Nỗ lực xây dựng nền ngoại giao số hiện đại

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Anh Tuấn.

Phóng viên: Xin Thứ trưởng cho biết công tác chuyển đổi số trong ngành Ngoại giao thời gian qua diễn ra như thế nào, đặc biệt sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia?

Thứ trưởng Lê Anh Tuấn: Chuyển đổi số đã không còn là một khái niệm mới, xu thế mới, mà đã trở thành một thực tế, đòi hỏi tất yếu trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống, trong đó có lĩnh vực đối ngoại. Từ đầu năm 2025, với sự vào cuộc, chỉ đạo mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị từ cấp cao nhất, thể hiện qua Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, công tác chuyển đổi số đã được Đảng đặt lên ưu tiên rất cao với hàng loạt nhiệm vụ cần phải triển khai trong thời gian ngắn.

Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã khẳng định: “Chuyển đổi số không đơn thuần là việc ứng dụng công nghệ số vào các hoạt động kinh tế - xã hội, mà còn là quá trình xác lập một phương thức sản xuất mới tiên tiến, hiện đại - “phương thức sản xuất số”, trong đó đặc trưng của lực lượng sản xuất là sự kết hợp hài hòa giữa con người và trí tuệ nhân tạo; dữ liệu trở thành một tài nguyên, trở thành tư liệu sản xuất quan trọng; đồng thời quan hệ sản xuất cũng có những biến đổi sâu sắc, đặc biệt là trong hình thức sở hữu và phân phối tư liệu sản xuất số”.

Bộ Ngoại giao là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về đối ngoại đã sớm xác định chuyển đổi số là nhiệm vụ trọng tâm để hiện đại hóa tổ chức, đổi mới phương thức vận hành, phục vụ tốt hơn các nhiệm vụ đối ngoại trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng, toàn diện. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của tập thể ban lãnh đạo, trực tiếp là Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn, Bộ Ngoại giao đã tập trung xây dựng các kế hoạch, giải pháp để triển khai các nhiệm vụ cấp bách về công nghệ thông tin, chuyển đổi số. Mục tiêu cao nhất và cuối cùng là để nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Bộ Ngoại giao, hướng tới việc phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn.

Với tinh thần chỉ đạo sát sao, công tác triển khai khẩn trương, các đơn vị trong bộ, cùng đội ngũ cán bộ, công chức làm về công nghệ thông tin, chuyển đổi số đã dốc toàn tâm, toàn lực để thực hiện nhiệm vụ. Đến nay, Bộ đã đạt được một số kết quả tích cực, nhất là trong xây dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số, cải cách hành chính và phát triển cơ sở dữ liệu.

Cụ thể, 100% thủ tục hành chính được đưa lên Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính cấp bộ, kết nối hệ thống này với cấp quốc gia. Bộ Ngoại giao cũng đã ban hành Kế hoạch hưởng ứng Phong trào “Bình dân học vụ số” trong ngành Ngoại giao; triển khai đào tạo, tập huấn các phần mềm, nền tảng số mới sắp đưa vào sử dụng thuộc dự án xây dựng Chính phủ điện tử của bộ.

Bộ Ngoại giao cũng chính thức đưa vào sử dụng triển khai ba nền tảng chuyển đổi số quan trọng nhất phục vụ chỉ đạo điều hành, liên thông chia sẻ dữ liệu và phục vụ cải cách hành chính đó là: Cổng thông tin điện tử của Bộ Ngoại giao, cung cấp thông tin về đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng, Nhà nước, hoạt động của lãnh đạo bộ, là kênh thông tin chính thống giúp tăng cường giao tiếp hai chiều giữa bộ với người dân, tổ chức trong và ngoài nước cũng như kết nối cung cấp các dịch vụ công trực tuyến; Hệ thống quản lý văn bản và điều hành trực tuyến, trung tâm của quá trình số hóa hoạt động nội bộ của bộ; Nền tảng chia sẻ tích hợp dữ liệu Bộ Ngoại giao, đảm bảo kết nối thông suốt, liên thông dữ liệu đa chiều cho Bộ.

