Ninh Bình: Nâng cao giá trị hạt muối phơi cát

Người dân xã Giao Bình, tỉnh Ninh Bình thu hoạch muối. (Ảnh: Công Luật/TTXVN)

Đứng trước bài toán duy trì, nâng cao giá trị cho nghề làm muối, tại tỉnh Ninh Bình đã hình thành liên kết sản xuất muối sạch, tạo ra nhiều sản phẩm từ muối biển có lợi cho sức khỏe. Các sản phẩm này đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu sang các nước, góp phần nâng cao thu nhập và đời sống cho diêm dân địa phương...

Duy trì nghề truyền thống

Ánh nắng của tiết đông hanh hao đủ làm cho nước biển bốc hơi nhanh, để lại trên từng ô nề bê tông những hạt muối trắng lấp lánh. Tranh thủ thời tiết nắng mạnh, diêm dân xã Giao Bình, tỉnh Ninh Bình đã tập trung ở cánh đồng muối Bạch Long để tranh thủ sản xuất muối.

Thoăn thoắt đôi tay trải cát ra nền đất, ông Lại Văn Tiến ở xã Giao Bình vừa làm vừa chia sẻ, để có được hạt muối, diêm dân trải qua rất nhiều công đoạn khác nhau. Đầu tiên là dẫn nước biển vào cho thẩm thấu lên nền cát, sau đó đưa cát vào các máng chạt lắng nước. Nước chảy vào thúng con rồi sang thúng cái, khi nước lắng trong thì đưa lên các ô nề để phơi nắng kết tinh.

Ngày nắng mạnh thì chỉ từ sáng đến chiều là có thể thu hoạch muối. Nhưng chỉ cần một cơn mưa bất chợt là công sức 2 - 3 ngày của bà con theo nước mưa chảy xuống sông, xuống biển.

Kết tinh từ vị mặn của biển và của cả mồ hôi, công sức của người dân, hạt muối Bạch Long mặn nhưng không gắt, thanh khiết tự nhiên. Do đó, thương lái dồn về đây mua muối khá đông. Do thời tiết năm nay không thuận lợi, nắng ít, mưa nhiều, sản lượng muối không cao song bù lại giá muối lại cao hơn mọi năm. Hiện tại, bà con đang bán trung bình khoảng 3.000 đồng/kg muối.

Người dân thu hoạch muối. (Ảnh: Công Luật/TTXVN)

Ông Tiến tính toán, mỗi ngày, nếu vào mùa hè, nắng nóng, cứ 360m2 ô nề (1 sào Bắc Bộ) sẽ thu được 2 phương muối (tương đương khoảng 50kg), còn mùa đông, mỗi sào được khoảng 1 phương muối. Như vậy, trừ chi phí, ngày công của bà con diêm dân dao động từ 50.000 - 100.000 đồng/ngày/sào muối.

Không chỉ vất vả mà giá muối còn lên xuống thất thường, người dân trong xã cũng không mặn mà với nghề. Đa số người trẻ đều đi làm công ty tại các khu công nghiệp, làm muối chỉ còn lại những người lớn tuổi bám trụ.

Cũng bởi thế, diện tích làm muối của xã ngày càng có xu hướng giảm xuống. Trước kia, xã Giao Bình được biết đến là vùng muối lớn nhất vùng với diện tích khoảng 230ha, nhưng nay, diện tích thực tế còn đang sản xuất chỉ còn khoảng 57ha.

Để duy trì nghề làm muối truyền thống, nâng cao giá trị sản xuất cho diêm dân, từ năm 2022, Hợp tác xã Dịch vụ diêm nghiệp, thủy sản và môi trường Bạch Long, xã Giao Bình đã liên kết với Công ty Cổ phần muối Nam Định sản xuất muối sạch chất lượng cao.

Theo đó, trên 1ha sản xuất muối, 12 hộ dân liên kết đã được tập huấn quy trình kỹ thuật sản xuất muối sạch đạt tiêu chuẩn xuất khẩu; được hỗ trợ đầu tư thiết bị, vật tư cải tạo chỉnh trang đồng muối áp dụng mô hình muối sạch phơi cát như: chuyển bể lọc ra giữa ruộng; cải tạo ô kết tinh bằng bê tông chịu mặn M200, hố chứa nước bằng composite, máy bơm nước…

Công ty cam kết thu mua muối sạch của người dân với mức giá cao hơn khoảng 30% so với giá muối thông thường. Trong 3 năm, công ty đã thu mua của người dân trên 100 tấn muối sạch.

Bà Trịnh Thị Hường, xóm Long Thành, xã Giao Bình cho biết, gia đình bà có 3 sào làm muối liên kết với công ty, đã được cán bộ hướng dẫn kỹ thuật làm muối sạch, hỗ trợ vật tư và thu mua toàn bộ sản phẩm với giá cao. Nhờ vậy thu nhập cũng tăng lên đáng kể, giúp người dân có động lực gắn bó với nghề truyền thống...

Đẩy mạnh chế biến, hướng đến xuất khẩu

Ninh Bình được xem là một trong những trung tâm chế biến các sản phẩm từ muối của miền Bắc. Từ nguồn nguyên liệu muối sạch phơi cát, nhiều công ty sản xuất thành công những sản phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, sản phẩm làm đẹp, sản phẩm hỗ trợ sức khỏe cho cộng đồng đã được người tiêu dùng đánh giá cao.

