Nuôi cá lồng thích ứng với biến đổi khí hậu

Sáng kiến từ thực tiễn

Dọc theo sông Ô Giang đoạn qua thôn Văn Trị, xã Nam Hải Lăng, những ngày này dễ dàng bắt gặp hàng chục lồng nuôi cá chình và cá leo nằm ngay ngắn trên mặt nước. Tất cả đều có chung thiết kế đặc biệt, phần đầu lồng nhọn như mũi thuyền, thân lồng làm bằng nhôm bền chắc với các lỗ thoáng xung quanh để tăng lưu thông nước. So với lồng lưới hoặc bè gỗ truyền thống, đây là bước cải tiến vượt trội, xuất phát từ kinh nghiệm nhiều năm đối mặt với mưa lũ của người dân địa phương.

Anh Phạm Văn Thiện, một trong những hộ gắn bó với nghề nuôi cá lồng lâu năm tại thôn Văn Trị chia sẻ, cá chình có giá trị kinh tế cao nhưng thời gian nuôi dài, từ lúc thả giống đến khi thu hoạch phải mất từ 1,5-2 năm. Việc nuôi theo chu kỳ dài như vậy đòi hỏi lồng nuôi phải có khả năng chịu đựng tốt trước tác động của thời tiết, đặc biệt trong mùa mưa lũ.

Trước đây, lồng nuôi chủ yếu có hình chữ nhật và được làm bằng vật liệu nhẹ nên vào mùa mưa lũ thường bị cuốn trôi, hư hỏng khi dòng chảy mạnh, gây thiệt hại lớn cho người nuôi. Sau khi tìm tòi, học hỏi, các hộ nuôi cá chình ở trong thôn đã nghiên cứu, cải tiến lồng nuôi theo hướng vát nhọn một phía của lồng như mũi thuyền để giảm sức cản của nước.

Anh Phạm Văn Thiện bên lồng nuôi cá chình hình mũi thuyền của mình - Ảnh: L.A

Theo anh Thiện, lồng nuôi cá có thể tích từ 12-14m3, chiều dài khoảng 5m, rộng 2m và cao khoảng 1,5m, được làm bằng nhôm tấm dày từ 2mm trở lên, tốt nhất là loại nhôm chuyên dùng để đóng thùng xe đông lạnh hoặc chế tạo ghe, thuyền cỡ lớn. Đây là loại nhôm có ưu điểm rất cứng, bền và chịu va đập tốt. Vách lồng được khoan các lỗ nhỏ có đường kính từ 0,8-1,4cm. Lồng được giữ nổi trên mặt nước bằng 4-6 thùng phi bằng nhựa lắp đặt cố định bên trong lồng.

Khi đưa vào nuôi, mũi lồng hướng về phía đầu nguồn của sông và được cố định chắc chắn giữa sông bằng dây neo có chiều dài từ 25-30m. Ngoài ra, lồng nuôi còn có các dây neo nối vào bờ để dễ dàng di chuyển vào sát bờ khi cần thiết.

Anh Thiện cho biết, ưu điểm của thiết kế này nằm ở khả năng “rẽ dòng”. Khi nước lũ đổ về, dòng nước mạnh sẽ trượt theo hai cạnh của mũi thuyền, giảm đáng kể lực tác động trực diện vào lồng nuôi. Phần khung nhôm nhẹ nhưng chắc chắn kết hợp với các phao nổi bên trong giúp lồng nổi tốt ngay cả khi nước lên nhanh. Thực tế trong nhiều năm liền, các đợt mưa lũ lớn tại địa phương đều không gây thiệt hại cho những hộ áp dụng mô hình này.

“Thiết kế mũi thuyền phát huy hiệu quả rất cao vào mùa lũ. Hai bên có đường rẽ sóng, phía dưới lại có gờ đỡ nên khi nước chảy mạnh, lồng tự nổi lên, giảm hẳn lực tác động. Mùa mưa bão chỉ cần kéo lồng vào gần bờ, nước lớn chừng nào thì mình kéo vào chừng đó. Lũ lớn mấy cũng không lo”, anh Thiện cho hay.

Trưởng phòng Kinh tế, UBND xã Nam Hải Lăng Nguyễn Khánh Tặng khẳng định, lồng nuôi hình mũi thuyền là lựa chọn hợp lý, phù hợp với địa hình sông ngắn, dốc và chảy xiết vào mùa mưa lũ như sông Ô Lâu, Ô Giang. Không chỉ bảo đảm an toàn, hạn chế rủi ro, mô hình này còn giúp người nuôi giảm chi phí sửa chữa, bảo trì lồng mỗi năm. Đồng thời tăng tính chủ động trong việc di chuyển, neo đậu lồng khi thời tiết xấu.