Việc triển khai đồng loạt ba nền tảng số không chỉ đánh dấu bước tiến quan trọng trong hiện đại hóa hạ tầng công nghệ thông tin của Bộ Ngoại giao, mà còn thể hiện rõ cam kết thực hiện Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 03/NQ-CP của Chính phủ về đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia.

Đặc biệt, Bộ Ngoại giao là một trong những cơ quan đi đầu trong phát huy truyền thông mạng xã hội với công tác thông tin tuyên truyền đối ngoại. Từ năm 2015, Bộ Ngoại giao đã tiến hành khởi tạo và sử dụng mạng xã hội trong thông tin tuyên truyền và đến nay, đang vận hành các tài khoản trên các nền tảng phổ biến nhất như Facebook (bằng tiếng Việt), Twitter (nay là X, bằng tiếng Anh), góp phần lan tỏa thông tin tiếp cận được nhiều nhóm đối tượng hơn, ở nhiều địa bàn hơn.

Phóng viên: Lấy cảm hứng từ phong trào “Bình dân học vụ số” do Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi xướng năm 1945 nhằm nâng cao dân trí, phong trào “Bình dân học vụ số” mang trong mình sứ mệnh mới: Phổ cập kỹ năng số, giúp mọi người có thể tiếp cận, sử dụng và làm chủ công nghệ một cách hiệu quả. Xin Thứ trưởng cho biết phong trào này được triển khai như thế nào ở Bộ Ngoại giao?

Thứ trưởng Lê Anh Tuấn: Phong trào “Bình dân học vụ số”. Một phong trào có ý nghĩa chính trị đặc biệt quan trọng, thiết thực, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng và Chính phủ nhằm cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Hưởng ứng và thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về học tập suốt đời và triển khai phong trào “Bình dân học vụ số”, Bộ Ngoại giao nhận thức rằng, việc nâng cao năng lực số, kiến thức số và kỹ năng số để đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa nền ngoại giao là một nhiệm vụ khách quan, là lựa chọn chiến lược, được ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn hiện nay.

Chắc hẳn trong mỗi chúng ta đều nhớ về Phong trào Bình dân học vụ năm xưa, là một dấu son trong lịch sử dân tộc, góp phần xóa nạn mù chữ, nâng cao dân trí, tạo nền tảng cho sự phát triển đất nước. Ngày nay, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra sâu rộng, yêu cầu mới đặt ra cho tất cả các cán bộ ngoại giao là phải được phổ cập kiến thức số, có hiểu biết và năng lực ứng dụng các công nghệ tiên tiến như làm việc trên không gian mạng, trí tuệ nhân tạo, khai thác dữ liệu số… nhằm phục vụ tốt hơn công tác đối ngoại.

Trong bối cảnh đó, việc mọi cán bộ ngoại giao phải tự nâng cao năng lực số không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu cấp thiết, mang tính sống còn. Mỗi cán bộ ngoại giao phải là một “công chức số” thành thạo, một “sứ giả số” hiệu quả, góp phần đưa hình ảnh ngoại giao Việt Nam đến với thế giới sao cho năng động, chuyên nghiệp nhất.

Phong trào “Bình dân học vụ số” cũng là một bước đi cụ thể, thiết thực trong tiến trình triển khai Chiến lược xây dựng và phát triển ngành Ngoại giao đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nhằm xây dựng một ngành Ngoại giao chuyên nghiệp, hiện đại, toàn diện và hội nhập sâu rộng.

Toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong ngành Ngoại giao cần tích cực hưởng ứng phong trào “Bình dân học vụ số”. Hãy coi đây là một cuộc “vận động lớn”, là cơ hội để đổi mới tư duy, nâng cao năng lực cá nhân, thay đổi nếp nghĩ, cách làm việc trong môi trường số hóa, từ đó tạo ra một nền ngoại giao hiện đại, thông minh, linh hoạt, sẵn sàng thích ứng với mọi tình huống trong kỷ nguyên số.

