Nơi Bác Hồ dừng chân đầu tiên tại Hà Nội sau khi trở về từ Việt Bắc

Theo dòng lịch sử, ngày 23/8/1945, trên đường từ chiến khu Việt Bắc trở về Thủ đô Hà Nội để hoàn thiện Bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Bác Hồ đã cập bến đò Phú Xá (tên gọi trước đây là bến đò Xù), nay thuộc phường Phú Thượng, TP Hà Nội.

Trong những năm 1943 - 1944, bến đò Phú Xá là đầu mối giao thông liên lạc của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ. Các đồng chí Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Quốc Việt từng đi lại, ăn ở, hội họp và trao đổi thông tin tại đây.

Ông Mai Văn Liên, Trưởng tiểu ban Quản lý Danh thắng làng Phú Xá, phường Phú Thượng cho biết, theo lời các cụ cao niên trong làng kể lại, sau khi cập bến, Bác cùng cán bộ về nghỉ chân tại nhà Văn chỉ của đình làng Phú Xá, nơi tự vệ làng đặt làm trụ sở.

Tại đây, Bác cùng các đồng chí trong đoàn đã dùng bữa tối với gạo đỏ, canh mướp, muối vừng cùng đội tự vệ Phú Xá. Do yêu cầu giữ bí mật, nên không một ai trong số cán bộ, tự vệ và người dân của làng biết đó là lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Ăn cơm xong, Bác cùng đoàn cán bộ về làng Phú Gia, nghỉ tại nhà cụ Nguyễn Thị An.

Từ chiều 23/8/1945 đến ngày 25/8/1945, Bác Hồ đã nghỉ tại nhà cụ Nguyễn Thị An. Tại đây, Bác đã nghe báo cáo về kết quả Tổng khởi nghĩa trong cả nước và bàn việc chuẩn bị ra mắt Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cùng với các đồng chí trong Ban Thường vụ Trung ương Đảng như Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh…

Ngôi nhà này là của cụ Chánh tổng Công Ngọc Lâm và vợ là cụ Nguyễn Thị An, được xây dựng từ năm 1929, với năm gian mái ngói, tại làng Phú Gia (nay là số nhà 6, ngõ 319, đường An Dương Vương). Ngôi nhà được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Từ năm 1998 đến nay, ngôi nhà được ông Công Ngọc Dũng, cháu nội của cụ Công Ngọc Lâm và cụ Nguyễn Thị An trông coi, giữ gìn.

Nhắc lại những câu chuyện được các bậc tiền bối trong gia đình kể về Bác Hồ, ông Công Ngọc Dũng chia sẻ, hôm đó (chiều 23/8/1945), một đoàn người đi tới ngôi nhà cụ Nguyễn Thị An, trong đó có một ông cụ già để râu với phong thái bình dị. Ông cụ già cùng đoàn đã nghỉ ngơi và làm việc tại ngôi nhà trong ba ngày.

"Đến chiều 2/9/1945, sau khi bản Tuyên ngôn độc lập được vang lên, gia đình tôi mới ngờ ngợ người đọc là ông cụ già đã nghỉ trong nhà mình trước đó. Sau này mới được biết ông cụ già đó chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu", ông Dũng kể lại.

Nói về quá trình trông coi, bảo quản ngôi nhà, ông Dũng chia sẻ, ngôi nhà đã gần 100 tuổi đời, chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng của địa phương, đất nước. Dù đã được quan tâm tu bổ tôn tạo bốn lần nhưng một số hạng mục của công trình xuống cấp do điều kiện thời tiết và tuổi đời của công trình. Từ tháng 2/2025, ngôi nhà tiếp tục được tu bổ, chỉnh trang.

Hiện nay, các vật dụng mà Bác Hồ đã dùng khi nghỉ và làm việc tại ngôi nhà vẫn đang được bảo quản cẩn thận, nguyên vẹn.

Bộ tràng kỷ, nơi Bác Hồ ngồi làm việc với các đồng chí Trường Chinh, Nguyễn Lương Bằng, Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh ngày 25/8/1945, bàn việc vào nội thành chuẩn bị cho ngày đọc Bản Tuyên ngôn độc lập.

“Từ từng vật dụng nhỏ, từng viên gạch cho đến cành cây, chiếc lá, tôi đều dõi theo từng thay đổi mỗi ngày. Bởi với tôi, tất cả đều là những mảnh ghép không thể thiếu của ký ức và lịch sử”, ông Dũng xúc động nói.

Hằng năm, ngôi nhà đã đón rất nhiều đoàn khách tới thăm. Khi đó, ông Công Ngọc Dũng lại tận tình tiếp đón và giới thiệu những câu chuyện lịch sử về ngôi nhà.

Hướng đến kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, ngày 22/8, phường Phú Thượng đã long trọng tổ chức lễ gắn biển công trình tại các địa điểm lịch sử: Bến đò Phú Xá, đình Phú Xá và di tích lịch sử Nhà cụ Nguyễn Thị An.

Phó chủ tịch UBND phường Phú Thượng Bùi Thế Cường nhấn mạnh, sở dĩ làng Phú Xá và Phú Gia được chọn là nơi Bác Hồ dừng chân khi về tiếp quản Thủ đô, bởi đây vốn là cơ sở cách mạng từng nuôi dưỡng và bảo vệ các đồng chí lãnh đạo cấp cao. Nhân dịp này, Phó chủ tịch UBND phường kêu gọi mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân Phú Thượng tiếp tục đoàn kết, giữ gìn, tôn tạo và khai thác hiệu quả giá trị di tích lịch sử.

Tiến Hào