Nông sản Việt khai mở dư địa mới, củng cố chuỗi giá trị bền vững

Nhu cầu phát triển chuỗi giá trị tiêu chuẩn cao

Bối cảnh tiêu dùng tại Trung Quốc đang thay đổi nhanh, từ ưu tiên giá rẻ sang chú trọng chất lượng - truy xuất - bền vững. Đây chính là khoảng trống thị trường mà nông sản Việt Nam có khả năng lấp đầy. Thanh long, sầu riêng, chuối, chanh dây hay các sản phẩm thủy sản đều ghi nhận tốc độ tăng trưởng khả quan khi tham gia sâu hơn vào hệ thống phân phối chính ngạch.

Các sản phẩm nông sản tham gia sâu hơn vào hệ thống phân phối chính ngạch

Ông Trần Quốc Toản, chuyên gia thương mại nông sản cho rằng, lợi thế địa lý và chi phí vận chuyển thấp giúp nông sản Việt Nam duy trì sức cạnh tranh tại các tỉnh phía Nam Trung Quốc (đây là những thị trường đang có nhu cầu lớn với các sản phẩm nhiệt đới). Vấn đề không còn nằm ở chuyện có vào được thị trường hay không mà là vào như thế nào để giữ được thị phần trong dài hạn. Ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp Trung Quốc cũng chủ động tìm kiếm nguồn cung ổn định, đạt chuẩn và có thương hiệu để đưa vào chuỗi siêu thị và sàn thương mại điện tử nội địa. Điều này mở ra hướng hợp tác mới: phát triển thương hiệu nông sản Việt Nam ngay tại thị trường Trung Quốc thay vì chỉ xuất khẩu sản phẩm thô.

Theo ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), chuỗi giá trị Việt - Trung vẫn đối mặt với những rủi ro mang tính cấu trúc. Thách thức lớn nhất nằm ở hạ tầng logistics và kho lạnh biên giới. Các cửa khẩu trọng điểm chưa có trung tâm logistics chuyên biệt cho nông sản, dẫn tới tình trạng ùn ứ mùa cao điểm. Chi phí vận chuyển vì thế bị đội lên, trong khi tính tươi của hàng hóa giảm nhanh. Bên cạnh đó, sản xuất còn mang tính nhỏ lẻ, thiếu liên kết vùng nguyên liệu khiến việc bảo đảm chất lượng đồng đều theo lô hàng gặp khó khăn. Năng lực kiểm dịch giữa các địa phương không đồng đều, gây chậm tiến độ đánh giá và cấp mã số vùng trồng.

Một điểm đáng chú ý nữa là khả năng chia sẻ dữ liệu chuỗi cung ứng còn hạn chế. Thông tin về truy xuất nguồn gốc, lịch trình giao - nhận hay tiêu chuẩn bảo quản chưa được số hóa và kết nối giữa các doanh nghiệp hai nước, dẫn đến tăng chi phí không cần thiết và làm giảm tốc độ lưu thông.

Nếu không giải quyết triệt để các điểm nghẽn này, nông sản Việt Nam sẽ rất khó duy trì lợi thế cạnh tranh trong thị trường Trung Quốc, nơi yêu cầu ngày càng chặt chẽ và cạnh tranh ngày càng gay gắt, ông Hòa cho biết thêm.

Doanh nghiệp mở rộng hợp tác theo chiều sâu

Trên thực tế, các doanh nghiệp hai bên đều nhận thấy cần một hướng tiếp cận mới, sâu hơn và bền hơn. Không chỉ dừng ở thương mại hàng hóa, nhiều doanh nghiệp cho rằng Việt Nam - Trung Quốc cần chuyển sang hợp tác khoa học - công nghệ và tiêu chuẩn hóa chuỗi giá trị.

Doanh nghiệp Việt quan tâm đến các giải pháp công nghệ sau thu hoạch, bảo quản lạnh sâu, tự động hóa sản xuất, giúp kéo dài vòng đời sản phẩm và giảm tổn thất. Trong khi đó, doanh nghiệp Trung Quốc muốn mở rộng hiện diện thương hiệu nông sản Việt tại thị trường nội địa từ bao bì, nhãn hiệu nhận diện đến câu chuyện sản phẩm.

Doanh nghiệp Việt quan tâm đến các giải pháp công nghệ sau thu hoạch

Các chuyên gia cho rằng, để tận dụng được “thời cơ vàng”, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện hạ tầng logistics biên giới, đầu tư trung tâm kho lạnh chuyên biệt, số hóa toàn bộ quy trình chuỗi cung ứng và nâng cấp năng lực kiểm dịch.

Song song đó, việc đẩy mạnh chuyển giao công nghệ và phát triển nông nghiệp công nghệ cao được coi là chìa khóa để tăng giá trị gia tăng và củng cố niềm tin thị trường. Nếu doanh nghiệp Việt Nam làm chủ công nghệ bảo quản, chế biến sâu và truy xuất nguồn gốc, nông sản Việt sẽ không chỉ “xuất khẩu được” mà còn “trụ vững” tại thị trường hơn 1,4 tỷ dân này.

Trong một giai đoạn mà thương mại quốc tế đang tái định hình, quan hệ nông sản Việt -Trung được kỳ vọng bước sang một chu kỳ phát triển mới, bền vững hơn, toàn diện hơn và có chiều sâu hơn. Đó không chỉ là câu chuyện kim ngạch, mà là câu chuyện của chuỗi giá trị hiện đại, kết nối chặt chẽ từ khâu sản xuất - chế biến - phân phối - tiêu dùng, mang lại lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp và nông dân hai nước.

Đức Hiền