Nối lại đàm phán với Mỹ, Ukraine phải cân bằng giữa Mỹ và EU ra sao?

Sức ép từ Mỹ

Sau cuộc gặp căng thẳng tại Nhà Trắng ngày 28/2, Tổng thống Mỹ Donald Trump đặt điều kiện rằng ông sẽ chỉ nối lại đàm phán khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thể hiện rõ ràng mong muốn hòa bình và chấm dứt xung đột. Chỉ sau đó ít hôm, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump ra quyết định cắt đứt viện trợ quân sự và dừng việc chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine.

Những diễn biến này cho thấy Ukraine đang chịu áp lực đáng kể từ phía Tổng thống Trump, buộc Ukraine phải thể hiện thiện chí trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình. Thậm chí có thể nói rằng, với quyết định cắt viện trợ quân sự, Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đặt gánh nặng chấm dứt xung đột lên vai Ukraine.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Phòng Bầu dục, ngày 28/2/2025. Ảnh: NYT Times

Mỹ là nước viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine kể từ khi cuộc xung đột Nga- Ukraine nổ ra cách đây ba năm. Ngoài Mỹ, Ukraine cũng phải dựa vào sự trợ giúp của Liên minh Châu Âu. Quyết định của ông Donald Trump đình chỉ viện trợ là đòn giáng mạnh, đe dọa xóa bỏ một số vũ khí đáng gờm nhất trong kho vũ khí của Ukraine.

Những loại vũ khí mà Mỹ chuyển giao cho Kiev là những vũ khí lợi hại và quan trọng nhất, trong đó có hệ thống tên lửa phòng không Patriots có thể bắn hạ nhiều tên lửa mạnh của Nga, máy bay chiến đấu F-16, bệ phóng tên lửa đa nòng HIMARS và xe tăng Abrams hiện đại.

Ngoài ra, quân đội Ukraine cũng dựa vào hệ thống liên lạc vệ tinh do Starlink của tỷ phú Elon Musk cung cấp để liên lạc ở tiền tuyến và dựa vào thông tin tình báo của Mỹ để theo dõi các hoạt động di chuyển của quân đội Nga, đồng thời chọn mục tiêu cho các cuộc tấn công. Việc Mỹ ngừng chia sẽ dữ liệu từ vệ tinh và các tài sản khác gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tấn công trả đũa của Ukraine, trong khi đó, các đối tác khác của Ukraine không có đủ nguồn lực để lấp đầy khoảng trống.

Quyết định của chính quyền Tổng thống Donald Trump đã gây ra cú sốc lớn đối với các quan chức và người dân Ukraine. Quyết định này cũng gây tổn hại tới nỗ lực chiến đấu, làm suy giảm tinh thần của các binh sĩ Ukraine. Một sĩ quan Ukraine còn nói rằng, ông không thể tưởng tượng điều này sẽ xảy ra, ngay cả trong cơn ác mộng.

Tất cả những điều này là áp lực rất lớn đối với Ukraine để đi đến quyết định nối lại đàm phán với Mỹ. Với sức ép từ Mỹ, Tổng thống Ukraine Zelensky dường như không còn lựa chọn nào khác là phải tiến hành đàm phán với Mỹ. Bởi nếu mất nguồn viện trợ của Mỹ, Ukraine không thể trông chờ hoàn toàn vào các nước Châu Âu, mà tự lực cánh sinh thì lại là điều hết sức khó khăn.

Theo thông tin mới nhất mà phóng viên cao cấp tại Nhà Trắng Jacqui Heinrich của Fox News, cung cấp trên mạng xã hội X, phái đoàn Mỹ và Ukraine dự kiến sẽ gặp nhau vào tuần tới nhằm thiết lập một khung thỏa thuận hòa bình và một lệnh ngừng bắn ban đầu.

Phía Ukraine có sự tham gia của ông Andriy Yermak, Chánh văn phòng của Tổng thống Zelensky. Phái đoàn Mỹ được cho là sẽ bao gồm ông Steve Witkoff, đặc phái viên của Tổng thống Donald Trump tại Trung Đông, Ngoại trưởng Marco Rubio, và Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Waltz.

Ukraine sẽ cân bằng giữa Mỹ và châu Âu ra sao?

