Ổn định vững chắc kinh tế vĩ mô, đặt trọng tâm vào nâng cao năng suất, hiệu quả, chất lượng

Tăng trưởng cao cần dựa trên nền tảng ổn định kinh tế vĩ mô

PGS - TS. Phạm Thế Anh, Trưởng Khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng, để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao giai đoạn tới đạt 2 con số từ năm sau thì điều kiện tiên quyết là phải giữ được ổn định kinh tế vĩ mô.

PGS - TS. Phạm Thế Anh, Trưởng Khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: Hồ Long

Theo ông, những năm gần đây, các chỉ số kinh tế vĩ mô quan trọng của Việt Nam đã được cải thiện nhưng vẫn tồn tại những rủi ro và thách thức nhất định. Tăng trưởng cung tiền ở mức cao trong nhiều năm liên tiếp khiến sức ép lạm phát và bong bóng giá tài sản luôn tiềm ẩn, hậu quả là lãi suất neo ở mức cao ngay cả khi nền kinh tế rơi vào suy giảm mạnh do tác động của các cú sốc như Covid-19.

Cùng với đó, thâm hụt tài khóa dai dẳng và nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi cao, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, khiến nền kinh tế không có nguồn lực để đầu tư phát triển hay đệm tài khóa để giảm thiểu tác động tiêu cực của các cú sốc khi cần thiết.

Theo PGS - TS. Phạm Thế Anh, ổn định kinh tế vĩ mô có thể được lượng hóa bằng bốn chỉ tiêu cụ thể. Trước hết, cần phải giữ lạm phát ở mức thấp, không vượt quá 4%, lý tưởng nhất là 2 - 4%. Mức lạm phát này vừa bảo đảm kích thích doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, vừa bảo đảm thu nhập thực của người dân, bởi “lạm phát là thứ tước đoạt thu nhập của người lao động và người nghèo nhanh nhất”.

Cùng với đó, theo PGS - TS. Phạm Thế Anh, cần phải tránh được các “cơn sốt” giá bất động sản, bởi đây là yếu tố làm tăng chênh lệch giàu nghèo nhanh nhất, gây ra nhiều hệ lụy kinh tế - xã hội. Thực tế, trong nhiều thập kỷ qua, cứ vài ba năm lại xảy ra một đợt “sốt” bất động sản và hiện giá bất động sản đã vượt xa khả năng thanh toán của người dân, kể cả người có thu nhập cao. Kể cả người có thu nhập từ 50 - 70 triệu đồng/tháng hiện nay cũng khó có thể mua nhà ở các thành phố lớn. Với thu nhập bình quân đầu người khoảng 5.000 USD/năm, người lao động tích cóp 30 năm cũng khó thực hiện được giấc mơ sở hữu nhà ở tại các thành phố lớn.

Ông cũng lưu ý phải ổn định tỷ giá hối đoái. Bởi với nền kinh tế dựa nhiều vào xuất khẩu và vốn đầu tư nước ngoài như Việt Nam, giữ ổn định tỷ giá là hết sức quan trọng. Bên cạnh đó là, phải đảm bảo tính bền vững của nợ công. Hiện, chỉ tiêu nợ công ở Việt Nam khá thấp (khoảng 34% -35% GDP), song không thể chủ quan bởi chỉ cần thực hiện một dự án trọng điểm quốc gia, thì tỷ lệ nợ công có thể tăng mạnh trở lại. Chưa kể, còn hàng loạt dự án đầu tư công lớn khác sắp được triển khai, đòi hỏi việc huy động và sử dụng nguồn lực cần phải tính toán để bảo đảm sự bền vững của nợ công, giữ ổn định hệ thống tài chính.

