Nỗi lo của Ukraine khi UAV tự sát của Iran cung cấp cho Nga liên tục lập công

Đại tá Rodion Kulagin, chỉ huy pháo binh thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 92 quân đội Ukraine, hồi đầu tuần cho biết hàng loạt máy bay không người lái tự sát Shahed-136 do Iran sản xuất đã xuất hiện trên bầu trời tỉnh đông bắc Kharkiv suốt tuần trước.

Riêng trong khu vực tác chiến của Lữ đoàn số 92, những chiếc UAV tự sát Shahed-136 đã phá hủy 4 tổ hợp pháo tự hành cỡ nòng 152 và 122 mm, hai xe thiết giáp chở quân BTR, đồng thời làm 4 binh sĩ thiệt mạng và 16 người bị thương.

Nga được cho là đã thử nghiệm loại UAV tự sát này trên chiến trường từ tháng trước, nhắm mục tiêu vào một khẩu lựu pháo M777 do Mỹ cung cấp và đã dễ dàng phá hủy chúng.

"UAV này khiến lựu pháo vỡ làm đôi. Thay vì bắn 100 viên đạn pháo, việc triển khai một trong những UAV tự sát này dễ dàng hơn trong việc tìm diệt mục tiêu", Đại tá Kulagin cho hay.

Đại tá đồng thời kêu gọi phương Tây nhanh chóng cung cấp hệ thống phòng thủ hoặc vũ khí tương tự để Ukraine có thể đối phó với mối đe dọa ngày càng gia tăng từ UAV tự sát Shahed-136.

Shahed-136 có khả năng lao bất ngờ xuống mục tiêu. Nó đủ độ chính xác để tấn công trực tiếp vào lựu pháo của Ukraine ngay vị trí gần tháp pháo - nơi chứa thuốc nổ. Một vụ nổ thứ cấp sẽ bùng lên để phá hủy lựu pháo.

"Đây là một vấn đề rất nghiêm trọng. Nếu không có biện pháp đối phó, UAV tự sát Shahed-136 sẽ phá hủy toàn bộ pháo của Ukraine", Đại tá Kulagin nhấn mạnh.

Các máy bay tự sát không người lái Shahed-136 dường như tập trung chủ yếu tại tỉnh Kharkiv, nơi quân đội Ukraine mở chiến dịch phản công bất ngờ và giành được các bước tiến trong vài tuần qua.

"Lực lượng Nga vẫn có hỏa lực pháo binh áp đảo ở nhiều khu vực khác. Nhưng họ không còn nắm lợi thế này ở tỉnh Kharkov và bắt đầu sử dụng UAV tự sát", Đại tá Kulagin kết luận.

Bộ Quốc phòng Ukraine hôm 13/9 tuyên bố bắn rơi một UAV tự sát Shahed-136 kèm theo hình ảnh phần cánh đuôi máy bay.

Trong ảnh, cánh đuôi đứng được gắn cố định với cánh chính dạng tam giác, trên cánh có dòng chữ M214 và "Geran-2" viết bằng ký tự Cyrillic. Đây có thể là rút gọn của "geranium" (hoa lữ thảo), phù hợp với quy tắc đặt tên các loài hoa cho vũ khí pháo binh của quân đội Nga.

Nga và Iran chưa bình luận về thông tin. Moscow hồi tháng 8/2022 bác thông tin Washington Post đăng tải rằng Nga đã nhận UAV Iran để sử dụng ở Ukraine. Tuy nhiên, các quan chức Anh và Mỹ vẫn cho rằng Tehran và Moscow đã đạt được thỏa thuận.

"Shahed-136 là đối trọng mạnh mẽ của Nga nhằm đối phó các vũ khí công nghệ cao được Mỹ chuyển cho Ukraine, trong đó có pháo phản lực HIMARS. Sự hiện diện của Shahed-136 chắc chắn sẽ buộc Kiev phải điều chỉnh kế hoạch tác chiến. Quy mô chiến trường rộng lớn khiến lực lượng Ukraine rất khó ngăn chặn UAV tự sát của đối phương", Scott Crino, giám đốc công ty tư vấn chiến lược Red Six Solutions có trụ sở ở Mỹ, nhận xét.

Các chỉ huy Ukraine cho biết, UAV tự sát Shahed-136 thường hoạt động theo biên đội hai chiếc để đối phó lưới phòng không và tăng tối đa sức hủy diệt.

Đại tá Kulagin thừa nhận các khẩu đội phòng không rất khó phát hiện UAV tự sát Shahed-136 bởi chúng có kích thước bé và hoạt động ở độ cao rất thấp.

Giới chuyên gia quân sự phương Tây cho rằng, UAV tự sát có thể giúp Nga đối phó với lực lượng phòng không mặt đất Ukraine, vốn gây nhiều khó khăn và hạn chế cho hoạt động của không quân Nga trong hơn 6 tháng xung đột.