Xuất phát điểm là một doanh nghiệp thu mua muối nguyên liệu, những năm qua Công ty Cổ phần Muối và Thương mại Nam Định đã áp dụng các công nghệ tiên tiến, chuyển mình theo hướng sản xuất muối sạch theo tiêu chuẩn quốc tế.

Để có nguồn nguyên liệu ổn định, Công ty đã liên kết với trên 100 hộ dân các xã Giao Bình, Hải Quang (tỉnh Ninh Bình ) và xã Thái Thụy (tỉnh Hưng Yên) sản xuất muối sạch với diện tích 7ha. Ngoài diện tích liên kết, mỗi năm, công ty thu mua khoảng 10.000 tấn muối nguyên liệu để sản xuất các sản phẩm muối tinh chế.

Công ty chú trọng xây dựng thương hiệu muối sạch Nam Định dựa trên nguồn gốc địa phương, phát triển đa dạng các sản phẩm muối tinh, muối i-ốt, muối hạt sạch và đầu tư bao bì tiêu chuẩn quốc tế. Hiện tại, Công ty đã có 5 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao (Chương trình Mỗi xã Một sản phẩm).

Năm 2015, Công ty nghiên cứu và sản xuất thành công muối biển nhạt Royal. Đây là loại muối có hàm lượng Natri thấp hơn từ 27 - 30% so với muối thông thường, giàu hàm lượng muối Kali, giúp hỗ trợ tim mạch và cải thiện sức khỏe con người. Sản phẩm này đã được Công ty xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Bên cạnh đó, sản phẩm muối sạch NADISALT của công ty cũng được xuất khẩu thành công sang thị trường Nhật Bản.

Bà Trần Thị Bình, Giám đốc Công ty thông tin, hiện nay các sản phẩm muối tinh chế của đơn vị nhận được phản hồi rất tốt từ thị trường. Nhờ áp dụng công nghệ hiện đại và quy trình kiểm soát nghiêm ngặt, muối thành phẩm đảm bảo độ tinh khiết cao, đáp ứng được cả những tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường xuất khẩu. Đây chính là yếu tố giúp sản phẩm ngày càng được tin tưởng và lựa chọn nhiều hơn.

Theo bà Bình, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở việc duy trì nguồn nguyên liệu ổn định. Sản xuất muối vẫn phụ thuộc nhiều vào thời tiết, trong khi biến đổi khí hậu ngày càng khó lường, lực lượng lao động khan hiếm nên diện tích sản xuất ngày càng thu hẹp.

Ngoài ra, chi phí đầu tư cho công nghệ tinh chế hiện đại khá lớn, đây là áp lực không nhỏ đối với doanh nghiệp. “Để đáp ứng yêu cầu của các thị trường xuất khẩu, chúng tôi buộc phải liên tục nâng cấp dây chuyền, cải tiến quy trình và tăng cường kiểm soát chất lượng. Điều này đòi hỏi nguồn vốn lớn trong khi lợi nhuận của ngành muối truyền thống không cao,” bà Bình chia sẻ.

Toàn tỉnh Ninh Bình hiện có khoảng 105 ha diện tích sản xuất muối. Tỉnh có 15 doanh nghiệp chế biến được xây dựng tại các vùng có đất sản xuất muối tập trung của xã: Giao Bình, Hải Quang, Hải Tiến, Rạng Đông với công suất chế biến lên tới 100.000 tấn/năm; trong khi đó sản lượng muối sản xuất trong tỉnh mới đáp ứng được 20% (20.000 tấn/năm).

Thời gian qua, công tác xây dựng liên kết chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ muối được tỉnh quan tâm, đẩy mạnh. Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng được 3 chuỗi liên kết giá trị trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm muối, giúp kiểm soát tốt hơn chất lượng sản phẩm, nâng cao giá trị, thương hiệu sản phẩm.

Đặc biệt trong chuỗi liên kết đã sản xuất được sản phẩm muối sạch đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản với sản lượng xuất khẩu bình quân 50 tấn/năm.

Để đa dạng các sản phẩm về muối, quảng bá, giới thiệu kết nối tiêu thụ sản phẩm nâng cao năng lực cạnh tranh, tỉnh đã hướng dẫn hỗ trợ các cơ sở xây dựng tiêu chuẩn và công bố tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm cho 40 sản phẩm muối. Hiện đã có 14 sản phẩm/6 cơ sở được chứng nhận sản phẩm OCOP; trong đó 5 sản phẩm đạt 4 sao và 9 sản phẩm đạt 3 sao.

Nhằm giữ vững diện tích đất làm muối hiệu quả, tạo điều kiện thúc đẩy tích tụ, tập trung đất đai cho các tổ chức, cá nhân sản xuất muối tập trung và đầu tư ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, tỉnh Ninh Bình khuyến khích các cá nhân, doanh nghiệp đề xuất những dự án, đề tài nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ nhằm đa dạng hóa các sản phẩm từ muối đáp ứng nhu cầu dân sinh, nguyên liệu cho các ngành công nghiệp, từng bước xuất khẩu các sản phẩm muối biển có lợi thế cạnh tranh.

Cùng với đó, đề xuất giải pháp thực hiện các chính sách về đất đai, đầu tư, tín dụng, khoa học công nghệ liên quan đến lĩnh vực diêm nghiệp; đồng thời, mở cửa, kêu gọi, ưu tiên cho các thành phần kinh tế đầu tư phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ muối../.

(TTXVN/Vietnam+)