Nuôi biển bền vững

Mô hình nuôi cá quy mô công nghiệp trên vịnh Vân Phong, tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Lệ Giang

Tiên phong mở đường

“Khánh Hòa đã có doanh nghiệp đi tiên phong trong lĩnh vực nuôi biển công nghệ cao ở nước ta, đó là Công ty Trách nhiệm hữu hạn (TNHH) Thủy sản Australis Việt Nam. Doanh nghiệp này đã đầu tư 200 triệu USD nuôi cá chẽm quy mô công nghiệp tại vịnh Vân Phong (Khánh Hòa). Nói về công nghệ, tổ chức sản xuất và xuất khẩu của Công ty Australis Việt Nam thì không thua kém gì so với ngành công nghiệp nuôi biển của Na Uy vốn đang đứng đầu thế giới” - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến đánh giá.

Tháng 4/2022, Công ty TNHH Thủy sản Australis Việt Nam tổ chức lễ hạ thủy tàu thu hoạch cá ở dưới lồng nuôi đầu tiên ở Việt Nam, trị giá trên 400 tỷ đồng. Tàu được tự động hóa cao, năng suất thu hoạch đạt 40 tấn/ngày, thông qua hệ thống bơm hút cá từ dưới biển lên tàu, kèm theo đó là băng chuyền sơ chế cá ngay ở trên tàu, trước khi đưa vào nhà máy chế biến.

“Việc Công ty TNHH Thủy sản Australis Việt Nam đầu tư tàu thu hoạch cá và sơ chế, đánh dấu bước tiến lớn về ứng dụng công nghệ cao vào nuôi trồng thủy sản. Doanh nghiệp nuôi biển của tỉnh Khánh Hòa đã đạt đến trình độ công nghiệp và chuyên nghiệp cao, mỗi lồng nuôi đạt sản lượng 300 tấn. Sà lan cho cá ăn chứa 250 tấn thức ăn công nghiệp, hoàn toàn bằng hệ thống tự động đến từng lồng nuôi. Đồng thời, có hệ thống camera quan sát dưới nước, qua đó biết được tình trạng sức khỏe của cá như thế nào” - ông Tiến phân tích những ưu điểm.

Ông Gabor Fluit, Tổng giám đốc De Heus châu Á (Tập đoàn De Heus, chuyên sản xuất thức ăn chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản của Hà Lan, hoạt động toàn cầu) nêu ra câu chuyện thú vị:

“Trước đây, Na Uy mới phát triển công nghiệp nuôi cá biển cũng gặp phải tình cảnh cá nuôi bị chết hàng loạt, sản phẩm bán ra thị trường ít người mua, các doanh nghiệp bán phá giá lẫn nhau... giống y hệt như Việt Nam bây giờ. Chính phủ Việt Nam cần có giải pháp đủ mạnh từ sớm, như chương trình nghiên cứu và sản xuất vaccine cho cá biển, sản xuất con giống đạt quy chuẩn cao, bảo vệ môi trường bằng cả hệ sinh thái lớn, chiến lược truyền thông toàn cầu...”.

Công ty TNHH Thủy sản Australis Việt Nam có mô hình nuôi trồng hoàn chỉnh, từ sản xuất con giống, nuôi cá thịt, chế biến xuất khẩu, mở 5.000 cửa hàng bán lẻ ở Mỹ. Theo ông Josh Goldman, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Thủy sản Australis Việt Nam, muốn nuôi cá công nghiệp quy mô lớn phải đưa khoa học vào “dẫn dắt” mới thành công.

Công ty Australis hoạt động tại Việt Nam từ năm 2010 đến nay, trở thành nhà sản xuất cá chẽm biển lớn nhất thế giới. Tổng sản lượng năm 2022 đạt khoảng 13.000 tấn. “Cần xác định rõ ràng, nuôi cá biển quy mô công nghiệp là kênh đầu tư dài hạn vào sản xuất và tiếp thị mạnh khâu bán hàng. Đây là những công việc luôn đi song hành với nhau. Muốn đạt sản lượng tốt, công việc bảo vệ môi trường cho cả hệ sinh thái lớn là khâu cực kỳ quan trọng, đòi hỏi chúng tôi phải nỗ lực làm mỗi ngày” - ông Josh Goldman chia sẻ.

