Nigeria 'vật lộn' với khủng hoảng tiền tệ và lạm phát tăng vọt

Cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều năm

Đồng naira của Nigeria đạt mức thấp nhất mọi thời đại so với đồng đô la Mỹ trên cả thị trường ngoại hối chính thức và song song trong tuần vừa qua, trượt xuống gần 1.600 so với đồng bạc xanh trên thị trường chính thức từ khoảng 900 vào đầu năm.

Theo nhiều phương tiện truyền thông địa phương đưa tin, Tổng thống Bola Tinubu, hôm 20/2, đã thông báo rằng, Chính phủ liên bang có kế hoạch huy động ít nhất 10 tỷ USD để tăng cường thanh khoản ngoại hối và ổn định đồng naira.

Người biểu tình giương biểu ngữ trong cuộc biểu tình phản đối việc tăng giá và điều kiện sống khó khăn ở Ibadan vào ngày 19/2/2024. (Ảnh: CNBC)

Đồng tiền này đã giảm khoảng 70% kể từ tháng 5/2023 khi Tinubu nhậm chức, thừa hưởng một nền kinh tế đang gặp khó khăn và hứa hẹn một loạt cải cách nhằm ổn định con tàu.

Trong nỗ lực khắc phục nền kinh tế đang bị bao vây và thu hút đầu tư quốc tế, Tổng thống Tinubu đã đưa ra nhiều tỷ giá hối đoái và cho phép các lực lượng thị trường thiết lập tỷ giá hối đoái, khiến đồng tiền lao dốc. Vào tháng 1, cơ quan quản lý thị trường cũng đã thay đổi cách tính tỷ giá đóng cửa của đồng tiền, dẫn đến một sự mất giá khác trên thực tế.

Nhiều năm kiểm soát ngoại hối cũng đã khiến nhu cầu lớn về đô la Mỹ bị dồn nén vào thời điểm đầu tư ra nước ngoài và xuất khẩu dầu thô sụt giảm.

Pieter Scribante, nhà kinh tế chính trị cấp cao tại Oxford Economics, cho biết trong một báo cáo ngày 22/2: “Tỷ giá hối đoái suy yếu sẽ làm tăng lạm phát nhập khẩu, điều này sẽ làm trầm trọng thêm áp lực giá cả ở Nigeria”.

Đất nước này là nền kinh tế lớn nhất châu Phi và có dân số hơn 210 triệu người, nhưng phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu của dân số đang tăng nhanh.

Nhà kinh tế Scribante nói thêm: “Thu nhập khả dụng bị thu hẹp và áp lực chi phí sinh hoạt ngày càng trầm trọng sẽ vẫn là mối lo ngại trong suốt năm 2024, tiếp tục kìm hãm chi tiêu của người tiêu dùng và tăng trưởng của khu vực tư nhân ở Nigeria”.

Chi phí sinh hoạt tăng cao và khó khăn kinh tế đã dẫn đến các cuộc biểu tình

Lạm phát tiếp tục tăng cao, với chỉ số giá tiêu dùng toàn phần đạt 29,9% so với cùng kỳ vào tháng 1, mức cao nhất kể từ năm 1996. Sự gia tăng này được thúc đẩy bởi giá thực phẩm tăng liên tục, tăng 35,4% trong tháng trước so với năm trước.

Chi phí sinh hoạt tăng cao và khó khăn kinh tế đã thúc đẩy các cuộc biểu tình trên khắp đất nước vào cuối tuần qua. Đồng tiền sụt giá đã làm tăng thêm tác động tiêu cực từ các cuộc cải cách của Chính phủ như loại bỏ trợ cấp khí đốt, khiến giá khí đốt tăng gấp ba lần. Tổng thống Tinubu cho biết vào cuối tháng 7/2023, Chính phủ đã tiết kiệm được hơn 1 nghìn tỷ naira (666,4 triệu USD) từ việc loại bỏ các khoản trợ cấp và sẽ chuyển hướng sang đầu tư cơ sở hạ tầng.

Bên cạnh lạm phát tăng cao và đồng tiền lao dốc, Nigeria còn đang phải vật lộn với mức nợ chính phủ kỷ lục, tỷ lệ thất nghiệp cao, thiếu điện và sản lượng dầu mỏ - mặt hàng xuất khẩu chính của nước này - sụt giảm. Những áp lực kinh tế này còn được cộng thêm bởi bạo lực và tình trạng bất ổn ở nhiều vùng nông thôn.

Nhà kinh tế Scribante của Oxford Economics cho biết thêm: “Thanh khoản thị trường dư thừa, áp lực tỷ giá hối đoái, tình trạng thiếu lương thực và nhiên liệu đe dọa sự ổn định giá cả, trong khi nguy cơ lạm phát tăng ngoài tầm kiểm soát của Chính phủ... Nhu cầu nhập khẩu mạnh mẽ có thể buộc Ngân hàng Trung ương Nigeria (CBN) áp dụng lại các lệnh cấm nhập khẩu và hạn chế ngoại hối để giảm bớt gánh nặng cho cán cân thanh toán. Điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu sản phẩm trong nước và làm tăng thêm lạm phát”.

Theo Oxford Economics, lạm phát dự kiến sẽ đạt đỉnh điểm gần 33% so với cùng kỳ năm ngoái vào quý 2 năm 2024 và có thể duy trì ở mức cao hơn trong thời gian dài hơn do có vô số rủi ro kinh tế ở phía trước.

Ông Scribante nói: “Hơn nữa, lạm phát gia tăng và ‘thái độ diều hâu’ ngày càng gia tăng của CBN cho thấy lãi suất chính sách có thể được tăng lên trong quý này”. Lãi suất chính sách hiện đang ở mức 18,75%. Ông nói thêm: “Chúng tôi cho rằng cần phải tăng lãi suất nhiều hơn để ngăn chặn lạm phát gia tăng”.

Jason Tuvey, Phó Giám đốc bộ phận nghiên cứu về kinh tế thị trường mới nổi tại Capital Economics, cho rằng, CBN sẽ chọn biện pháp tăng lãi suất mạnh hơn nữa khi các nhà hoạch định chính sách gặp nhau vào ngày 26 và 27 tháng 2. Ông Tuvey cho biết: “Cuộc họp sẽ là một phép thử quan trọng để xem liệu sự thay đổi chính sách dưới thời Tổng thống Tinubu có thực sự lấy lại được động lực cho nền kinh tế hay không”.

Hà Mai