Nobel Hóa học 2024 vinh danh các nhà khoa học tiên phong về protein

Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học, Heiner Linke cho biết, giải thưởng này nhằm ghi nhận nghiên cứu khám phá mối quan hệ giữa chuỗi axit amin và cấu trúc của protein. Ông nhấn mạnh: "Đây thực sự là một thách thức lớn trong hóa học và sinh hóa học trong nhiều thập kỷ qua. Chính vì vậy, công trình nghiên cứu này đã được vinh danh hôm nay".

Ba nhà khoa học đoạt giải Nobel 2024 trong lĩnh vực Hóa học. (Nguồn: NobelPrize)

David Baker hiện công tác tại Đại học Washington ở Seattle, trong khi Demis Hassabis và John Jumper là các nhà nghiên cứu tại Google DeepMind ở London.

Năm 2003, Baker đã thiết kế một loại protein mới, và kể từ đó, nhóm của ông đã phát triển nhiều loại protein sáng tạo, bao gồm các protein có thể được ứng dụng trong dược phẩm, vaccine, vật liệu nano và cảm biến nhỏ.

Giáo sư Johan Åqvist của Ủy ban Nobel nhận xét: "Số lượng thiết kế mà họ tạo ra, sản xuất và công bố là vô cùng ấn tượng. Dường như họ có thể tạo ra gần như bất kỳ loại protein nào với công nghệ này".

Ngoài ra, Hassabis và Jumper đã phát triển một mô hình trí tuệ nhân tạo có khả năng dự đoán cấu trúc của gần như tất cả 200 triệu protein đã được xác định bởi các nhà nghiên cứu. Linke nhấn mạnh rằng từ lâu, các nhà khoa học đã mơ ước có thể dự đoán được cấu trúc ba chiều của protein. Ông chia sẻ: "Bốn năm trước, Demis Hassabis và John Jumper đã giải mã được vấn đề này. Bằng cách sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách khéo léo, họ đã có thể dự đoán cấu trúc phức tạp của hầu như bất kỳ loại protein nào trong tự nhiên".

Ông cũng lưu ý: "Một giấc mơ khác của các nhà khoa học là thiết kế những protein mới, từ đó tận dụng công cụ thiên nhiên cho mục đích của riêng mình. Đây chính là vấn đề mà David Baker đã giải quyết. Ông đã phát triển các công cụ tính toán hiện đại, cho phép các nhà khoa học thiết kế những protein mới với hình dạng và chức năng hoàn toàn mới, mở ra vô vàn khả năng mang lại lợi ích cho nhân loại".

Năm 2023, giải thưởng Hóa học đã được trao cho ba nhà khoa học nhờ công trình nghiên cứu về chấm lượng tử - những hạt nhỏ có đường kính chỉ vài nanomet, có khả năng phát ra ánh sáng màu rất sáng và được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, từ điện tử đến hình ảnh y tế.

Giải Nobel năm nay bắt đầu với giải thưởng Y khoa được trao cho hai nhà khoa học người Mỹ, Victor Ambros và Gary Ruvkun. Hai nhà sáng lập máy học, John Hopfield và Geoffrey Hinton, cũng đã nhận giải thưởng Vật lý.

Tiếp theo, giải thưởng Văn học sẽ được công bố vào ngày 10/10, trong khi giải Nobel Hòa bình dự kiến sẽ được công bố vào 11/10, và cuối cùng là giải thưởng Kinh tế vào ngày 14/10.

Giải thưởng này đi kèm với khoản tiền mặt trị giá 11 triệu kronor Thụy Điển (khoảng 1 triệu USD) từ di sản của Alfred Nobel, người sáng lập giải thưởng. Những người đoạt giải sẽ được mời tham dự lễ trao giải vào ngày 10/12, ngày kỷ niệm ngày mất của Nobel.

Trước đó, vào năm 2022, TS. Demis Hassabis (Anh) và TS. John Jumper (Hoa Kỳ) đã được Giải thưởng VinFuture trao Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới với công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2.

Hội đồng Giải thưởng VinFuture đánh giá rằng công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2 đã tạo nên cuộc cách mạng trong mô hình hóa cấu trúc protein, thúc đẩy những phát triển đột phá trong lĩnh vực y sinh, y tế và nông nghiệp.

Đây không phải lần đầu tiên các Chủ nhân Giải thưởng VinFuture tiếp tục được vinh danh ở những giải thưởng quốc tế uy tín vì những phát minh có tác động tích cực to lớn đến nhân loại. Vào năm 2023, hai Chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên là TS. Katalin Karikó và và GS. Drew Weissman cũng được vinh danh ở giải Nobel Y học 2023 cho công trình nghiên cứu về các biến đổi của nucleoside, từ đó giúp phát triển vắc-xin mRNA chống lại COVID-19.

Việc ngày càng có thêm các nhà khoa học đạt giải VinFuture được vinh danh ở những giải thưởng quốc tế danh giá đã khẳng định sự hiệu quả trong quy trình lựa chọn đề cử của Giải thưởng VinFuture, đồng thời chứng tỏ với thế giới tầm vóc và tầm nhìn của Hội đồng Giải thưởng VinFuture.

Qua đó khẳng định vai trò quan trọng của VinFuture trong việc đánh giá và thúc đẩy nghiên cứu trong lĩnh vực Khoa học Công nghệ toàn cầu, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trên thế giới.

Xuân Minh