“Cấu tạo lồng hình mũi thuyền giúp người nuôi hoàn toàn chủ động trước thời tiết. Vào mùa nắng nóng thì đưa lồng ra giữa sông, khi nước dâng thì đưa lồng vào sát bờ. Đặc biệt, ngoài mũi thuyền giúp lồng không bị cản nước, các lồng nuôi còn được kết nối lại với nhau chắc chắn nên bảo đảm an toàn”, ông Tặng nói.

Mang lại thu nhập ổn định

Không chỉ an toàn trước thiên tai, mô hình nuôi cá lồng hình mũi thuyền còn giúp người dân Nam Hải Lăng mang lại nguồn thu ổn định, lâu dài.

Anh Phạm Văn Thiện cho biết, hiện anh có 2 lồng nuôi cá chình, mỗi lồng thả nuôi từ 200-300 con cá chình giống, ngoài ra anh còn thả nuôi một lồng cá leo với 500 con giống để “lấy ngắn nuôi dài”. Trong đó, đối với cá chình sau khoảng 1,5-2 năm, cá đạt kích cỡ từ 3-4kg/con sẽ cho thu hoạch, mang lại lợi nhuận bình quân từ 100-120 triệu đồng/lồng, còn cá leo thì thời gian nuôi ngắn hơn, chỉ từ 3-3,5 tháng và lợi nhuận từ 15-20 triệu đồng/lứa.

“Nguồn thu từ cá leo được dùng để chi phí hằng ngày, còn các lồng cá chình là nguồn thu nhập chính, ổn định”, anh Thiện chia sẻ.

Vào mùa mưa lũ, các lồng nuôi cá được đưa vào sát bờ và kết nối với nhau chắc chắn - Ảnh: L.A

Còn với anh Phạm Văn Tỷ, một hộ nuôi cá lồng khác tại thôn Văn Trị, ngoài công việc ổn định tại Công ty TNHH Dệt may VJTOM, vợ chồng anh cũng thả nuôi một lồng cá chình với số lượng 200 con để có thêm thu nhập. Nhờ nguồn nước lưu thông quanh năm, môi trường nuôi luôn sạch nên cá phát triển tốt, ít khi bị bệnh.

“Sau khoảng 2 năm thả nuôi, cá đạt trọng lượng bình quân từ 2-3kg/con, với giá bán khoảng 500 nghìn đồng/kg, sau khi trừ chi phí, tôi lãi khoảng 80 triệu đồng”, anh Tỷ phấn khởi cho biết.

Theo ông Nguyễn Khánh Tặng, thực tế những năm qua cho thấy thời tiết ngày càng bất thường, nhiều đợt mưa lũ xuất hiện sớm hoặc kéo dài, gây thiệt hại lớn cho người nuôi cá lồng. Trong bối cảnh đó, việc người dân tự cải tiến lồng nuôi theo hướng an toàn hơn không chỉ là nhu cầu tự thân mà còn là yêu cầu của quá trình phát triển sản xuất bền vững.

Đây cũng là một ví dụ tiêu biểu cho sự sáng tạo của người dân trong việc thích ứng với biến đổi khí hậu. Với việc sử dụng vật liệu bền, thiết kế khoa học, mô hình giúp giảm rủi ro, tiết kiệm chi phí và bảo đảm nguồn thu lâu dài. Nhờ vậy, đến nay toàn xã Nam Hải Lăng có khoảng 70 lồng nuôi cá, trong đó khoảng 2/3 số lồng là nuôi cá chình, còn lại là cá leo.

“Nhờ lồng chắc chắn và di chuyển được nên nhiều năm rồi, lũ lớn mấy các hộ nuôi cá lồng ở địa phương cũng không bị thiệt hại gì cả. Chính sự an toàn này đã giúp nghề nuôi cá lồng trở thành sinh kế bền vững của người dân trước tác động của biến đổi khí hậu. Đây cũng là mô hình hoàn toàn phù hợp với điều kiện sông ngắn, nước chảy mạnh như ở Quảng Trị, rất cần được lưu tâm, nhân rộng”, ông Tặng khẳng định.

Lê An