Ninh Bình tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế tôn vinh danh nhân Phạm Thận Duật

Bia ký bằng tiếng Hán và tiếng Việt tôn vinh cuộc đời danh nhân Phạm Thận Duật. Ảnh: Bích Thao

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Trần Song Tùng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Ninh Bình cho biết, tỉnh Ninh Bình sau sáp nhập có không gian phát triển rộng mở, với non sông cẩm tú và bề dày lịch sử - văn hóa kéo dài từ tiền sử đến ngày nay, với những anh hùng hào kiệt làm rạng danh non sông. Đó là các danh nhân như Đinh Tiên Hoàng Đế, Lê Đại Hành Hoàng đế, Lý triều Quốc sư Nguyễn Minh Không, Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, Phật Hoàng Trần Nhân Tông, Thái phó Trương Hán Siêu, Trạng nguyên Nguyễn Hiền, Trạng nguyên Lương Thế Vinh, Cố Tổng Bí thư Trường Chinh…

“Cách đây tròn 200 năm, khí thiêng sông núi Ninh Bình đã sinh ra danh nhân Phạm Thận Duật. Ông là một nhân vật lịch sử nổi bật, một nhà văn hóa tiêu biểu của thời đại ông sinh trưởng và cống hiến. Cốt cách tinh thần và tư tưởng, công tích và sự nghiệp tận hiến cho dân, cho nước của ông đã có ảnh hưởng vượt khỏi không gian và thời gian” - ông Trần Song Tùng khẳng định.

Tiến sĩ Phạm Đức Anh, Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Bích Thao

Danh nhân Phạm Thận Duật, tự Quan Thành, hiệu là Vọng Sơn, người làng Yên Mô Thượng, tổng Yên Mô, tỉnh Ninh Bình - nay thuộc xã Yên Mạc, tỉnh Ninh Bình. Ông sinh ngày 24-9-1825, là hậu duệ đời thứ 10 dòng họ Phạm Nhàn Ngu làng Yên Mô Thượng. Hơn 30 năm làm quan (từ năm 1851 đến năm 1885), Phạm Thận Duật đã có nhiều cống hiến cho triều đình, cho nhân dân và cho nền văn hóa Việt Nam.

Với bút danh Quan Thành, ông đã viết cuốn Hưng Hóa ký lược, một tác phẩm quan trọng về địa chí vùng Tây Bắc Việt Nam được cả giới nghiên cứu trong và ngoài nước đánh giá cao trên nhiều phương diện. Trong hơn hai năm đảm nhận chức Khâm sai Hà Đê sứ, chỉ huy việc trị thủy ở 6 tỉnh vùng tả ngạn sông Hồng, Phạm Thận Duật kiên trì với chủ trương đắp đê, những quan điểm và biện pháp trị thủy của ông có tính thực tiễn và hợp lý so với những quan điểm khác đương thời và còn nguyên giá trị đến ngày nay.

Khi đất nước đối diện với âm mưu xâm lược của thực dân Pháp, ông kiên quyết đứng về phía chủ chiến, cùng Tôn Thất Thuyết và một số quan lại trung thành đưa vua Hàm Nghi xuất bôn ra căn cứ sơn phòng Quảng Trị, rồi lên căn cứ Tân Sở, khởi thảo chiếu Cần Vương để vua Hàm Nghi phát động phong trào kháng chiến, kêu gọi sĩ phu cả nước đứng lên chống xâm lược.

Toàn cảnh khu lưu niệm danh nhân. Ảnh: Bích Thao

Các đại biểu dự hội thảo, bao gồm cả GS.TS Andrew Hardy (Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp) đã khẳng định vị thế quốc tế của danh nhân Phạm Thận Duật. Đó là, trong bối cảnh xã hội Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX đầy biến động, đặc biệt là với cuộc xâm lược của chủ nghĩa thực dân phương Tây, Phạm Thận Duật đã khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và tâm huyết của một bậc sĩ phu hết lòng vì dân, vì nước.

Phạm Thận Duật luôn hiện diện ở những thời điểm nóng bỏng nhất, luôn thể hiện bản lĩnh chính trị và quyết tâm bảo vệ Tổ quốc. Phạm Thận Duật là một nhà văn hóa, một học giả có đóng góp lớn trên nhiều lĩnh vực khác nhau như giáo dục, sử học, văn học, nhân học, ngôn ngữ học, Việt Nam học - như thuật ngữ ngày nay thường định nghĩa.

Trên phương diện ngoại giao, với trọng trách được giao làm Chánh sứ, ông sang Trung Hoa tìm kiếm sự hỗ trợ cho cuộc kháng chiến của triều đình và nhân dân Việt Nam chống cuộc xâm lược của thực dân Pháp. Với đất nước, danh nhân Phạm Thận Duật là tấm gương sáng về đạo đức và nhân cách cao đẹp, là mẫu mực của tài năng và tri thức, là sự kết hợp hiếm có giữa trách nhiệm và tình cảm trong công việc.

Tiến sĩ Phạm Đức Anh, Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển khẳng định, từ cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân như Phạm Thận Duật, phát huy truyền thống của cha ông, tỉnh Ninh Bình luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, chủ động, sáng tạo, phát huy tốt các tiềm năng, lợi thế, đạt nhiều thành tựu quan trọng, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực.

Nhận thức được tầm quan trọng của truyền thống lịch sử - văn hóa, tỉnh Ninh Bình luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác gìn giữ, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội. Tỉnh coi đây là nhiệm vụ quan trọng, một trong những động lực tạo nên bản sắc và sức mạnh nội sinh trong quá trình phát triển của tỉnh, nhất là trong bối cảnh không gian phát triển được mở rộng sau sáp nhập tỉnh.

Ngân Hạ