Phóng viên: Thời gian tới ngành Ngoại giao sẽ tiếp tục triển khai công tác chuyển đổi số như thế nào để hướng đến “Ngoại giao hiện đại”?

Thứ trưởng Lê Anh Tuấn: “Ngoại giao hiện đại” không đơn thuần là ứng dụng công nghệ số, công nghệ thông tin để thích ứng và phát huy những thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, mà còn là quá trình đổi mới toàn diện, không chỉ ở Bộ Ngoại giao mà còn ở tất cả các cơ quan làm công tác đối ngoại trong hệ thống chính trị; trong đó, khâu “xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, chuyên nghiệp, đổi mới sáng tạo” là nhân tố có ý nghĩa quyết định.

Ở thời điểm hiện tại, các công nghệ dựa trên nền tảng số và mạng Internet như kết nối vạn vật (IoT), điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo (AI) hay dữ liệu lớn và sự ra đời của các mạng xã hội phổ biến như X, Facebook, Instagram, LinkedIn... cùng với xu thế chuyển đổi số, phát triển kinh tế số đã cung cấp thêm những công cụ mới cho các hoạt động ngoại giao được nhanh hơn, đến được nhiều nhóm đối tượng hơn và có thể giúp các cơ quan ngoại giao thực hiện quy trình tiếp nhận phản hồi, điều chỉnh chính sách một cách linh hoạt và thích ứng hơn.

Bộ sẽ xây dựng quy chế phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu số trong toàn ngành, giữa bộ và các bộ, ngành, địa phương; Đề xuất cơ chế tài chính, đầu tư và vận hành hệ thống số có tính đặc thù của ngành Ngoại giao. Xây dựng, hoàn thiện nền tảng hạ tầng kỹ thuật số tập trung, có tính kết nối, bảo mật cao, đáp ứng yêu cầu xử lý văn bản điện tử, ký số, lưu trữ và bảo vệ dữ liệu toàn ngành theo chuẩn bảo mật quốc gia; liên thông giữa các đơn vị trong nước và cơ quan đại diện ở nước ngoài phục vụ điều hành, nghiên cứu, thông tin, truyền thông đối ngoại và quản trị nội bộ. Ngoài ra, tăng cường trang bị thiết bị số hiện đại cho cán bộ làm việc tại các đơn vị trong nước và ở các cơ quan đại diện.

Chúng tôi cũng kiến nghị xây dựng kho dữ liệu số hóa về thông tin đối ngoại, hồ sơ quốc tế, hồ sơ đàm phán, các cam kết, điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia… phục vụ phân tích chính sách và hoạch định chiến lược, khai thác hiệu quả nguồn dữ liệu đối ngoại trong và ngoài nước; nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tổng hợp thông tin, nhận diện xu thế toàn cầu, cảnh báo sớm, phân tích tình hình, dự báo chiến lược và hỗ trợ ra quyết định.

Trong nội bộ Bộ Ngoại giao, cần phát triển đội ngũ chuyên gia công nghệ trong ngành Ngoại giao, đặc biệt là tại các đơn vị đầu mối chuyển đổi số và cơ quan đại diện có nhu cầu. Gắn tiêu chí đánh giá cán bộ với năng lực ứng dụng công nghệ trong công tác chuyên môn….

Phát huy vai trò tích cực của Bộ Ngoại giao trong chuyển đổi số, xây dựng nền ngoại giao số hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc trong kỷ nguyên mới. Từ bản lĩnh và trí tuệ, bằng tinh thần đoàn kết, khát vọng vươn lên và hành động quyết liệt, chúng tôi sẽ quyết tâm hiện thực hóa mục tiêu đưa chuyển đổi số thành một phương thức làm việc mới trong ngành; thông qua đó góp phần thiết thực xây dựng một nền ngoại giao
Việt Nam chuyên nghiệp, toàn diện và hiện đại trong thời gian tới.

Phóng viên: Xin cảm ơn Thứ trưởng.

Tiên An