'Nóng' vấn đề lũ lụt, ô nhiễm môi trường tại phiên thảo luận Quốc hội

Hội An (TP Đà Nẵng) cùng nhiều địa phương tại khu vực miền Trung đang bị ngập lụt do mưa lớn kéo dài. Ảnh: Người Hội An.

Ngày 28/10, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành.

Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (đoàn Gia Lai) nhấn mạnh một vấn đề rất quan trọng hiện nay là bảo vệ rừng để phòng ngừa lũ lụt, nhưng số liệu trong báo cáo của đoàn giám sát chưa được nhấn mạnh và thống kê cụ thể.

Giữ rừng tự nhiên để tránh ngập lụt

"Đoàn giám sát có đề cập đến việc phủ xanh những vùng rừng đã bị chặt phá, tuy nhiên điều cần thiết nhất lúc này là phải giữ được diện tích rừng tự nhiên còn lại, bởi diện tích rừng tự nhiên tiếp tục thu hẹp qua từng năm mà chưa có dấu hiệu dừng lại", ông Hiếu nói.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Lân Hiếu (đoàn Gia Lai) phát biểu tại phiên thảo luận 28/10. Ảnh: Quochoi.vn.

Theo đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, rừng tự nhiên đóng vai trò giữ đất, giữ nước, hạn chế sạt lở và lũ lụt - những hiện tượng đang diễn ra ngày càng thường xuyên và nghiêm trọng ở nhiều nơi trên cả nước. Do đó, đoàn giám sát cần có báo cáo cụ thể hơn về tình hình bảo vệ rừng tự nhiên: "Bao nhiêu diện tích rừng sẽ được sử dụng trong tương lai, kế hoạch trồng lại như thế nào, trồng loại cây gì, cũng như phương án phát triển rừng sản xuất ra sao".

Đặc biệt, ông Hiếu kiến nghị cần tiến hành điều tra thực trạng khai thác và sử dụng gỗ quý tự nhiên để làm các vật dụng như bàn, ghế, tủ, giường... Ông cho rằng 2 nguyên nhân chính dẫn đến mất rừng là phá rừng lấy gỗ và chuyển đất rừng để phát triển dự án. Do đó, đại biểu kiến nghị Chính phủ cần nhìn thẳng vào 2 vấn đề này để xây dựng luật phù hợp.

Trong khi đó, đại biểu Chu Thị Hồng Thái (đoàn Lạng Sơn) tập trung thảo luận vào 3 nhóm vấn đề chính gồm ô nhiễm môi trường, năng lực quản lý môi trường cấp cơ sở và ứng phó thiên tai, biến đổi khí hậu.

Theo bà Thái, tình trạng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ở Hà Nội và TP.HCM, đang diễn biến rất phức tạp. Tỷ lệ nước thải đô thị được xử lý hiện mới đạt khoảng 18%, trong khi rác thải sinh hoạt chôn lấp trực tiếp vẫn chiếm hơn 63%.

Vì vậy, đại biểu kiến nghị các cơ quan chức năng cần sớm đổi mới toàn diện công tác thu gom và xử lý chất thải rắn, ưu tiên áp dụng công nghệ hiện đại, thân thiện môi trường, giảm dần tỷ lệ chôn lấp và đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư trong lĩnh vực xử lý, tái chế rác thải.

Về năng lực quản lý môi trường ở cấp cơ sở, đại biểu Chu Thị Hồng Thái cho hay nhiều xã còn hạn chế về nhân lực, chuyên môn và trang thiết bị phục vụ công tác môi trường, dễ dẫn đến nguy cơ bỏ lọt vi phạm và chậm phát hiện các sự cố môi trường.

Vì vậy, bà kiến nghị Chính phủ cần phân cấp rõ trách nhiệm quản lý môi trường cho từng cấp, bố trí cán bộ chuyên trách có chuyên môn phù hợp, đồng thời tăng cường công tác đào tạo, đầu tư tài chính và ứng dụng công nghệ giám sát môi trường tại cấp xã.

