Nước Pháp bên bờ vực khủng hoảng kinh tế - chính trị

Nếu kịch bản này xảy ra, Pháp không chỉ phải chứng kiến vị Thủ tướng thứ năm trong vòng chưa đầy hai năm, mà còn đối diện nguy cơ khủng hoảng kinh tế, bất ổn xã hội và thậm chí cả những hệ lụy khó lường đối với tương lai chính trị của Tổng thống Emmanuel Macron.

Tổng thống Emmanuel Macron thảo luận cùng Thủ tướng Francois Bayrou. Ảnh: AP

Nguy cơ Chính phủ sụp đổ

Chiều mai, 8/9, các nghị sĩ Pháp sẽ tiến hành cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Thủ tướng Francois Bayrou - một chính trị gia kỳ cựu 74 tuổi, chỉ mới đảm nhận chức vụ từ tháng 12 năm ngoái. Với mục tiêu củng cố tính chính danh, ông Bayrou là người chủ động kêu gọi cuộc bỏ phiếu này từ tháng trước trong bối cảnh đang thúc đẩy gói ngân sách cải cách mạnh mẽ.

Kế hoạch ngân sách của ông nhằm cắt giảm khoảng 40 tỷ bảng Anh, trong đó bao gồm cả việc bãi bỏ hai ngày nghỉ lễ quốc gia. Đây là một trong những biện pháp được coi là “khắc nghiệt nhất” trong nhiều thập kỷ qua. Lý giải cho lựa chọn này, ông Bayrou và nhiều chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng Pháp, nền kinh tế lớn thứ hai Liên minh châu Âu, có thể rơi vào tình trạng khủng hoảng nợ công kiểu Hy Lạp nếu không hành động khẩn cấp.

Thủ tướng Pháp Francois Bayrou phát biểu trong cuộc họp báo tại Paris, ngày 25/8/2025. Ảnh: AFP/Getty Images

Tuy nhiên, kế hoạch này đã vấp phải sự phản ứng dữ dội của dư luận và các đảng phái chính trị. Đảng Xã hội, vốn là đối thủ truyền thống của phe hữu, lần này lại bắt tay với đảng cực hữu Tập hợp Quốc gia (RN) để phản đối Thủ tướng. Nữ nghị sĩ Celine Thiebault-Martinez (Đảng Xã hội) cho rằng: “Đề xuất về ngân sách của ông Bayrou một lần nữa gây thiệt hại cho những gia đình lao động và tầng lớp dễ tổn thương nhất”. Theo bà, phương án thay thế của Đảng Xã hội sẽ chỉ cần tiết kiệm một nửa so với đề xuất của Thủ tướng và trả nợ công trong thời gian dài hơn.

Dẫu vậy, những con số lại cho thấy tình hình ngân sách Pháp thực sự đáng lo ngại. Đất nước này chưa từng cân đối ngân sách kể từ năm 1974. Tỷ lệ nợ công trên GDP hiện cao thứ ba châu Âu, chỉ thấp hơn Hy Lạp và Ý. Đáng chú ý, chi phí trả lãi nợ hàng năm của Pháp hiện còn lớn hơn cả ngân sách dành cho quốc phòng hay giáo dục.

Đòn bẩy chính trị cho phe cực hữu

Trong bối cảnh này, đảng Tập hợp Quốc gia của bà Marine Le Pen nổi lên như một lực lượng hưởng lợi chính trị lớn nhất. Với tỷ lệ ủng hộ đang tăng mạnh trong các cuộc thăm dò dư luận, RN ủng hộ việc tổ chức bầu cử Quốc hội mới, tin rằng họ có thể gia tăng số ghế trong Hạ viện và mở rộng quyền lực.

Nghị sĩ RN Gaetan Dussaussaye chỉ trích: “Trong suốt 8 năm qua, kể từ khi ông Macron được bầu, vẫn chỉ là công thức cũ: Nhiều quy định hơn, nhiều loại thuế hơn, khiến kinh tế Pháp không thể vận hành và phát triển”. Tuy nhiên, khi được hỏi về kế hoạch thay thế cụ thể, RN chỉ đưa ra những tuyên bố mơ hồ về “một sự thay đổi triệt để trong cách quản lý kinh tế” và “trao quyền nhiều hơn cho người dân Pháp”.

