Nỗ lực vực dậy kinh tế Nhật Bản: Bài học từ lịch sử

Cảng hàng hóa tại Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Theo bài viết, có rất ít nhà quan sát ngạc nhiên hay lo lắng khi Đức vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào đầu năm nay. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã dự đoán sự thay đổi này vào tháng 10 năm ngoái và cho rằng Nhật Bản sẽ còn tụt hạng hơn nữa khi Ấn Độ sẽ chiếm vị trí thứ 4 của bảng xếp hạng vào năm 2025.

Các nhà kinh tế học nhìn chung cho rằng, sự thay đổi này là do biến động tỷ giá hối đoái giữa đồng yen và đồng euro. Một số người nhận thấy có những động lực sâu xa hơn: dân số già hóa, tài nguyên thiên nhiên hạn chế và sự cạnh tranh ngày càng tăng đối với hàng xuất khẩu của Nhật Bản. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng sự thay đổi thứ hạng xác nhận lập luận về “Đỉnh cao Nhật Bản”: Thế giới đang chứng kiến đỉnh cao sức mạnh của Nhật Bản và sẽ trên đà đi xuống trong tương lai.

Học giả nổi tiếng nghiên cứu về vai trò quốc tế của Nhật Bản Akihiko Tanaka, người đang giữ chức Chủ tịch Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) lần thứ 2 không đồng tình với quan điểm này. Lưu ý đến sự sụt giảm thứ hạng, ông nhấn mạnh rằng “những tuyên bố như vậy về sự suy giảm của Nhật Bản không phản ánh thực tế của thế giới ngày nay và quan hệ quốc tế”.

Viết trên tờ Yomiuri Shimbun, ông Tanaka kết luận rằng “so với thời kỳ tiền bong bóng kinh tế, sự hiện diện quốc tế của Nhật Bản đã tăng lên đáng kể”. Ông ghi nhận chính sách đối ngoại của thời kỳ cựu Thủ tướng Shinzo Abe đã mang lại những thắng lợi như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), khái niệm “dữ liệu lưu thông tự do với sự tin cậy” đã trở thành nguyên tắc chỉ đạo cho quản trị dữ liệu toàn cầu và các sáng kiến của Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) trong các lĩnh vực như y tế công cộng đã cứu sống hàng triệu người... Đó là những bằng chứng cho thấy Nhật Bản dù bị đánh giá thấp trên trường quốc tế nhưng vẫn giữ được quyền lực và ảnh hưởng đáng kể.

Tuy nhiên, rõ ràng là nhiều người khác đồng ý với quan điểm “Đỉnh cao Nhật Bản”, cho rằng quốc gia này đã đạt tới đỉnh cao và trong tương lai sẽ trên đà đi xuống.

Một đại lộ ở Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: AFP/TTXVN

JIIA đã phác thảo một danh sách các chủ đề hóc búa mà họ sẽ nghiên cứu. Chính sách an ninh của Nhật Bản, rủi ro địa chính trị, Mỹ, Trung Quốc, và không gian mạng đều là một phần của ngoại giao và an ninh quốc gia. Năng lượng, môi trường, thực phẩm, nguồn nhân lực, sức cạnh tranh kinh tế, công nghiệp, xã hội số, khoa học-công nghệ, an ninh kinh tế, tài chính đều là các yếu tố của “quyền lực quốc gia”.

Yếu tố “quản trị” bao gồm các cấu trúc quản trị, chính quyền quốc gia và địa phương, hành chính, di dời những chức năng thủ đô, sửa đổi hiến pháp... JIIA nói thêm rằng các nhà nghiên cứu “cũng sẽ đào sâu vào những lĩnh vực quan trọng mới khi cần thiết, sao cho phù hợp với hoàn cảnh thay đổi”. Và các chiến lược phải đặt ra thứ tự ưu tiên cho việc đầu tư nguồn lực hạn chế.

Xuân Giao (P/v TTXVN tại Tokyo)