Về ứng phó thiên tai và biến đổi khí hậu, bà Thái kiến nghị Chính phủ tích hợp nội dung ứng phó biến đổi khí hậu và phòng chống thiên tai vào các quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch sử dụng đất của địa phương.

Hội An trong cơn lũ lịch sử Sáng 28/10, nước tại sông Hoài vẫn ở mức cao khiến một số nơi tại phố cổ Hội An (Đà Nẵng) ngập sâu 2 m. Chiếc đò chở khách ngày thường nay là phương tiện đi lại trong bão lũ.

Đồng thời, Nhà nước cần đầu tư hệ thống quan trắc và cảnh báo sớm thiên tai, đẩy mạnh trồng và phục hồi rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ ven biển, hỗ trợ sinh kế cho người dân vùng bị ảnh hưởng, cũng như phát triển các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, năng lượng tái tạo và sản xuất thích ứng bền vững với biến đổi khí hậu.

Khung pháp lý còn nhiều khoảng trống

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) bổ sung thêm một số ý kiến liên quan đến hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế tài chính xanh và đổi mới quản trị môi trường.

Ông Bình cho rằng khung pháp lý về bảo vệ môi trường tuy đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn khoảng trống, đặc biệt là trong việc triển khai cơ chế thị trường carbon và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã quy định rõ các nội dung này, tuy nhiên đến nay vẫn chưa được vận hành thực tế.

Đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận 28/10. Ảnh: Quochoi.vn.

Theo ông Bình, nhận thức xã hội về bảo vệ môi trường đã được nâng cao, nhưng hành vi thực tế vẫn chưa chuyển biến rõ rệt. Tỷ lệ hộ gia đình phân loại rác tại nguồn mới đạt khoảng 15%, trong khi nhiều doanh nghiệp vẫn coi chi phí xử lý chất thải là gánh nặng, chưa xem đây là đầu tư bắt buộc cho phát triển bền vững.

Từ thực tế đó, ông kiến nghị Quốc hội bổ sung các chỉ tiêu phát triển bền vững như GDP xanh, tăng trưởng carbon thấp, chỉ số sức khỏe môi trường vào hệ thống chỉ tiêu quốc gia. Đồng thời, Chính phủ cần ban hành Luật Kinh tế tuần hoàn, quy định rõ trách nhiệm của doanh nghiệp từ sản xuất đến khi sản phẩm rời khỏi thị trường, nhằm ngăn chặn tình trạng đẩy chi phí ô nhiễm sang xã hội.

Bên cạnh đó, ông kiến nghị dành tối thiểu 1,5% tổng chi ngân sách cho môi trường, trong đó ít nhất 30% phân bổ cho cấp xã, nơi đang thiếu hạ tầng xử lý chất thải. Chính phủ cần phát hành trái phiếu khí hậu, thành lập quỹ xanh địa phương và ban hành chính sách ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch.

Ông cũng nhấn mạnh cần thực hiện việc đổi mới mô hình quản trị môi trường, chuyển từ kiểm soát sang giám sát thông minh, phân cấp mạnh cho địa phương theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Song song đó, Chính phủ cần triển khai hệ thống dữ liệu môi trường quốc gia kết nối thời gian thực, công khai chỉ số không khí, nước, rác thải để người dân cùng giám sát.

Về mục tiêu, ông đề xuất đến năm 2026, Việt Nam xử lý 30% nước thải đô thị, giảm tỷ lệ chôn lấp rác xuống dưới 45% và 100% địa phương có kế hoạch ứng phó biến đổi khí hậu. Đến năm 2030, cả nước hoàn thiện thị trường cacbon trong nước, giảm ít nhất 15% phát thải khí nhà kính và đảm bảo toàn bộ khu công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn.

Thảo Liên