Nữ tài phiệt từng cứu New York khỏi khủng hoảng tài chính, đến những người đàn ông quyền lực nhất cũng tìm đến nhờ cậy

Bà Hetty Green vào năm 1898. (Ảnh: Ullstein Bild).

Hetty Green bị người đương thời gán những biệt danh như “kẻ keo kiệt nhất thế giới” và “mụ phù thủy Phố Wall”, nhưng nếu sống trong thế kỷ 21 thì có lẽ bà sẽ được ca ngợi là huyền thoại đầu tư.

Bởi lẽ, dù nổi tiếng với tính tiết kiệm và vẻ ngoài cộc cằn, bà là người tiên phong cho chiến lược đầu tư giá trị đã tạo ra hàng tỷ USD cho những người tham gia thị trường thông thái, ví dụ như Warren Buffett. Bản thân bà là một nhà đầu tư độc lập, một doanh nhân tầm cỡ và người phụ nữ giàu nhất thế giới đầu thế kỷ 20.

Và trong những lúc khó khăn và mọi người thực sự cần giúp đỡ, bà Green thường xuyên dùng tài sản cá nhân để cứu vãn tình hình. Minh chứng rõ ràng nhất là những hành động của bà trong cuộc khủng hoảng năm 1907.

Cuộc khủng hoảng đáng sợ

Cơn ác mộng kinh tế năm 1907 có nguồn gốc khá phức tạp, nhưng các ý chính là Phố Wall đã trở nên tham lam quá độ, dẫn tới tình trạng rút tiền hàng loạt khỏi các ngân hàng và kế tiếp là một cuộc suy thoái nghiêm trọng.

Tờ Fortune cho biết ba tuần sau khi cơn hoảng loạn bắt đầu vào ngày 22/10/1907, cổ phiếu trên sàn giao dịch chứng khoán New York lao dốc gần 50% kể từ đỉnh năm 1906. Nột năm sau, GNP (một thước đo tương đương GDP ngày nay) của Mỹ sụt 12%. Chính mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng đã dẫn đến sự ra đời của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ.

Mọi chuyện bắt đầu khi ông trùm kinh doanh đồng F. Augustus Heinze và “Vua Băng Đá” Charles Morse (ông bán đá theo đúng nghĩa đen) cố gắng thổi phồng giá cổ phiếu United Copper. Hai người ra sức vay nợ để đầu tư vào United Copper và kéo giá cổ phiếu đi lên, nhưng mưu kế này không thành và họ mất khả năng thanh toán những khoản nợ lớn.

Các vụ vỡ nợ của hai nhà tài phiệt gây ra rắc rối cho một số ngân hàng và quỹ tín thác chủ chốt thời bấy giờ, bởi khi đó các nhà băng thường không nắm giữ nhiều dự trữ niền mặt.

Dần dần, rắc rối dẫn đến tình trạng hoảng loạn trên diện rộng và người Mỹ ào ạt đi rút tiền khỏi ngân hàng. Khi khủng hoảng lên đến đỉnh điểm, ông John Pierpont Morgan, người sáng lập đế chế JPMorgan hùng mạnh, buộc phải tập hợp các nhà tài chính tài giỏi và thông minh nhất Phố Wall tại Thư viện Morgan để tìm cách cứu nền kinh tế và thị trường chứng khoán. Bà Hetty Green là người phụ nữ duy nhất được mời đến cuộc họp đó.

Lý do là gì? Dĩ nhiên bà Green có vị thế trọng vọng trên Phố Wall, nhưng bà cũng là người hiếm hoi đoán trước được toàn bộ tình hình.

Một bài báo của New York Tribune đã dẫn lời dự đoán của bà Green về khủng hoảng năm 1907. Bà chia sẻ: “Tôi đã thấy trước tình hình sẽ diễn ra như thế. Một số người đàn ông đáng kính nhất Phố Wall đến gặp tôi và muốn bán đủ loại tài sản, từ ô tô cho đến những dinh thự nguy nga”.

Công ty đường sắt The New York Central Railroad cũng tìm đến xin bà Green cho họ một “khoản vay lớn” và bà đồng ý. Chuyện này khiến bà suy nghĩ rất nhiều. Bà quyết định bắt đầu tập hợp nhiều tiền mặt nhất có thể vì hiểu rằng tâm lý hoảng loạn sắp tràn ngập nền kinh tế.

Bà cho biết: “Khi khủng hoảng đến tôi có sẵn tiền. Tôi là một trong số rất ít người thực sự có tiền trong tay vào lúc đó. Những người khác có “chứng khoán” và “giá trị”. Tôi có tiền mặt và họ đến tìm tôi”.

Từ “kẻ keo kiệt” đến nữ anh hùng

Bà Green chia sẻ nhiều doanh nhân trên khắp nước Mỹ đã đến New York để hỏi vay bà trong cuộc khủng hoảng năm đó. Nhưng dù bị chế giễu là “kẻ keo kiệt” trong suốt cuộc đời, bà hoàn toàn không tìm cách trục lợi từ tình huống.

Bà giải thích: “Với những người tôi cho vay, tôi tính lãi suất 6%. Nếu muốn tôi có thể dễ dàng đòi 40%. Bất chấp những gì người đời nói về tôi, tôi chưa bao giờ cho vay nặng lãi. Người hiểu rõ việc này nhất chính là những người đàn ông giàu có từng giao dịch kinh doanh với tôi”.

Bà Green không cho vay nặng lãi vì nó đi ngược với quy tắc đạo đức của bà. Ngoài ra, bà cũng có vẻ thích thú với ý tưởng rằng một số người đàn ông quyền lược nhất thế giới, doanh nghiệp quan trọng và cả giới chức địa phương cũng đến tìm bà khi họ cần một gói giải cứu.

Rốt cuộc, bà Green đã cho chính quyền thành phố New York vay 1,1 triệu USD khi khủng hoảng đạt đỉnh. Số tiền này tương đương hơn 37 triệu USD trong năm 2025. Đó cũng không phải lần đầu tiên bà giải cứu New York.

Quyển sách “Phù thủy Phố Wall: Hetty Green” xuất bản năm 1930 viết rằng vài tháng trước khi khủng hoảng xảy ra, bà đã cho New York vay 4,5 triệu USD, tương đương khoảng 150 triệu USD ngày nay.

Ông Charles Slack, tác giả cuốn tiểu sử “Hetty: Tư chất thiên tài và sự điên cuồng của nữ tài phiệt đầu tiên của nước Mỹ”, cho biết: “Trong vài trường hợp khi New York sắp cạn tiền, bà Green đã cho thành phố vay. Và bà luôn tính lãi rất hợp lý. Bà không đòi lãi cắt cổ hay đặt ra những điều kiện khắc nghiệt”.

Giang