Ninh Thuận: Vùng đất TNT và BCD

Phan Thiết - Phan Rang là vùng đất khô cằn, ít mưa, lắm gió, nhiều nắng nhất Việt Nam và có thể cả ASEAN. Chẳng vậy mà thiên hạ lưu truyền “Gió như Phan, nắng như Rang”.

Đồi cát Mũi Dinh

Ngoài những điểm du lịch quen thuộc như vịnh Vĩnh Hy, đồi cát Nam Cương và đồi cát Mũi Dinh, Ninh Thuận, thủ phủ của dân tộc Chăm hiện nay còn có những bất ngờ, tóm gọn trong mấy chữ TNT và BCD.

TNT

Mọi người yên tâm, TNT không phải là chất nổ, cũng không phải là họ tên người nào. Đó là viết tắt ba loại cây đặc sản, không chỉ giúp những nông dân lam lũ thoát nghèo mà còn làm giàu. Đó là Tỏi, Nho và Táo.

Tỏi là cây thuốc gia vị đa năng phòng chống cảm cúm, giảm huyết áp, cải thiện chức năng xương khớp, giảm cholesteron, tăng tuần hoàn máu... Tỏi được ăn sống, làm gia vị chiên xào, làm tỏi chua, dưa tỏi, ngâm rượu, làm tỏi đen.

Do đặc điểm về khí hậu, thổ nhưỡng, vùng đất “Gió như Phan, nắng như Rang” đã tạo nên thương hiệu tỏi với hương vị độc đáo. Tỏi Phan Rang rất cay, thơm nồng, khó ăn sống. Các chất alliin, allicin, glucogen, fitonxit, vitamin, nguyên tố vi lượng đều cao hơn tỏi vùng khác.

Vịnh Vĩnh Hy

Dù không còn độc quyền như nhiều năm nước, nho Ninh Thuận vẫn chiếm diện tích áp đảo so với cả nước và xuất đi các tỉnh. Nghịch lý là thủ phủ nho không sản xuất rượu vang mà phải cậy nhờ Đà Lạt.

Do đặc trưng vùng đất, táo Ninh Thuận là loại táo ta, được gọi là táo xanh, táo gió. Gọi vậy để phân biệt với táo tây (ăn sống, trái lớn), táo mèo (ngâm rượu), táo tàu (nấu chè, hầm thịt). Vitamin C trong táo gió cao hơn cam quýt 7 - 10 lần.

Táo giàu vitamin, tăng sức đề kháng, chống oxy hóa, trầm cảm, mệt mỏi, dễ cáu gắt, mất ngủ, suy giảm trí nhớ... Cũng như nho, táo gió được chế biến thành hàng chục loại sản phẩm, từ sấy khô, làm mứt, làm mật, làm rượu thuốc.

BCD

BCD là Biển, Cừu và Dê. Do thời gian ít, sau khi cân nhắc, đo đếm, đoàn chọn hang Rái trong vườn quốc gia núi Chúa để trải nghiệm, dù Ninh Thuận còn nhiều điểm đến thú vị.

Gọi là hang Rái do trước đây có nhiều hang hốc nhỏ, nhà ở của rái cá. Đây là loài động vật có vú, ăn thịt, họ chồn, sống dưới nước, bơi lội cực giỏi. Địa danh này có cặp đôi báu vật thiên nhiên hoàn hảo. Đó là khối san hô cổ và ruộng đá muối.

Khối san hô rộng cả ngàn mét vuông, cao chừng 4m, hình thành cách đây hàng nghìn năm, được biển và núi đá bao quanh, với cảnh quan ấn tượng. Sát cạnh là khối đá phẳng, thấp, rộng hơn trăm mét vuông. Sóng biển ùa vào, nước ào lên, đổ xuống chung quanh như thác nhỏ viền quanh độc đáo. Dân gian gọi là ruộng muối vì xưa kia, thủy triều cách ngày, nước biển trên khối đá bị mặt trời đun, bốc hơi, đọng thành muối. Đây là nơi săn ảnh, chụp ảnh cưới và selfie cực chất.

