Nông dân đậu tương Mỹ vẫn 'dài cổ' đợi khách Trung Quốc

Ảnh minh họa - Ảnh: Bloomberg.

Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố rằng thỏa thuận thương mại mà ông đạt được với Chủ tịch Tập Cận Bình hồi cuối tháng 10 sẽ thúc đẩy các đơn hàng đậu tương lớn từ Trung Quốc, nhưng thực tế lại cho thấy điều ngược lại.

Hãng tin CNBC dẫn báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho biết chỉ có hai đơn hàng đậu tương Mỹ được Trung Quốc đặt mua trước và sau cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Trump và ông Tập ở Hàn Quốc. Tổng khối lượng của hai đơn hàng này, được đặt trong thời gian từ ngày 2/10 đến ngày 12/11, chỉ đạt 332.000 tấn, thấp hơn rất nhiều so với 12 triệu tấn đậu tương mà Nhà Trắng cho biết Trung Quốc đã đồng ý mua trong thời gian trước khi kết thúc năm 2025.

Các nhà phân tích cho rằng Trung Quốc đã tích trữ một lượng lớn đậu tương sau nhiều tháng tích cực thu mua, điều này cho phép Bắc Kinh trì hoãn việc thực hiện thỏa thuận với Mỹ ngay cả khi cả hai bên đều ca ngợi mối quan hệ được cải thiện.

LƯỢNG TỒN KHO ĐẬU TƯƠNG KHỔNG LỒ Ở TRUNG QUỐC

Ông Michael Sobolik, một chuyên gia cao cấp tại Viện Hudson, nhận định những lời hứa của Bắc Kinh với các tổng thống Mỹ thường có thời hạn ngắn, và lời hứa của nước này với ông Trump về việc mua đậu tương có thể cũng không phải là ngoại lệ.

Theo ông Sobolik, Trung Quốc có thể sẽ “câu giờ” việc mua đậu tương để lôi kéo chính quyền ông Trump vào các cuộc đàm phán kéo dài nhằm đóng băng các hành động cạnh tranh từ phía Mỹ. Có khả năng, Bắc Kinh sẽ điều chỉnh lượng nhập khẩu đậu tương tùy theo tình hình địa chính trị.

Đậu tương từ lâu đã là một điểm nóng trong căng thẳng thương mại Mỹ-Trung. Khi chiến tranh thương mại leo thang, Bắc Kinh đã gây áp lực lên nông dân Mỹ bằng cách ngừng nhập đậu tương Mỹ vào đầu mùa thu hoạch mới.

Theo thỏa thuận giữa ông Trump và ông Tập, ngoài số 12 triệu tấn đậu tương Mỹ dự kiến mua trong năm nay, Trung Quốc cũng sẽ mua mỗi năm 25 triệu tấn đậu tương Mỹ năm trong 3 năm tới - Nhà Trắng cho biết. Con số này thấp hơn so với 26,8 triệu tấn đậu tương Mỹ mà Trung Quốc đã mua trong năm ngoái.

Tuy nhiên, Trung Quốc đến hiện tại vẫn im lặng về cam kết này. Ngoài việc đình chỉ thuế trả đũa đối với một số mặt hàng nông sản Mỹ, Bắc Kinh chưa công khai xác nhận các mục tiêu này, và các nhà phân tích theo dõi dòng chảy nhập khẩu của Trung Quốc cho biết nhu cầu đậu tương của nước này trong ngắn hạn vẫn yếu.

Các nhà chế biến đậu tương thô của Trung Quốc, cùng với các nhà chăn nuôi lợn và sản xuất thức ăn chăn nuôi, đã tích trữ lượng hàng tồn kho vượt quá mức thông thường, trong khi dự trữ nhà nước đã bổ sung thêm một lớp đệm cho nguồn cung đậu tương của nước này.

Tồn kho đậu tương tại các cảng Trung Quốc đã đạt mức kỷ lục 10,3 triệu tấn tính ở thời điểm ngày 7/11, tăng 3,6 triệu tấn so với một năm trước đó - theo dữ liệu từ Sublime China Information được hãng tin Reuters trích dẫn. Các nhà chế biến đậu tương đang có lượng đậu tồn 7,5 triệu tấn - cũng là mức cao nhất kể từ năm 2017.

Lượng tồn kho cao nói trên là kết quả của 5 tháng liên tiếp nhập khẩu đậu tương của Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục tính đến tháng 9. Nhập khẩu vẫn ở mức cao trong tháng 10, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm trước, lên 9,48 triệu tấn - theo dữ liệu hải quan chính thức của Trung Quốc. Tổng nhập khẩu đậu tương của nước này trong 10 tháng đầu năm đạt 95,7 triệu tấn, tăng 6,4% so với cùng kỳ năm ngoái.

Brazil đã cung cấp gần 80% lượng đậu tương nhập khẩu này - theo ước tính từ công ty xuất khẩu ngũ cốc Anec vào tháng trước. Nhập khẩu đậu tương của Trung Quốc từ Brazil trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 9 năm nay đã tăng 13% so với một năm trước đó - theo ông Chris Turner, trưởng bộ phận thị trường toàn cầu tại ngân hàng ING.

Ông Turner cho biết, việc Trung Quốc mua một vài lô hàng đậu tương Mỹ sẽ không có ảnh hưởng gì nhiều đối với Brazil, vì nguồn cung đậu tương từ Nam Mỹ thường rẻ hơn so với các lô hàng từ Mỹ, ngay cả sau khi Trung Quốc giảm thuế trả đũa đối với đậu Mỹ.

