Nỗ lực tìm đồng thuận trong sự khác biệt

Tới thời điểm này, có thể khẳng định Hội nghị đã thành công với việc các nhà lãnh đạo thông qua Tuyên bố New Delhi từ sớm với nhiều kết quả chưa từng có.

100% đồng thuận

Điểm đáng chú ý nhất của Tuyên bố New Delhi là tất cả 83 đoạn của văn bản này đã được nhất trí thông qua với sự đồng thuận 100% của tất cả 21 quốc gia thành viên. Ngoài ra, bản Tuyên bố cũng được cho là tham vọng nhất, với 112 kết quả bao gồm cả kết quả và các tài liệu đính kèm, nhiều hơn hai lần rưỡi so với bất kỳ Hội nghị Thượng đỉnh G20 nào trước đó. Tuyên bố dày 37 trang này tập trung chủ yếu vào các vấn đề về khí hậu, phát triển bền vững và giữ quan điểm trung lập khi đề cập đến cuộc xung đột Ukraine.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi trao búa Chủ tịch G20 cho Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva. Nguồn: PTI

Liên quan đến vấn đề khí hậu, Tuyên bố kêu gọi "thực hiện đầy đủ và hiệu quả Thỏa thuận Paris cũng như mục tiêu về nhiệt độ của nó". Văn bản này nêu rõ, việc đạt được mục tiêu hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức cao hơn hai độ so với mức tiền công nghiệp sẽ đòi hỏi "những hành động có ý nghĩa và hiệu quả", bao gồm thuế carbon cao hơn, chấm dứt trợ cấp nhiên liệu hóa thạch và loại bỏ dần năng lượng than.

Tuy nhiên, việc đạt được những mục tiêu này sẽ là một công việc tốn kém. Tuyên bố lưu ý rằng, các nước đang phát triển sẽ cần tới 5,9 nghìn tỷ USD vào năm 2030, trong khi toàn thế giới sẽ cần 4 nghìn tỷ USD mỗi năm vào năm 2030 để giảm lượng khí thải carbon xuống mức 0 vào năm 2050.

Về phát triển, tăng trưởng bền vững, Tuyên bố New Delhi kêu gọi tái định hình các thể chế tài chính toàn cầu để "thúc đẩy tăng trưởng, giảm bất bình đẳng và duy trì sự ổn định tài chính và kinh tế vĩ mô". Tuyên bố cho rằng các nước đang phát triển nên cơ cấu lại các khoản nợ của mình trong một số trường hợp và các quốc gia này nên được tiếp cận với một "hệ thống thương mại đa phương không phân biệt đối xử, công bằng, cởi mở, toàn diện, bền vững và minh bạch". Tài liệu cũng kêu gọi tăng cường nghiên cứu về "các loại ngũ cốc giàu dinh dưỡng và chống chịu được khí hậu" cũng như tăng cường sản xuất phân bón trên toàn cầu để chống lại tình trạng thiếu lương thực.

Liên quan đến cuộc xung đột Ukraine, Tuyên bố nêu rõ: "Chúng tôi kêu gọi tất cả các quốc gia duy trì các nguyên tắc của luật pháp quốc tế bao gồm chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, luật nhân đạo quốc tế và hệ thống đa phương nhằm bảo vệ hòa bình và ổn định". Theo giới chuyên gia, Tuyên bố này khó có thể đứng về một phía rõ ràng trong cuộc xung đột ở Ukraine, do cả những bất đồng giữa các thành viên và lập trường trung lập của nước chủ nhà Ấn Độ về vấn đề.

Với việc các đoạn cuối cùng về Ukraine sẽ được hoàn thiện, Tuyên bố nêu rõ rằng, tất cả các quốc gia "phải kiềm chế đe dọa hoặc sử dụng vũ lực để tìm cách chiếm đoạt lãnh thổ chống lại sự toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền hoặc độc lập chính trị của bất kỳ quốc gia nào", đồng thời nói thêm rằng "việc sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân là không thể chấp nhận được". Với việc Nga và Ukraine đều tấn công lãnh thổ mà bên kia tuyên bố chủ quyền, cách diễn đạt này đưa ra một sự thỏa hiệp về mặt kỹ thuật mà đại diện của Nga, Ngoại trưởng Sergey Lavrov và những người đồng cấp phương Tây đều có thể chấp nhận.

Mặc dù lưu ý rằng "G20 không phải là nền tảng để giải quyết các vấn đề địa chính trị và an ninh", Tuyên bố vẫn kêu gọi khôi phục Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen mà Nga đã rút khỏi vào tháng 7 với lý do là Mỹ và EU không giữ cam kết về tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu các sản phẩm lương thực và phân bón của Nga. Tuyên bố kêu gọi rõ ràng "việc cung cấp ngũ cốc, thực phẩm và phân bón/vật tư đầu vào không bị cản trở" từ cả Nga và Ukraine.

Tuyên bố New Delhi cũng kêu gọi cải cách tại Liên hợp quốc (LHQ), nhấn mạnh rằng Liên hợp quốc phải "có trách nhiệm với toàn bộ thành viên, trung thành với các mục đích thành lập và các nguyên tắc trong Hiến chương LHQ và thích nghi để thực hiện nhiệm vụ của mình". Đặc biệt, Ấn Độ đã nhiều lần kêu gọi có một ghế thường trực trong Hội đồng Bảo an LHQ và mong có thêm nhiều nước đang phát triển có ghế trong cơ quan này. Tuyên bố kêu gọi "một chủ nghĩa đa phương toàn diện hơn và được tiếp thêm sinh lực" để "làm cho việc quản trị toàn cầu trở nên mang tính đại diện hơn".

