Nỗ lực chống thuốc lá điện tử ở loạt quốc gia trên thế giới

Singapore nâng khung xử lý lên chuẩn “chống ma túy”

Trong bài phát biểu mừng Quốc khánh tại trụ sở Trường Cao đẳng Giáo dục kỹ thuật (ITE College) ở Ang Mo Kio, tối 17/8, Thủ tướng Lawrence Wong khẳng định Singapore sẽ thôi đối xử với thuốc lá điện tử như một hành vi tương tự thuốc lá thông thường và chuyển sang “xử lý như một vấn đề ma túy”, kèm “các mức phạt nặng hơn”, bao gồm án tù cho người bán các loại thuốc lá điện tử có chứa chất độc hại, cùng cơ chế “giám sát bắt buộc và phục hồi” đối với người lệ thuộc. Song song đó, một chiến dịch tuyên truyền giáo dục quy mô lớn cũng sẽ được triển khai, bắt đầu từ các trường học, cơ sở giáo dục đại học và trong môi trường nghĩa vụ quân sự.

Chuyển động chính sách không dừng ở thông điệp. Ngày 25/7/2025, Bộ Y tế và Cơ quan Khoa học Y tế (HSA) thông báo kế hoạch xếp etomidate — hoạt chất bị phát hiện pha trong nhiều loại thuốc lá điện tử — vào nhóm ma túy loại C theo Luật Lạm dụng Ma túy. Người sử dụng thuốc lá điện tử có etomidate sẽ bị giám sát và phục hồi bắt buộc, người tái phạm có thể đối mặt án tù tối thiểu một năm; người bán, phân phối hoặc nhập loại thiết bị này có thể bị phạt tù đến 20 năm và đánh roi. Cùng lúc, chiến dịch “Bin the Vape” được triển khai để người dân tự nguyện giao nộp thiết bị và nhận hỗ trợ cai nghiện, không bị xử phạt khi tự giác.

Song hành với hướng xử lý theo luật ma túy, Singapore tiếp tục áp dụng chế tài hiện hành theo Luật Kiểm soát Quảng cáo và Bán Thuốc lá (TCASA): sở hữu, sử dụng hoặc mua thuốc lá điện tử bị phạt tiền tối đa 2.000 SGD (hơn 40 triệu đồng); nhập, phân phối, bán hoặc quảng cáo thuốc lá điện tử có thể bị phạt tiền đến 10.000 SGD (hơn 200 triệu đồng) và/hoặc tù đến 6 tháng cho lần đầu, tăng nặng ở lần tái phạm. Trong thông cáo ngày 14/8/2025, HSA cho biết đã khởi tố 5 trường hợp bán/nhập thuốc lá điện tử có etomidate và đang điều tra khoảng 65 vụ khác, phản ánh cường độ thực thi gia tăng rõ rệt.

Ấn Độ cấm gần như tuyệt đối theo đạo luật liên bang và hình sự hóa hành vi thương mại

Từ 18/9/2019, Ấn Độ thi hành Đạo luật Cấm Thuốc lá Điện tử (Sản xuất, Chế tạo, Nhập, Xuất, Vận chuyển, Bán, Phân phối, Lưu kho và Quảng cáo) — một đạo luật liên bang có phạm vi cấm gần như tuyệt đối mọi hoạt động thương mại liên quan đến thuốc lá điện tử.

Điều 4 quy định không ai được sản xuất, chế tạo, nhập, xuất, vận chuyển, bán, phân phối hoặc quảng cáo thuốc lá điện tử, kể cả linh kiện; Điều 5 cấm lưu kho và buộc tiêu hủy hàng tồn theo thủ tục.