Lãnh đạo cực hữu Marine Le Pen phát biểu tại sự kiện Đại hội toàn quốc ở Paris vào tháng 4. Ảnh: AP

Sự "nhập nhằng" này cho thấy phe cực hữu muốn tận dụng cuộc khủng hoảng hiện tại để làm suy yếu chính quyền của Tổng thống Macron, hơn là đưa ra một giải pháp khả thi. Thực tế, RN coi cuộc bỏ phiếu ngày mai như một cơ hội để “trừng phạt” Tổng thống, trong bối cảnh ông Macron ngày càng chịu nhiều áp lực sau quyết định kêu gọi bầu cử sớm hồi tháng 6/2024, dẫn tới một Quốc hội "treo" và Hạ viện chia rẽ sâu sắc.

Những lựa chọn khó khăn của Tổng thống Macron

Nếu Thủ tướng Bayrou thất bại, Chính phủ sẽ sụp đổ. Theo thông lệ, ông vẫn tạm thời tại vị trong khi Tổng thống Macron buộc phải đưa ra những lựa chọn khó khăn: Hoặc kêu gọi một cuộc bầu cử mới nhằm tìm kiếm lại đa số, hoặc bổ nhiệm một Thủ tướng mới với hy vọng người đó có thể thành công, hoặc trong kịch bản cực đoan hơn: Từ chức. Dù nhiều lần bác bỏ khả năng này, ông Macron khó có thể phớt lờ làn sóng kêu gọi ông rút lui đang ngày càng dâng cao.

Theo các nhà phân tích, sự bất ổn chính trị của Pháp hiện tại có thể bắt nguồn từ quyết định gây sốc của Tổng thống Emmanuel Macron khi kêu gọi một cuộc bầu cử sớm vào năm ngoái. Ảnh: AFP/Getty Images

Điều đó khiến bức tranh chính trị Pháp thêm phần phức tạp. Chỉ trong vòng chưa đầy hai năm, nước này có thể chứng kiến vị Thủ tướng thứ năm, điều hiếm thấy ở một quốc gia vốn được xem là trụ cột chính trị - kinh tế của châu Âu.

Nguy cơ bất ổn xã hội lan rộng

Trong bối cảnh hiện nay, giới doanh nghiệp đang rơi vào tình trạng lo lắng cực độ. Nicolas Gaudin, chủ một công ty sản xuất linh kiện cho ngành ô tô và hàng không tại miền Bắc nước Pháp thừa nhận, ông vừa muốn có sự ổn định kinh tế để cứu doanh nghiệp khỏi nguy cơ phá sản, vừa lo ngại các chính sách khắc khổ của Thủ tướng làm xói mòn những giá trị xã hội của đất nước.

“Khách hàng của chúng tôi, các tập đoàn lớn trong ngành hàng không và ô tô, đang cắt giảm chi phí bảo trì và công nghiệp hóa, điều này trực tiếp ảnh hưởng đến đơn hàng. Chúng tôi không có bất kỳ sự chắc chắn nào. Hồi tháng 6, chúng tôi tin rằng tình hình sẽ khởi sắc vào tháng 9, nhưng đến nay vẫn chưa có thông tin rõ ràng”, ông Gaudin cho biết.

Với lực lượng công nhân trong nhà máy, họ cho biết đang cảm thấy bị bỏ rơi hoàn toàn. Anh Alexandre Bocquet, một công nhân cho biết: “Toàn bộ hệ thống cần được làm lại từ đầu. Chúng tôi không cảm thấy được đại diện. Khi nói đến thu nhập hay việc làm, chúng tôi hoàn toàn bị bỏ rơi”.

Trong khi đó, khủng hoảng chính trị kéo dài cũng đang kích thích làn sóng bất ổn xã hội. Một ngày tổng đình công và biểu tình đã được các tổ chức kêu gọi vào thứ Tư tuần tới, ngày 10/9. Quy mô của phong trào này chưa thể đoán định, nhưng ban tổ chức hy vọng nhiều doanh nghiệp sẽ đóng cửa và các tuyến đường lớn bị phong tỏa.

Trong bối cảnh kinh tế trì trệ, nợ công cao, xã hội chia rẽ và chính trường bất ổn, nước Pháp đang đứng trước một thời điểm bước ngoặt. Cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm với Thủ tướng Bayrou ngày mai không chỉ quyết định số phận của một cá nhân, mà còn có thể mở ra chuỗi hệ lụy sâu rộng đối với nền kinh tế, đời sống xã hội và cả tương lai chính trị của Tổng thống Macron.

Hồng Nhung