Một điểm đáng chú ý khác của Tuyên bố New Delhi là sự ra mắt của Liên minh Nhiên liệu Sinh học Toàn cầu do Chính phủ Ấn Độ khởi xướng. Thủ tướng Narendra Modi cho biết đây là bước ngoặt trong nỗ lực hướng tới sự bền vững và năng lượng sạch của nước này. Liên minh Nhiên liệu Sinh học Toàn cầu được ra mắt tại New Delhi với sự có mặt của Tổng thống Mỹ Joe Biden, Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula Da Silva, Tổng thống Argentina Alberto Fernández và Thủ tướng Italy Giorgia Meloni.

Liên minh này sẽ nhằm mục đích tạo điều kiện hợp tác và tăng cường sử dụng nhiên liệu sinh học bền vững, bao gồm cả trong lĩnh vực giao thông vận tải. Nó sẽ tập trung vào việc củng cố thị trường, tạo thuận lợi cho mua bán nhiên liệu sinh học toàn cầu, phát triển các bài học về chính sách cụ thể và cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các chương trình nhiên liệu sinh học quốc gia trên toàn thế giới.

Một điểm nhấn khác của Tuyên bố New Delhi là việc thông báo ra mắt hành lang kết nối đường sắt và vận tải Ấn Độ-Trung Đông-châu Âu của Ấn Độ, Mỹ, Saudi Arabia và Liên minh châu Âu. Hành lang kinh tế Ấn Độ-Trung Đông-Châu Âu (IMEE EC) sẽ khuyến khích và tạo động lực cho phát triển kinh tế thông qua tăng cường kết nối và hội nhập kinh tế giữa châu Á, Tây Á/Trung Đông và châu Âu.

Hành lang sẽ bao gồm hai tuyến riêng biệt gồm Hành lang phía Đông nối Ấn Độ với Tây Á/Trung Đông và Hành lang phía Bắc nối Tây Á/Trung Đông với châu Âu. Ngoài ra, G20 còn đạt được các đồng thuận về cải cách các thể chế tài chính toàn cầu, quản lý các tài sản tiền số, giải pháp cho vấn đề nợ quốc gia, chống khủng bố…

Vị thế mới của Liên minh châu Phi

Việc G20 kết nạp Liên minh châu Phi (AU) làm thành viên thường trực tại hội nghị năm nay báo hiệu sự trỗi dậy của một lục địa có dân số trẻ 1,3 tỷ người, dự kiến tăng gấp đôi vào năm 2050 và chiếm 1/4 dân số hành tinh. Từ lâu, 55 quốc gia thành viên của AU, bao gồm cả Tây Sahara, luôn mong muốn thúc đẩy các vai trò nổi bật hơn của khối trong các cơ quan toàn cầu, bao gồm cả Hội đồng Bảo an LHQ. Họ cũng muốn cải cách hệ thống tài chính toàn cầu khi Ngân hàng Thế giới (WB) và các tổ chức khác đang buộc các nước châu Phi phải trả nhiều tiền hơn các nước khác để vay tiền, khiến nợ nần của họ ngày càng nghiêm trọng hơn.

Việc trao tư cách thành viên của AU trong G20 là một bước công nhận lục địa này là một cường quốc toàn cầu. Với vị thế mới, AU có thể đại diện cho một lục địa có khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới. Châu lục này cũng vô cùng giàu tài nguyên mà thế giới cần để chống lại biến đổi khí hậu. Tại Hội nghị Thượng đỉnh về khí hậu châu Phi đầu tiên vừa diễn ra trong tuần qua, Tổng thống Kenya William Ruto cho biết nếu tính đến tài sản tự nhiên của châu Phi thì lục địa này vô cùng giàu có. Cuộc họp ở Nairobi đã kết thúc với lời kêu gọi các tổ chức tài chính toàn cầu đối xử công bằng hơn, cung cấp 100 tỷ USD mỗi năm như đã hứa từ lâu cho các nước giàu để tài trợ khí hậu cho các quốc gia đang phát triển và thuế toàn cầu đối với nhiên liệu hóa thạch.

Tuy nhiên, AU đang phải đối mặt với nhiều thách thức và cũng rất khó có thể vượt qua những thách thức đó để trở thành một người chơi có tiếng nói hơn trên đấu trường toàn cầu. Tìm được quan điểm chung giữa các quốc gia thành viên AU, từ các cường quốc kinh tế Nigeria và Ethiopia cho đến một số quốc gia nghèo nhất thế giới, là một trong những thách thức nổi cộm. Bên cạnh đó, bản thân AU cũng luôn bị các nước bên ngoài thúc giục phải mạnh mẽ hơn trong việc ứng phó với các cuộc đảo chính và các cuộc khủng hoảng khác.

Chức chủ tịch luân phiên của cơ quan, thay đổi hàng năm, cũng cản trở sự nhất quán. Theo ông Ibrahim Assane Mayaki, cựu Thủ tướng Niger, và Daouda Sembene, cựu Giám đốc điều hành của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, châu Phi sẽ cần phải có tiếng nói chung nếu muốn ảnh hưởng đến việc ra quyết định của G20.

Khổng Hà (tổng hợp)