Núi sông khắc ghi ơn Người

Dưới ách thực dân

Tại Công viên Montreau (Pháp), tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh được đặt trang trọng; ngoài ra, tượng Bác còn được đặt ở TP. Saint Petersburg (Nga), thủ đô New Delhi (Ấn Độ), Venezuela, Lào… Có nhiều quốc gia đặt tên đường Hồ Chí Minh như: Tanzania, Bangladesh, Algeria. Ảnh Bác còn được treo tại các tổ chức ở Đức, Canada, Venezuela… Điều đó cho thấy ánh hào quang Hồ Chí Minh và cuộc Cách mạng của Việt Nam vẫn còn đọng mãi trong lòng các dân tộc trên thế giới.

Trong cuốn Bản án chế độ thực dân Pháp của Nguyễn Ái Quốc, phần “những nhà khai hóa” được Bác mở đầu bằng đoạn giới thiệu ngắn đầy mỉa mai, chua cay và đau xót khi mô tả về thân phận người Việt Nam: “Xin hỏi: Có phải là ở Sở Mật thám của Phủ Toàn quyền Đông Dương có một nhân viên người Pháp là C… không? Có phải chính tên C… ấy trong khi được phái đi công cán ở Phú Xuyên đã bắt người An Nam ở đây gọi hắn bằng “quan lớn” và đánh đập họ như thế nào không? À té ra cái gì người ta cũng được phép và có thể làm được ở cái thiên đường Đông Dương ấy!”.

Trước năm 1945, Việt Nam tồn tại 2 bộ máy hành chính của chính phủ bảo hộ Pháp và triều đình phong kiến nhà Nguyễn theo Hiệp ước Patenôtre (1884). Bài báo trên tờ Tiếng Dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng khi ấy đã chỉ ra bộ mặt thối nát của bọn quan lại, bao nhiêu đất của dân cũng cuỗm hết, rồi giở thói muốn làm gì thì làm. Còn bọn quan lại của Pháp thì coi người An Nam như mọi rợ.

Trong những năm bị thực dân Pháp đô hộ, người dân xứ Quảng thường truyền miệng nhau bài vè:

“Đùng đùng tiếng súng bao vây

Làng trên xóm dưới lính Tây đi lùng…

Trời ơi anh Ớt nhà ta

Cơm ăn nửa bữa chúng đà dẫn đi

Ba con kêu khóc li bì

Phần gây lũ giặc, phần thì đòi cha…”.

Tại vùng Nam Bộ, người dân truyền miệng thơ của những vị quan lại yêu nước, các sĩ phu như: Cụ Đồ Chiểu, Phan Văn Trị, Bùi Hữu Nghĩa, Huỳnh Mẫn Đạt:

“Bữa thấy bòng bong che trắng lốp

Muốn tới ăn gan

Ngày xem ống khói chạy đen sì

Muốn ra cắn cổ”.

Cụ Trần Bày (SN 1920) hiện sống ở xã Đình Cương, tỉnh Quảng Ngãi từng chứng kiến một giai đoạn lịch sử tối tăm của Việt Nam đã chia sẻ: “Khi nghe tên Cụ Hồ tìm đường cứu nước, lãnh đạo Việt Minh giành chính quyền; tiếp đến là chủ trương của Việt Minh thu hồi đất của địa chủ, sau đó chia đều đất cho dân, ai cũng được nhận, vậy nên như một cơn bão lớn, chỉ sau một đêm thì toàn bộ người dân đều theo Việt Minh, sau đó mỗi gia đình đều có ruộng”.

Cụ Trần Bày với những tờ tín phiếu (sao chép) từng lưu hành sau năm 1945, người dân gọi là tiền Cụ Hồ

“Tôi nói đồng bào nghe rõ không?”

Năm 1945, một ánh chớp sáng lóe trên bầu trời đêm hình chữ S khi phát xít Nhật đảo chính, hất đổ vai trò ông chủ Pháp đã mọc rễ ở Đông Dương. Ngày 14/3/1945 tại vùng núi Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi, ông Phạm Kiệt (sau này là Trung tướng - Thứ trưởng Bộ Công an) và các đồng chí của ta đã tiến hành khởi nghĩa Ba Tơ giành chính quyền. Lính Pháp thì đang trốn chạy, còn quân Nhật tới Việt Nam rất ít, vì vậy các vùng giải phóng nhanh chóng được mở rộng. Đến ngày 19/8/1945, Tổng khởi nghĩa nổ ra ở trung tâm đầu não là Hà Nội. Rồi đến ngày 02/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã công bố với toàn thể quốc dân, đồng bào và Nhân dân thế giới về một Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam) chính thức ra đời.