"Đầu dò radar thụ động cho phép UAV tự bám mục tiêu và tấn công, tương tự dòng Harpy của Israel. Ngay cả khi không được trang bị đầu dò như vậy, UAV tự sát vẫn có thể thực hiện những đòn tấn công với số lượng lớn, gây quá tải hệ thống phòng không đối phương và phá hủy cơ sở hạ tầng. Dù có tốc độ chậm và kích thước nhỏ, những chiếc UAV Shahed-136 có tầm bay rất lớn, đủ sức đánh trúng mục tiêu ở cách hàng trăm km", cây bút Tyler Rogoway của trang Drive nhận xét.

Ông Scott Crino, nhận định phương án dùng biên đội hai chiếc có hiệu quả rõ rệt trong những đòn đánh phối hợp nhằm vào radar, pháo binh đối phương. "Iran cũng sở hữu những hệ thống chống nhiễu có khả năng gây khó khăn cho quân đội Ukraine. Rất khó ngăn cản Shahed-136 khi chúng đã khóa mục tiêu".

Sử dụng UAV tự sát Shahed-136 ở Ukraine là động thái mở rộng đáng kể với năng lực vũ khí của Iran, sau khi những dòng UAV của Tehran chứng tỏ uy lực tại Trung Đông.

Nga biên chế khoảng 1.500-2.000 UAV trinh sát các loại, song sở hữu tương đối ít UAV vũ trang có thể thực hiện đòn tiến công chính xác vào mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ đối phương.

Trong khi đó, Ukraine sử dụng triệt để UAV do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất để tập kích lực lượng Nga từ khi chiến sự bắt đầu.

Bộ Quốc phòng Anh hôm 14/9/2022 nhận định Nga mới sử dụng UAV Iran trong các cuộc tập kích chiến thuật ở tiền tuyến, thay vì tận dụng tầm bay xa của UAV tự sát Shahed-136 để tiến công những mục tiêu chiến lược nằm sâu trong lãnh thổ Ukraine.

Iran được coi là một trong những quốc gia sở hữu lực lượng máy bay không người lái vũ trang đông đảo và uy lực nhất thế giới, một phần nhờ các vụ bắt UAV Mỹ tại Iraq và Afghanistan trong suốt 20 năm qua.

Washington cáo buộc Tehran hỗ trợ phiến quân Houthi thực hiện các đòn đánh hiệp đồng bằng UAV và tên lửa hành trình vào tổ hợp dầu khí lớn nhất tại Arab Saudi hồi năm 2019.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden từng cảnh báo rằng Iran có thể cung cấp hàng trăm UAV cho Nga để sử dụng tại Ukraine.

Ở động thái liên quan, Ukraine thông báo hạ cấp quan hệ với Iran, trục xuất một số nhà ngoại giao của Tehran về nước vì cáo buộc quốc gia Trung Đông cấp máy bay không người lái cảm tử cho Nga.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 23/9/2022 thông báo hạ cấp quan hệ với Iran sau khi cáo buộc Tehran bán máy bay không người lái (UAV) cảm tử Shahed-136 cho Nga sử dụng trong chiến dịch quân sự tại Ukraine.

Kiev đã quyết định sẽ rút công nhận và trục xuất Đại sứ của Iran Manouchehr Moradi, đồng thời giảm số lượng nhà ngoại giao Tehran tại đại sứ quán ở Ukraine.

Ukraine cáo buộc Iran có hành động không thân thiện khi cung cấp UAV cho Nga. "Cung cấp vũ khí cho Nga là động thái mâu thuẫn trực tiếp với quan điểm trung lập, tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, được tuyên bố công khai bởi lãnh đạo cao nhất của Iran", Bộ Ngoại giao Ukraine cho biết.

Thông điệp trên đã được trao cho quyền đại sứ của Iran ở Ukraine khi Đại sứ Manouchehr Moradi hiện đang không ở Ukraine.

Ông Zelensky cho biết, có tổng cộng 8 UAV do Iran sản xuất đã bị bắn rơi tại Ukraine tính tới lúc này.

Ngoài ra, Kiev nói rằng, họ đã lần đầu tiên bắn rơi UAV Mohajer-6 do Iran sản xuất.

Các chuyên gia quân sự cho hay, những UAV trên có thể giúp Nga trinh sát đối thủ, vừa trở thành loại đạn lảng vảng để chờ thời cơ tấn công phá hủy các mục tiêu của Ukraine.

Dù vậy, một số chuyên gia nhận định Kiev có thể sớm tìm ra cách đối phó với UAV Shahed-136. "Ukraine có lưới phòng không và tác chiến điện tử rất dày đặc, khác với những gì Iran từng gặp trong quá khứ.

Các dòng UAV mới thường thể hiện tốt nhất trong giai đoạn đầu, nhưng hiệu quả sẽ giảm dần khi đối phương tìm ra phương án đối phó", Michael Knights, chuyên gia quân sự tại Viện Chính sách Cận đông Washington ở Mỹ, nêu quan điểm.

Việt Hùng