Thực hiện đầy đủ, nhất quán nội dung Nghị quyết 57-NQ/TW

Từ thực tiễn trong nước và kinh nghiệm quốc tế, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, TS. Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh, để đạt được tăng trưởng cao, mô hình tăng trưởng cần phải đặt trọng tâm vào nâng cao năng suất, hiệu quả, chất lượng. “Chúng ta có thể rút ngắn thời gian của từng giai đoạn chứ không thể đốt cháy hay bỏ qua các giai đoạn phát triển. Chuyển đổi xanh, chuyển đổi số… phải dựa trên hiệu quả mới trở thành động lực tăng trưởng; nếu không, chúng sẽ là gánh nặng, kìm hãm tăng trưởng”, TS. Nguyễn Đình Cung lưu ý.

Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, TS. Nguyễn Đình Cung phát biểu tại Tọa đàm. Ảnh: Hồ Long

Phân tích chất lượng tăng trưởng của Việt Nam, TS. Nguyễn Đình Cung cho biết, đóng góp Tổng yếu tố năng suất (TFP) vào tăng trưởng GDP giai đoạn 2021 - 2023 là 39,5%, thấp hơn so với mức 46% giai đoạn 2016 - 2020. Tốc độ tăng năng suất lao động bình quân giai đoạn 2021 - 2024 là 4,84%, thấp hơn bình quân giai đoạn 2016 - 2020 (6,05%). Về hệ số Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư (ICOR), bình quân giai đoạn 2021 - 2024 là 6,13 (đã loại trừ năm Covid-19), và 8,5 (không loại trừ năm Covid-19); cao hơn so với bình quân giai đoạn 2016 - 2020 (tương ứng là 5,89 và 7,56). Tốc độ tăng TFP bình quân giai đoạn 2021 - 2024 là 2,12%; thấp hơn bình quân giai đoạn 2016 - 2020 là 2,88%. Như vậy, năng suất, chất lượng và hiệu quả của nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2024 không được cải thiện mà còn bị suy giảm so với giai đoạn 2016 - 2020.

Kiến nghị một số giải pháp trong thời gian tới, TS. Nguyễn Đình Cung chia sẻ quan điểm với PGS - TS. Phạm Thế Anh về việc cần phải kiểm soát được lạm phát, giữ ổn định giá trị Đồng Việt Nam; ổn định vững chắc kinh tế vĩ mô. Cùng với việc tạo đột phá về thể chế, vốn được xác là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, do đó, cần phải đề cao nguyên tắc thị trường trong huy động và phân bổ nguồn lực, loại bỏ cơ chế “xin – cho” và tư duy bao cấp; đề cao phương pháp quản lý theo kết quả, chuyển từ “tuân thủ quy trình” sang lấy kết quả, hiệu quả làm đích đến cuối cùng.

Bộ Chính trị gần đây đã ban hành nhiều quyết sách chiến lược, trong đó có Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; xác định phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định sự phát triển của các quốc gia, là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để nước ta phát triển giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Nêu vấn đề trên, TS. Nguyễn Đình Cung cũng cho rằng, cần thực hiện đầy đủ, nhất quán nội dung Nghị quyết 57-NQ/TW, trước mắt là tăng chi đầu tư cho khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo; thành lập các Quỹ khoa học ngành, địa phương, thực hiện đầy đủ quyền tự chủ cho các Quỹ, các tổ chức nghiên cứu khoa học công nghệ để họ hoạt động theo nguyên tắc thị trường. Thực hiện chi nghiên cứu theo đề xuất, đề án của doanh nghiệp, lấy doanh nghiệp làm trung tâm kết nối “ba nhà” (nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp).

"Cần xác định rõ và thống nhất nội hàm về phát triển kinh tế dựa vào khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, trên cơ sở đó xây dựng các cơ chế, chính sách để thực hiện nội hàm nói trên". Nhấn mạnh như vậy, TS. Nguyễn Đình Cung cũng đề xuất, cần huy động, sử dụng và trọng dụng nhân tài, các nhà khoa học đầu ngành cả trong và ngoài nước vào thực hiện các chương trình, đề án nghiên cứu khoa học cấp quốc gia để thực hiện hiệu quả chiến lược về đột phá tăng trưởng dựa vào khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Nhật An