độc lập (SPO). Quy trình này phức tạp nhưng cần thiết để đảm bảo tuân thủ chuẩn mực quốc tế và giảm thiểu rủi ro.

Vì vậy, việc lựa chọn đơn vị tư vấn có kinh nghiệm, đặc biệt trong tài chính bền vững, là yếu tố quyết định để tối ưu quy trình, cân bằng lợi ích của các bên và kiểm soát chi phí. Bên cạnh đó, phát hành thường xuyên giúp doanh nghiệp xây dựng hồ sơ tín nhiệm và uy tín thị trường, giảm thời gian triển khai cho các giao dịch sau. Trường hợp Gelex tận dụng kinh nghiệm từ trái phiếu có bảo lãnh năm 2019 để huy động khoản vay nước ngoài cho dự án xanh năm 2025 là ví dụ cho thấy sự liên tục tham gia thị trường giúp mở rộng cơ hội tiếp cận vốn dài hạn.

PV: Nhiều chuyên gia nhấn mạnh vai trò của tổ chức xếp hạng tín nhiệm ngay từ giai đoạn thiết kế giao dịch. Từ góc nhìn của VIS Rating, vì sao giai đoạn “đầu vào” này đặc biệt quan trọng, nhất là với các cấu phần không được bảo lãnh?

Ông Phan Duy Hưng: Đối với giao dịch phát hành trái phiếu, đặc biệt là trái phiếu hạ tầng, việc tham gia của tổ chức xếp hạng tín nhiệm ngay từ đầu là bước then chốt. Xếp hạng tín nhiệm giúp nhà đầu tư hiểu rõ cấu trúc giao dịch và đánh giá rủi ro tín dụng trong toàn bộ vòng đời dự án, bao gồm cả giai đoạn xây dựng và vận hành. Điều này đặc biệt quan trọng với phần trái phiếu không được bảo lãnh, nơi sức khỏe tài chính của doanh nghiệp phát hành và chất lượng bảo lãnh là căn cứ chính để quyết định đầu tư.

Các doanh nghiệp dự án hạ tầng thường có hồ sơ tín nhiệm thấp do sử dụng đòn bẩy cao, lịch sử hoạt động ngắn, thông tin hạn chế và dòng tiền chỉ đến từ một nguồn thu duy nhất. Thời hạn dự án kéo dài 15 - 20 năm cùng rủi ro thi công khiến nhu cầu đánh giá độc lập càng trở nên cấp thiết để giảm bất cân xứng thông tin.

Ở các thị trường phát triển, tổ chức xếp hạng còn giúp thẩm định các cấu trúc phức tạp như chứng khoán hóa, đồng bảo lãnh hay tài sản đảm bảo nhiều tầng. Việc có một đơn vị độc lập đánh giá giúp nhà đầu tư nhìn nhận đúng rủi ro thay vì chỉ dựa trên cam kết của bên phát hành.

Ngoài chức năng nhận diện rủi ro, xếp hạng tín nhiệm còn tạo nền tảng định giá hợp lý hơn. Số liệu của VIS Ratings cho thấy, rủi ro tín dụng hiện chưa được phản ánh đầy đủ vào lợi suất trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam, dẫn đến biến dạng định giá. Khi thị trường quen với xếp hạng tín nhiệm và áp dụng rộng rãi, các bất thường này sẽ giảm dần, giúp thị trường vận hành minh bạch và hiệu quả hơn, phù hợp với thông lệ của nhiều thị trường vốn trong khu vực.

Bên cạnh đó, báo cáo bên thứ hai (SPO) ngày càng quan trọng đối với trái phiếu xanh và trái phiếu bền vững. SPO giúp nhà đầu tư theo dõi việc doanh nghiệp thực hiện đúng các cam kết môi trường - xã hội trong suốt vòng đời trái phiếu, tăng mức độ tin cậy và hỗ trợ phát triển bền vững của thị trường.

PV: Xin cảm ơn ông!

Thu Hương