Ở Vân Phong còn có Trung tâm Nuôi biển công nghệ cao, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã nuôi cá biển quy mô công nghiệp 10 năm nay, sản lượng đạt 200 tấn/năm, trở thành mô hình trình diễn nuôi cá công nghiệp cho nhiều địa phương, doanh nghiệp, trường đại học đến tham quan và học hỏi.

Tại đầm Nha Phu (thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) đã có một doanh nghiệp đầu tư nuôi cá biển công nghiệp, sản lượng khoảng gần 100 tấn/năm. Tỉnh Kiên Giang đã áp dụng thành công theo mô hình này nhưng với quy mô nhỏ hơn. Tập đoàn nhựa Super Trường Phát (Hà Nội) đang chờ UBND tỉnh quyết định cho thuê 150ha mặt nước biển khu vực Đầm Bấy (mặt ngoài đảo Hòn Tre, Nha Trang) nuôi cá quy mô công nghiệp và kết hợp du lịch. Thành phố Hải Phòng và tỉnh Quảng Ninh... cũng đang bắt đầu nuôi cá theo quy mô công nghiệp.

Cần hợp tác với các tập đoàn đa quốc gia

Chính phủ và các địa phương ven biển đang ưu tiên mọi chính sách, nguồn lực cho người dân, doanh nghiệp nuôi biển quy mô công nghiệp ở xa bờ. Sau thành công của giai đoạn nghiên cứu ở phòng thí nghiệm và nuôi thử nghiệm, Việt Nam đã đi trước so với nhiều nước ở Đông Nam Á trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản trên biển, có những doanh nghiệp nước ngoài đi trước đầu tư vốn, công nghệ mới, mở thị trường tiêu thụ ở khắp nơi trên thế giới.

Nuôi cá biển công nghệ cao - hướng phát triển bền vững của ngành thủy sản. Ảnh: Lệ Giang

Môi trường nuôi, dinh dưỡng, con giống là 3 gọng kìm tối quan trọng cho chiến lược phát triển nuôi trồng thủy sản nói chung và nuôi biển quy mô công nghiệp đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Hiện nay, các loại giống cá chẽm, chim, bớp... được người dân, doanh nghiệp chọn nuôi quy mô công nghiệp vì những ưu điểm vượt trội so với các đối tượng nuôi khác. Mặt khác, thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước dễ chấp nhận sử dụng các sản phẩm này.

Trong nuôi trồng thủy sản, thức ăn chiếm khoảng 60% giá thành nuôi. Lâu nay, ngư dân nước ta quen sử dụng cá tạp làm thức ăn cho cá nuôi, cá tiêu hóa không hết dẫn đến ô nhiễm môi trường nước.

“Nuôi biển quy mô công nghiệp đòi hỏi phải sử dụng thức ăn công nghiệp, các tập đoàn đa quốc gia đã có nhà máy sản xuất tại nước ta. Công thức thức ăn dựa trên các chất dinh dưỡng dễ tiêu hóa, bằng nguồn nguyên liệu protein thực vật, protein côn trùng phối hợp với các loại vitamin, tạo ra sản phẩm cân đối dinh dưỡng cho cá theo từng thể trọng. Muốn làm lớn, cần phải hợp tác với các tập đoàn đa quốc gia sản xuất thức ăn thủy sản, chế biến và phát triển thị trường. Đây là cách đi ngắn nhất, hiệu quả, bền vững. Bởi vì các tập đoàn lớn họ đã trải qua những khó khăn, trở ngại rồi, từ đó chúng ta tránh né những thất bại” - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến chỉ ra vấn đề then chốt.

Lệ Giang