Ô nhiễm nhựa trở nên nguy hiểm hơn bởi thời tiết khắc nghiệt

Ô nhiễm nhựa và vỏ sò trên bờ biển ở Manila, Philippines. Ảnh: GETTY

Mối liên hệ giữa nhựa và biến đổi khí hậu đang gây ra cuộc khủng hoảng nghiêm trọng.

Ô nhiễm nhựa gây ra các đợt nắng nóng, hỏa hoạn và lũ lụt thường xuyên, lan rộng và nguy hiểm hơn.

Trong phân tích được công bố hôm 27.11 trên tạp chí Frontiers in Science, một nhóm các nhà khoa học đã nghiên cứu kỹ lưỡng hàng trăm nghiên cứu. Qua đó, tìm thấy "bằng chứng rõ ràng" rằng biến đổi khí hậu làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm nhựa trong nước, đất, khí quyển và động vật hoang dã.

"Ô nhiễm nhựa và khí hậu gây ra cuộc khủng hoảng làm trầm trọng thêm", tác giả chính Frank Kelly, Giáo sư tại Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Hoàng gia London, cho biết.

Các mối liên hệ này rất đa dạng và phức tạp. Nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng mặt trời tăng cao làm nhựa bị phân hủy, giòn và nứt, đẩy nhanh quá trình phân hủy thành những mảnh nhỏ.

Nghiên cứu lưu ý rằng nhiệt độ tăng 10 độ C (18 độ F) trong một đợt nắng nóng khắc nghiệt có thể làm tăng gấp đôi tốc độ phân hủy của nhựa.

Bão lớn, lũ lụt và gió cũng thúc đẩy quá trình phân hủy nhựa, vận chuyển và phát tán chúng rộng rãi hơn. Theo một nghiên cứu gần đây, bão ở Hong Kong (Trung Quốc) đã làm tăng nồng độ vi nhựa trong trầm tích bãi biển gần 40 lần.

Một điều kỳ lạ là lũ lụt cũng có thể góp phần hình thành nên "đá nhựa", được tạo ra khi đá và nhựa hình thành liên kết hóa học và kết hợp với nhau. Chúng trở thành điểm nóng cho sự phát sinh vi nhựa.

Cháy rừng, do nhiệt độ cao và hạn hán gây ra, thiêu rụi nhà cửa, văn phòng và phương tiện giao thông, thải ra khí quyển các hạt vi nhựa và các hợp chất cực độc.

Ngoài ra còn có các hạt vi nhựa đã tồn tại sẵn. Băng biển giữ lại và tập trung các hạt vi nhựa khi hình thành, biến thành nơi tích tụ ô nhiễm nhựa. Đến khi nhiệt độ toàn cầu tăng và băng biển tan chảy, đây có thể trở thành một nguồn ô nhiễm chính.

Biến đổi khí hậu khiến nhựa trở nên độc hại hơn

Phân tích cũng cho thấy biến đổi khí hậu có thể khiến nhựa trở nên độc hại hơn. Vi nhựa hoạt động như những "con ngựa thành Troy", mang theo các chất như thuốc trừ sâu và hóa chất vĩnh cửu vì chúng không dễ bị phân hủy trong môi trường.

Nhiệt độ cao hơn cũng có thể giúp nhựa hấp thụ và giải phóng các chất gây ô nhiễm độc hại này dễ dàng hơn, tăng khả năng rò rỉ các hóa chất độc hại có trong nhựa.

Báo cáo cho thấy khi hai cuộc khủng hoảng song song về ô nhiễm nhựa và biến đổi khí hậu xảy ra cùng lúc, nguy cơ tác động lên sinh vật biển có thể rất đáng kể.

Nghiên cứu về san hô, ốc biển, nhím biển, trai và cá đã phát hiện ra ô nhiễm vi nhựa khiến chúng kém khả năng ứng phó với nhiệt độ đại dương tăng cao và axit hóa đại dương.

Đồng tác giả Guy Woodward, Giáo sư sinh thái học tại Đại học Hoàng gia London nhấn mạnh những loài săn mồi đỉnh cao như cá voi sát thủ có thể đặc biệt dễ bị tổn thương.

Nghiên cứu cũng đề xuất thêm nhiều giải pháp cho cuộc khủng hoảng, bao gồm giảm thiểu sử dụng nhựa, tái sử dụng và tái chế, cũng như thiết kế lại sản phẩm và loại bỏ nhựa dùng một lần không cần thiết.

Báo cáo cũng nhấn mạnh "hy vọng lớn nhất" để giải quyết vấn đề này sẽ là một hiệp ước toàn cầu ràng buộc về mặt pháp lý nhằm chấm dứt ô nhiễm.

"Chúng ta cần hành động ngay bây giờ, vì nhựa bị thải ra ngày nay đang đe dọa sự gián đoạn hệ sinh thái trên quy mô toàn cầu trong tương lai", Stephanie Wright, tác giả nghiên cứu và là phó Giáo sư tại Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Hoàng gia London, cho biết.

HỒNG NHUNG