Hang Rái

Cừu còn gọi là chiên, dê đồng, loài gia súc có vú, họ trâu bò, được con người thuần hóa sớm, chỉ sau chó, để nuôi lấy lông, thịt, sữa, mỡ và da. Ban đầu, người Chăm nuôi cừu để cúng tế trong các lễ hội truyền thống. Cừu nhanh chóng thích nghi và phát triển. Bộ lông dày điều hòa thân nhiệt, chống cả lạnh và nóng.

Dê họ hàng với cừu, có nơi được nuôi chung. Anh em nào cũng có những khác biệt. Cừu có bộ lông dày. Dê ăn tạp hơn, xơi luôn cả xương rồng, cây thân mộc và tham lam trong quan hệ giới tính. Sừng và râu dê đực dài hơn dê cái.

Đặc tính của dê là bầy đàn, ít bệnh nên chăn nuôi dễ hơn cừu. Cừu “hiền quá hóa ngu”, cứ thật thà cắm mặt giữa đồng ăn, lạc hồi nào không hay, đến chó con cũng sợ, cứ chạy lung tung. Chăn cừu phải lùa bầy, đi theo sau. Nuôi dê, sáng thả vào núi, chiều tự tìm về. Như con nhà nghèo, cừu và dê dễ nuôi, vốn ít, sinh sản nhanh và cho lợi nhuận khá.

Lông cừu làm quần áo ấm, khăn quàng cổ, thảm cao cấp. Thịt và sữa dê cừu là những món bổ dưỡng, nhiều vitamin chất sắt, có tác dụng tăng cường bản lĩnh đàn ông. Sữa làm yogurt, kẹo, rượu. Thịt chế biến hàng chục món như nhúng ngọc nữ, tái, nấu canh khoai môn, mặn, lagu, cà ri, nướng kiểu Chăm, kiểu Mộng Cổ, kiểu Pháp hay hấp sốt đậu… Canh Ayatanut là món ăn thương hiệu của người Chăm Ninh Thuận, hương vị thơm ngon.

Cừu Ninh Thuận

Qua Phan Rang, tôi cứ nhớ và tiếc hùi hụi cung đường sắt răng cưa Tháp Chàm - Đà Lạt và những đầu máy hơi nước, sản xuất ở Thụy Sĩ, sau 1975 chỉ còn duy nhất ở Việt Nam. Đường sắt đã bị tháo gỡ bán sắt vụn, đầu máy bán cho Thụy Sĩ rẻ hơn bèo, nay trở thành mỏ vàng du lịch của xứ sở đồng hồ.

Tiếc cho Vĩnh Hảo, có phần lép vế bởi các thương hiệu nước khoáng khác, cả nước tinh khiết mạo danh khoáng. Bởi Vĩnh Hảo là suối khoáng nóng đầu tiên được khai thác ở Việt Nam, vùng bán sơn địa, suối khoáng duy nhất có thể uống trực tiếp.

Đang ở Vĩnh Hy, đoàn nhận tin vui từ Phú Yên. Công ty A Stop chủ động điện báo tặng quà kích cầu, giảm giá 20% các dịch vụ ở trạm dừng A Stop, Quê Tôi Village Resort và khu du lịch sinh thái Nhất Tự Sơn. Cả ba đơn vị đều ở thị xã Sông Cầu, Phú Yên. Việc làm này thể hiện sự chia lửa với công ty lữ hành lẫn du khách mùa hoạn nạn Covid-19. Điều đáng nói là việc giảm giá sẽ được thực hiện ngay, vào tối mai, khi đoàn đến, dù các dịch vụ đã thanh toán trước tết.

Quá hay. Ước gì nơi nào cũng vậy, không cần chờ kêu gọi hay xin xỏ.

Xem thêm:

Kỳ 1: Nhật ký hàng trình du lịch mùa dịch Covid-19

Kỳ 2: Ba điểm kỳ thú ở Phan Thiết

Nguyễn Văn Mỹ, Chủ tịch Lửa Việt Tours