Trong 2 tuần qua, các quốc gia châu Âu liên tục có những động thái thể hiện rõ cam kết hợp tác để hỗ trợ Ukraine trên chiến trường cũng như nỗ lực đưa ra một kế hoạch hòa bình và gửi cho Mỹ. Họ liên tục tổ chức cuộc họp thượng đỉnh khẩn cấp ở London vào ngày 2/3, sau đó là Hội nghị thượng đỉnh quốc phòng của Liên minh châu Âu (EU) tại Brussels vào ngày 6/3. Tại hội nghị này, ngoài việc thông qua kế hoạch củng cố năng lực quốc phòng cho toàn bộ lục địa, với quỹ đầu tư lên đến 800 tỷ euro, 27 nước trong khối còn khẳng định quyết tâm tiếp tục sát cánh cùng Ukraine trong bối cảnh đồng minh Mỹ đang thay đổi cách tiếp cận với Nga.

Thêm vào đó, một Kế hoạch bảo vệ không phận Ukraine do châu Âu dẫn đầu có tên là "Sky Shield" (Lá chắn bầu trời) được đưa ra nhằm ngăn chặn các cuộc không kích bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Nga nhằm vào Ukraine. Chiến lược này được coi là có thể tạo ra tác động quân sự, chính trị và kinh tế xã hội lớn hơn việc châu Âu triển khai lực lượng 10.000 bộ binh đến Ukraine.

Tiếp đó là sáng kiến thiết lập "liên minh tự nguyện" do Anh dẫn đầu, gồm 20 quốc gia với mục tiêu triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tại Ukraine như một phần của giải pháp dài hạn sau chiến tranh.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định, Liên minh Châu Âu (EU) là những quốc gia đảm bảo sự sống còn về kinh tế của Ukraine cho năm 2025. EU cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine và cung cấp các khả năng quân sự mà Ukraine cần.

Những động thái này phản ánh quyết tâm của châu Âu trong việc tăng cường hỗ trợ quân sự và bảo vệ Ukraine. Tuy nhiên, nhiều thập kỷ phụ thuộc vào sự bảo vệ của Mỹ, cùng với những khác biệt về tài trợ và tranh cãi về vai trò của kho vũ khí hạt nhân của Pháp, cho thấy EU sẽ gặp nhiều khó khăn nếu muốn thay thế vai trò của Washington sau khi Mỹ ngừng viện trợ quân sự cho Ukraine. Tất cả những điều này tiếp tục cho thấy một gánh nặng đang đè lên vai Ukraine mà trực tiếp là Tổng thống Zelensky.

Bên cạnh đó, thỏa thuận hòa bình mà ông Trump mong muốn, đòi hỏi Ukraine không yêu cầu thêm sự hỗ trợ của Mỹ hoặc dựa vào sự hỗ trợ của các nước châu Âu. Đây là một yêu cầu lớn đối với một nhà lãnh đạo thời chiến như Tổng thống Ukraine Zelensky.

Trong khi đó, thỏa thuận hòa bình mà ông Zelensky và những nước châu Âu ủng hộ Ukraine tìm kiếm là việc Ukraine được trang bị vũ khí và bảo vệ đầy đủ để đẩy lùi bất kỳ cuộc tấn công nào của Nga.

Rõ ràng là có sự khác biệt rất lớn trong cách tiếp cận của Mỹ của Ukraine và các nước châu Âu liên quan đến thỏa thuận này.

Cách tiếp cận của Tổng thống Zelensky và châu Âu dường như bị chi phối do những bài học kinh nghiệm từ những năm 1930. Còn cách tiếp cận của ông Trump được thúc đẩy bởi niềm tin rằng các mối quan hệ cá nhân và sự nhạy bén trong đàm phán có thể mang lại thành công trước thực tế khắc nghiệt của xung đột và rủi ro về địa chính trị.

Trong tình huống này, Tổng thống Zelensky phải đưa ra một lựa chọn đầy khó khăn trước việc phải đáp ứng yêu cầu của Mỹ. Mỹ và Châu Âu hiện đang là 2 thái cực khác biệt và Ukraine thực sự đang trong tình trạng “thân này ví xẻ làm 2 được”. Để thúc đẩy đàm phán với Mỹ, cân đối giữa Mỹ và châu Âu là một bài toán vô cùng hóc búa, vô cùng đau đầu với Ukraine. Điều này đòi hỏi Ukraine phải tính toán rất kỹ lưỡng, đồng thời phải hết sức khôn khéo trong các cuộc gặp tiếp theo với phía Mỹ.

Thu Hà/VOV-Moscow