Đầu tháng 11 này, Trung Quốc lại tăng cường mua đậu tương từ Brazil khi quốc gia Nam Mỹ này hạ giá đậu tương trước khi Trung Quốc giảm thuế nhập khẩu đối với đậu Mỹ. Nguồn thạo tin tiết lộ với Reuters rằng Trung Quốc đã đặt 10 lô hàng đậu tương giao tháng 12 và thêm 10 lô hàng giao trong thời gian tháng 3 đến tháng 7 năm sau.

Các nguồn tin trong ngành nói rằng họ không thấy có dấu hiệu về một chương trình mua lớn từ các nhà nhập khẩu ngũ cốc nhà nước của Trung Quốc, như COFCO và Sinograin, những đơn vị có khả năng nhập khẩu phần lớn số đậu tương Mỹ như Trung Quốc đã hứa.

TÍN HIỆU LẪN LỘN TỪ BẮC KINH

Ông Arlan Suderman, nhà kinh tế trưởng về hàng hóa tại công ty StoneX, viết trong một báo cáo: “Có rất ít dấu hiệu cho thấy các doanh nghiệp nhà nước này đang tham gia vào một chương trình mua 12 triệu tấn đậu tương Mỹ trước cuối năm nay, chứ chưa nói đến 25 triệu tấn nữa cho năm 2026”.

Trong khi đó, các tín hiệu từ Bắc Kinh vẫn còn lẫn lộn. Đầu tháng này, Trung Quốc đã khôi phục giấy phép nhập khẩu cho ba nhà xuất khẩu đậu tương Mỹ, bao gồm CHS Inc., một công ty có trụ sở tại Minnesota. Tại hội chợ nhập khẩu nông sản lớn nhất của nước này vào tuần trước, ông Chen Chao, một quan chức cấp cao thuộc Bộ Thương mại Trung Quốc, mô tả thương mại nông sản là nền tảng của mối quan hệ kinh tế Mỹ-Trung rộng lớn hơn.

“Với tiềm năng to lớn phía trước, hợp tác nông nghiệp sâu rộng hơn sẽ đóng góp tích cực vào an ninh lương thực toàn cầu và thịnh vượng chung”, truyền thông nhà nước Trung Quốc dẫn lời ông Chen.

Trong một cử chỉ ngoại giao khác, nhà đàm phán thương mại hàng đầu của Trung Quốc, Thứ trưởng Thương mại Lý Thành Cương, đã gặp gỡ một phái đoàn của ngành nông nghiệp Mỹ vào đầu tháng này. Tại cuộc gặp, ông Lý cam kết tạo ra một môi trường thuận lợi cho hợp tác thương mại nông nghiệp Trung - Mỹ.

Nhưng các đơn hàng vẫn không ổn định. Mới tuần trước, hãng tin Bloomberg đưa tin rằng các đơn hàng đậu tương Mỹ của Trung Quốc dường như đã rơi vào ngưng trệ một lần nữa.

Sự chậm lại này đã gây áp lực tài chính lên nông dân Mỹ, vì Trung Quốc vốn dĩ là thị trường xuất khẩu hàng đầu của họ. Năm 2024, nông dân Mỹ đã bán được 12,6 tỷ USD đậu tương cho Trung Quốc.

Theo chuyên gia Sabrin Chowdbury của công ty BMI, Bắc Kinh có khả năng điều chỉnh lượng nhập khẩu đậu tương tùy theo tình hình địa chính trị, tăng mua khi quan hệ tốt hơn và giảm mua khi xấu đi.

Việc Bắc Kinh sử dụng đậu tương làm đòn bẩy trong thương chiến với Mỹ nhằm gây áp lực lên nông dân Mỹ, những người giữ vai trò là một khối cử tri quan trọng đối với ông Trump và Đảng Cộng hòa, không phải là chuyện mới.

Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump, Bắc Kinh đã giảm nhập khẩu đậu tương để trả đũa các biện pháp thuế quan và kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Sau đó, Mỹ đã đàm phán một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc, bao gồm nội dung Bắc Kinh mua 200 tỷ USD hàng hóa nông sản Mỹ, bao gồm cả đậu tương.

Theo dự báo, Brazil sẽ có một vụ thu hoạch đậu tương kỷ lục nữa vào năm tới, và sản lượng đậu tương khổng lồ của Brazil có thể gây thêm áp lực giảm giá đối với đậu tương Mỹ. Tuy nhiên, sự phụ thuộc ngày càng lớn vào nguồn đậu tương Nam Mỹ cũng mang tới những rủi ro cho Trung Quốc, bao gồm giá cả có thể biến động, quãng đường vận chuyển dài hơn và sự biến động thời tiết lớn hơn ở Brazil và Argentina.

Hiện tại, Trung Quốc dường như tập trung vào việc giữ chi phí nhập khẩu đậu tương ở mức thấp và đảm bảo nguồn cung ổn định. Đối với nông dân Mỹ, những người mang hy vọng rằng thỏa thuận thương mại mới sẽ nhanh chóng mở cửa trở lại thị trường Trung Quốc cho họ, lượng đậu tương khổng lồ đang nằm ở các cảng Trung Quốc lại kể một câu chuyện hoàn toàn khác với những gì họ mong đợi.

An Huy