Khung hình phạt được ghi rõ: vi phạm Điều 4 có thể bị tù đến 1 năm hoặc phạt đến 100.000 rupee (hơn 30 triệu đồng), hoặc cả hai; tái phạm có thể tù đến 3 năm và phạt đến 500.000 rupee (hơn 150 triệu đồng). Vi phạm Điều 5 (lưu kho) có thể tù đến 6 tháng hoặc phạt đến 50.000 rupee (hơn 15 triệu đồng), hoặc cả hai. Tính chất cognizable (loại tội mà cảnh sát được quyền bắt giữ không cần lệnh và tự mở điều tra không cần lệnh của thẩm phán) của hành vi theo luật hình sự Ấn Độ giúp cơ quan chức năng chủ động điều tra, khám xét, thu giữ ngay cả khi chưa có lệnh, gia tăng sức răn đe đối với chuỗi cung ứng ngầm.

Hong Kong cấm nhập, sản xuất, bán và tàng trữ thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, với khung phạt nặng

Từ 30/4/2022, Sắc lệnh Sức khỏe Cộng đồng (Sửa đổi) 2021 của Hong Kong (Trung Quốc) có hiệu lực, áp đặt lệnh cấm toàn diện đối với sản phẩm hút thay thế (ASPs), bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng và thuốc lá thảo mộc.

Không ai được nhập, quảng bá, sản xuất, bán hoặc tàng trữ các sản phẩm này; việc sử dụng hoặc mang thiết bị đã kích hoạt cũng bị cấm tại mọi khu vực cấm hút thuốc theo luật.

Khung chế tài rất rõ ràng trên cổng thông tin của Cơ quan Kiểm soát Thuốc lá và Rượu (TACO): hành vi nhập ASPs có thể bị phạt tới 500.000 HKD (gần 1,7 tỷ đồng) và tù 2 năm theo thủ tục rút gọn, hoặc phạt tới 2.000.000 HKD (gần 6,8 tỷ đồng) và tù 7 năm nếu bị truy tố theo thủ tục trọng tội; sản xuất, bán, tàng trữ vì mục đích thương mại hoặc sử dụng cho quảng bá có thể phạt 50.000 HKD (gần 170 triệu đồng) và tù 6 tháng; dùng ASP trong khu vực cấm hút có thể bị phạt cố định 1.500 HKD (hơn 5 triệu đồng). Việc quy định tỉ mỉ hành vi bị cấm cùng khung phạt phân tầng giúp Hong Kong "bịt kín lỗ hổng" từ nhập khẩu đến tiêu thụ.

Brazil duy trì lệnh cấm toàn diện

Brazil là một trong những quốc gia đầu tiên cấm thương mại hóa, nhập khẩu và quảng cáo mọi thiết bị điện tử tạo khói (DEF) từ năm 2009.

Đến tháng 4/2024, cơ quan quản lý dược phẩm ANVISA thông qua Nghị quyết RDC số 855/2024, cập nhật và mở rộng lệnh cấm: chế tạo, nhập khẩu, thương mại, phân phối, lưu kho, vận chuyển và quảng cáo DEF đều bị cấm, đồng thời nhấn mạnh lệnh cấm sử dụng mọi thiết bị hút ở không gian kín tập thể theo Luật Liên bang 9.294/1996.

ANVISA cũng khẳng định mọi hình thức nhập khẩu, kể cả mang theo người khi nhập cảnh, đều không được phép.

Cách tiếp cận của Brazil thiên về phòng ngừa cấp hệ thống, khóa toàn bộ hoạt động thương mại và truyền thông của sản phẩm để ngăn thị trường hình thành, đồng thời dựa vào khung cấm hút nơi công cộng vốn đã có từ trước để hạn chế sử dụng.

Tháng 5/2025, ANVISA còn được Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận nỗ lực duy trì lệnh cấm, cho thấy sự nhất quán trong chính sách bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tựu trung, các nước và vùng lãnh thổ đi đầu chống thuốc lá điện tử đang siết chặt quy định bài trừ sản phẩm này bằng những biện pháp mạnh. Mục tiêu chung là cắt nguồn cung, giảm sức hấp dẫn với giới trẻ và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Dù cách làm khác nhau nhưng họ gặp nhau ở điểm: Thực thi nghiêm quy định cấm với chế tài đủ sức răn đe.

Việt Vũ