Lời của Bác vang vọng khắp núi sông: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc... Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập! Vì những lẽ trên, chúng tôi - Chính phủ lâm thời của Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng: Nước Việt Nam có quyền hưởng Tự do, Độc lập và sự thật đã trở thành một nước Tự do, Độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền Tự do, Độc lập ấy!”.

Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời trở thành một cuốn cẩm nang để người dân đất nước Algeria đang bị Pháp đô hộ mơ tới ngày hòa bình, làm chủ đất nước. Những người thuộc Mặt trận Dân tộc Giải phóng Algeria (FLN) bắt đầu tìm đọc lại tiểu sử và con đường làm Cách mạng của Nguyễn Ái Quốc; hàng loạt quốc gia bị đô hộ đã bùng nổ phong trào giải phóng như: Ấn Độ, Namibia, Zimbabwe, Mozambique, Angola, Mali, Senegal, Bờ Biển Ngà, Ghana, Morocco, Ai Cập…

Trong bản Tuyên ngôn độc lập, Bác có nhắc tới những giá trị cốt lõi của Tuyên ngôn nhân quyền Pháp là “Tự do, bình đẳng, bác ái”. Những điều cao đẹp đó chỉ là bình phong ở xứ thuộc địa. Bác từng viết câu chuyện 2 con người, 1 viên lý trưởng và công sứ Pháp ở Bắc Kỳ đã bịa ra chuyện nhóm phản loạn người An Nam đang chôn 250 quả bom, rồi tạo cớ bắt giữ các nhà Nho để lập công. Nhưng khi Tòa đại hình Bắc Kỳ xử án thì không có bằng chứng, nhưng vẫn giam mỗi người 2-5 năm tù. Và ngay cửa song sắt nhà tù có ghi câu tiếng Pháp “Tự do, bình đẳng, bác ái”. Rồi tờ báo La Dépêche Coloniale viết bài ca ngợi về vụ án được xét xử công bằng.

Bàn thờ Tổ quốc đặt ảnh Bác ở đảo Đá Đông A, quần đảo Trường Sa

Kỷ nguyên độc lập - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, vùng đất Nam Bộ đang âm ỉ những ngày chuẩn bị kháng chiến và gắn với tên tuổi của những chiến sĩ Cách mạng trung kiên như: Tôn Đức Thắng, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, Giáo sư Trần Văn Giàu, Nguyễn Văn Linh… Ngày 26/9, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư biểu dương “lòng kiên quyết ái quốc của đồng bào Nam Bộ”. Sáng 23/9/1945, Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Nam bộ Trần Văn Giàu gửi Lời kêu gọi kháng chiến: “… Tất cả đồng bào, già, trẻ, trai, gái hãy cầm vũ khí xông lên đánh đuổi quân xâm lược! Hỡi anh em binh sĩ, dân quân, tự vệ, hãy nắm chặt vũ khí trong tay, xông lên đánh đuổi thực dân Pháp, cứu nước. Cuộc kháng chiến bắt đầu!”.

Năm 1945, nước Việt Nam non trẻ bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc, cùng một lúc đánh đổ chủ nghĩa thực dân và chế độ phong kiến, kết thúc 80 năm đô hộ của thực dân Pháp và hàng ngàn năm chế độ phong kiến, trở thành niềm cảm hứng cho phong trào giải phóng ở các quốc gia khác. Năm 2025, Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Cốt lõi của sự chuyển mình đó vẫn luôn hiện ra những điều mà Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong mỏi cho dân tộc Việt Nam. Điều này đã được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Đó là kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên giàu mạnh, kỷ nguyên thịnh vượng dưới sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản, xây dựng thành công Nước Việt Nam Xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, được hỗ trợ phát triển, làm giàu; đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của khu vực và thế giới, cho hạnh phúc của nhân loại và văn minh toàn cầu. Đích đến của kỷ nguyên vươn mình là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, phát triển theo chế độ xã hội chủ nghĩa, sánh vai với các cường quốc năm châu”.

Năm 1076, Thái úy Lý Thường Kiệt cho đọc bài thơ Thần “Nam quốc sơn hà” và bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên ấy đến nay đã được khắc trên nhiều tảng đá. Còn lời tuyên bố của Bác vào ngày 02/9/1945 được khắc ghi trong trái tim mọi người, tình cảm đó đã hòa vào núi sông trên dải đất hình chữ S.

PGS.TS BÙI NGỌC GIÁP