Nỗ lực đưa các dự án trọng điểm 'về đích'

Theo báo cáo tổng hợp của ngành chức năng, kết quả giải ngân vốn đầu tư công của Lào Cai cho thấy sự nỗ lực vượt bậc. Đến hết ngày 20/10, tỷ lệ giải ngân chung toàn tỉnh đạt 47,9% kế hoạch (7.604/15.119 tỷ đồng). Đáng chú ý, đối với kế hoạch vốn do Thủ tướng Chính phủ giao, tỉnh giải ngân đạt 81% và đứng thứ 4/34 tỉnh, thành trong cả nước.

Tuy nhiên, áp lực "nước rút" trở nên rõ nét hơn khi nhìn vào số liệu chi tiết của 48 dự án trọng điểm.

Tính đến hết ngày 30/9, tổng kế hoạch vốn 2025 cho 48 dự án này (3.890 tỷ đồng) mới giải ngân được 1.434 tỷ đồng, đạt 37% kế hoạch. Áp lực không chỉ đến từ con số mà còn từ tình trạng chậm tiến độ ở nhiều dự án mang tính chiến lược.

Cụ thể, đến cuối tháng 10, các dự án có tỷ lệ giải ngân rất thấp, như Dự án giải phóng mặt bằng (GPMB) xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đoạn Yên Bái (cũ) mới đạt 11,9% kế hoạch vốn (11,9/100 tỷ đồng) và đoạn Lào Cai (cũ) mới giải ngân 29,2% (146/500 tỷ đồng); đường kết nối Mường La (IC15) cũng chỉ đạt 17,6% (106,6/606,8 tỷ đồng).

Với 11/48 dự án trọng điểm chưa khởi công, khối lượng công việc và số vốn cần giải ngân trong quý IV là rất lớn.

Quá trình triển khai các dự án trọng điểm tại Lào Cai đang gặp phải 3 nhóm rào cản chính, mang tính đặc thù và phức tạp khiến hành trình "về đích" không bằng phẳng.

Công tác GPMB được xác định là "điểm nghẽn" lớn nhất. Khó khăn không chỉ ở việc xác minh nguồn gốc đất phức tạp tại khu vực đô thị hay vùng sâu, mà còn ở các khu công nghiệp.

Điển hình như đối với Dự án đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, công tác GPMB tại Khu Công nghiệp Đông Phố Mới gặp rất nhiều khó khăn khi phải di dời toàn bộ nhà máy quy mô lớn, bao gồm cả dây chuyền sản xuất, hệ thống máy móc, trạm biến áp và kho đông lạnh đang hoạt động.

Bên cạnh đó, yếu tố địa hình, thời tiết khắc nghiệt, đặc thù địa chất "không ổn định", hiểm trở của Lào Cai cũng là thách thức lớn. Cơn bão số 3 (năm 2024), đặc biệt là hoàn lưu bão số 10, 11 trong năm 2025 đã gây sụt sạt, hư hỏng nhiều công trình. Ghi nhận tại Dự án nâng cấp Quốc lộ 279, hoàn lưu bão đã gây ra hàng chục điểm sạt lở lớn - nhỏ, buộc đơn vị thi công phải tạm dừng thi công để khắc phục, làm gián đoạn tiến độ.

Ngoài ra, vấn đề về giá và nguồn cung vật liệu xây dựng là một rào cản khác. Biến động mạnh của giá thép, xi măng, nhựa đường và đặc biệt là xăng, dầu đã ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí thi công.

Nhiều dự án đường bộ bị chậm nghiệm thu thanh toán do vướng mắc đơn giá, các dự án cầu (Phú Thịnh, Bản Phiệt) phải đề xuất điều chỉnh dự toán do giá thép "vượt khung". Tình trạng khan hiếm nguồn cung vật liệu thông thường như cát, đá cũng khiến một số dự án phải tạm dừng.

Những "điểm nghẽn" này được thể hiện rõ trong báo cáo của các đơn vị liên quan. Đơn cử như tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng số 1 - đơn vị đang quản lý 19 dự án trọng điểm với tổng nguồn vốn 2025 lên đến 2.144 tỷ đồng, tỷ lệ giải ngân 10 tháng mới đạt 48,1%. Các dự án lớn do đơn vị triển khai như Đường kết nối Mường La (Sơn La) với cao tốc Nội Bài - Lào Cai (IC15) hay Dự án GPMB tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đều đang đối mặt với vướng mắc trong GPMB và tác động nặng nề từ các cơn bão vừa qua.

Đối mặt với những thách thức mang tính hệ thống, Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Đảng ủy và UBND tỉnh Lào Cai đã thể hiện sự chỉ đạo quyết liệt, đưa ra các giải pháp kịp thời, "trúng và đúng" cho từng vấn đề.

Với "điểm nghẽn" GPMB tại Dự án đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, tỉnh đã có động thái mang tính đột phá: Chủ động ứng trước 590 tỷ đồng từ ngân sách địa phương cho công tác GPMB. Đây là bước đi chiến lược, để phá vỡ thế bế tắc trong khi chờ vốn Trung ương và hướng dẫn của các bộ, ngành liên quan, đảm bảo dự án trọng điểm quốc gia này có thể khởi công đúng hẹn.

Đối với các dự án bị chậm tiến độ do thời tiết như Quốc lộ 279, chỉ đạo của tỉnh đã được các nhà thầu hiện thực hóa bằng hành động. Để bù lại thời gian bị gián đoạn do mưa lũ, các đơn vị thi công đã huy động tối đa nhân lực, máy móc, tổ chức thi công "3 ca, 4 kíp", với quyết tâm hoàn thành dự án trước ngày 31/12/2025.

Với Dự án Cảng hàng không Sa Pa - dự án chiến lược, lãnh đạo tỉnh đang tích cực phối hợp với các bộ, ngành và chủ động "tìm kiếm, mời gọi các đơn vị có kinh nghiệm" tham gia nghiên cứu, đẩy nhanh việc lựa chọn nhà đầu tư, quyết tâm khởi công dự án ngay trong quý IV năm 2025.

Song song đó, hàng loạt giải pháp đồng bộ khác cũng đang được triển khai, như: rà soát điều chỉnh vốn từ các dự án giải ngân chậm sang dự án có tiến độ tốt và đang thiếu vốn; đẩy nhanh công tác nghiệm thu, thanh toán để duy trì dòng tiền cho nhà thầu; chỉ đạo các địa phương rà soát, đáp ứng tối đa nhu cầu vật liệu xây dựng thông thường.

"Cuộc đua" giải ngân vốn đầu tư công tại Lào Cai đang ở chặng nước rút. Bằng sự chỉ đạo quyết liệt và các giải pháp linh hoạt, Lào Cai đang thể hiện quyết tâm chính trị cao độ để "về đích", tạo nền tảng và động lực phát triển vững chắc cho giai đoạn tiếp theo.

Hà Hùng Cường